Дашдоржийн Нацагдоржийн шүлгүүдээс хүмүүсийн төдийлөн уншиж байгаагүй шүлгүүдийг түүвэрлэв. Боржигон oвогт Дашдоржийн Нацагдорж нь Монголын орчин үеийн уран зохиолыг үндэслэгчдийн нэг, зохиолч, яруу найрагч байв.
Д. Нацагдорж нь 1906 онд хуучин Түшээт хан аймгийн Дархан чин вангийн хошуу, өнөөгийн Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын нутаг Гүн Галуутай гэдэг газар ядуу тайж Цэрэндоржийн Дашдоржийн гэрт төржээ.
Холхи газраас гялалзан харагдах өнгөт од оо
Хязгааргүй огторгуйн дунд зугаалсан олон улаа оч оо
Нарт ертөнцийн дотор суугаа марс од оо
Манай хүн төрөлхтөн чамтай танилцахыг хэдийнээ хүсэв.
Алтан сайхан бие дээр чинь ямар хүн эрдэнэ оршном?
Уул, ус, цэцэг мод чинь юугаар бүтсэн бэ?
Манай ертөнц шиг янз янзын юм холилдон байна уу? Үгүй юу?
Нийгэм журмын байдал чам дээр тогтсон уу? Үгүй юу? Од чиний тэндээс энэхүү дэлхий ямар өнгөтэй үзэгднэм.
Орчлон ертөнц гэдгийг чи мэднэ үү? Үгүй юу?
Янаглал амраглалын дөл аль зэрэг хурц вэ?
Юунд манай ертөнцөд захиа үл илгээнэ чи?
Эрдэмт марс од оо! чи нэгд нэгээр харж байна.
Энэхүү дэлхийн түмэн байдлыг юу гэж сонирхоно чи.
Огторгуйн оргилын олон эрдэмтэн чамайг хэдийнээс сонирхов.
Урьдаар нийгэм журмыг байгуулж, дараагаар чамтай ураг болсугай гэнэ.
Хос алга нvд минь
Хоёр биедээ солонголно
Холбоо хоёр зvрх минь
Хувирахгvй янаглана
Цолмон хоёр нүд минь
Цогийн халуунаар ширтэлцэнэ
Цогцос хоёр зүрх минь
Цохихын тоогоор ярилцана
Идэр хоёр насны
Эвийг хэн ч эвдэхгүй
Өргөж босгосон тооно нь
Үүрд мөнх мандана.
1933 он
Цэнхэрлэн харагданаа хө хө
Цэцэг навчтай уул байнаа хө хө
Чин зоригийг баривал хө хө
Цэнгэж болмоор уул байна хө хө
Алаглагхан харагдана хө хө
Алим жимстэй уул байнаа хө хө
Амраг хоёр үртэйгээ хө хө
Амьдарч болмоор уул байнаа хө хө
Рашаан булгийн ус нь хө хө
Ар талаараа урсаж байнаа хө хө
Арслан барсын зулзага нь хө хө
Арав хориороо үүрлэж байнаа хө хө
Нарс хайлаас мод нь хө хө
Навчаа дагаад ганхаж байнаа хө хө
Начин шонхор шувуу нь хө хө
Намгийн дээгүүр эргэлдээд байнаа хө хө
Улиас хайлаас мод нь хө хө
Уулаа дагаад ганхаж байнаа хө хө
Уран шонхор шувуу нь хө хө
Урьхан донгодож байнаа хө хө
Арын гурван хайлаас нь хө хө
Алтнаас илүү гялалзаад байнаа хө хө
Амраг хонгор үр минь ээ хө хө
Алиалан сайхан наадаж байнаа хө хө
Уул ус нь тэгш бол
Жигүүртэн донгодох нь яруу
Уг сэтгэл нэг бол
Үг хэл найрамдуу
Сэтгэлийн амраг гэгч нь
Шижир алтнаас үнэтэй юм
Шилж түүнийг авах нь
Хямдгүй хэрэг дээ
Үнэн сэтгэл гэгч
Энэхүү ертөнцөд ховор юм
Учирч түүнийг олох нь
Орчлон дээр чухаг юм
Нийлсэн хоёр сэтгэл нь
Мянган лан алт шиг
Зайгүй хатуу нягтад нь
Зүүний үзүүр орохгүй
Янаг амраг гэгч нь
Эмзэг гэдэг нь яах аргагүй
Яльгүй бяцхан хөндвөл
Эмтэрч эвдрэх нь хялбархан
Хуралдсан олны дунд учирмагц
Дөрвөн зүг эсрэг ширтэлцэж,
Хоёр сэтгэлийн дотор нэг зэргээр
Зул гэрэлтэж буйг хэн мэднэ.
Хожим өдөр гүн ойн дунд учирч
Сэтгэл зүрхийг хангахад
Гагцхүү хажуугийн цэцэг үзэж
Бид хоёрын зүг инээмсэглэнэ
Эгшин зуур боловч ,
Түмэнтээ бодогдох бөгөөд
Хэзээ ба хаана гэж
Өчүүхэн хоёр зүрх нь өвдөнө
Хоёр бие хэдийгээр
Эрх чөлөөгүй боловч
Сэтгэл зүрх нь хэзээд
Нэг сарны дотор хосолно.
1930 он
Л.Баяр
