Хүний мөнх амьдрах хүслийн илрэл болж олон зуу, мянган жилийн тэртээгээс цөөнгүй занданшуулсан шарил бидний үед хадгалагдан ирсэн байдаг. Эдгээрээс амьд мэт хадгалагдсан, хамгийн хачирхалтай муминуудын талаар хүргэж байна

Хүний мөнх амьдрах хүслийн илрэл болж олон зуу, мянган жилийн тэртээгээс цөөнгүй занданшуулсан шарил бидний үед хадгалагдан ирсэн байдаг. Эдгээрээс амьд мэт хадгалагдсан, хамгийн хачирхалтай муминуудын талаар хүргэж байна.

 Археологичид Хятадаас 1,5 метр өндөртэй эмэгтэй хүний нойтон муми олжээ. Эртний Египетээс занданшуулж, авсанд хийсэн муми олддог байсан тул төмөр замын ойролцоо чийгтэй, нойтон газар хадгалагдаж үлдсэн нь эрдэмтдийн сонирхлыг ихэд татаж байгаа юм. Мумитай хамт булшинд хадгалагдсан бичиг цаас, хувцас, зарим эд өлгийн зүйлээс харахад Хятадын эртний Мин улсын үеийн хүн гэж үзэж байгаа юм. Эмэгтэйн хувцаснаас үзвэл чинээлэг гаралтай биш, энгийн иргэн байжээ. Чухам яаж нойтон орчинд ийм олон жил хадгалж үлдсэн арга,  технологийг эрдэмтэд судалж байна. Эмэгтэйн арьс, үс, нүд нь яг л саяхан нас барсан хүнийг шиг халгалагдаж үлдсэн байжээ.
 
500 жилийн өмнө шашны зан үйлийн золиос болсон инка хүүхдүүдийн занданшуулсан шарил. Чилийн  хилийн ойролцоох сөнөсөн галт уулы оройгоос тэднийг олжээ. Тэдний хөлдсөн биед бүх эд, эрхтнээ хадгалж үлдсэн бөгөөд зүрхэнд нь хүртэл цус хураастай байсан аж. Хүйтэн, хуурай нөхцөл, сийрэг агаар үүний нууц гэж эрдэмтэд үзэж байна. Инкачуудын ёс заншилаар хамгийн царайлаг, бие эрхтэн нь эрүүл хүүхдийг сонгож энэ уулын оройд суулгадаг байсан бөгөөд тэд хөлдөж нас барсан ч сахиусан тэнгэр болж тосгоны иргэдээ хамгаалж байдаг хэмээн үздэг байжээ.

Пломо нэртэй энэ муми Андын нуруунд шашны тахилын золиос болсон инка хүүхдүүдийн анхны олдвор. Энэ шарилыг анх Пломо уулнаас 1954 онд олсон бөгөөд Чилийн Үндэсний байгалийн түүхийн музейд тавьж, иргэдэд үзүүлдэг байна.

Томуугаар нас барсан хоёр настай Росалиа Ломбардо охины занданшуулсан шарил хамгийн сүүлийн үеийн аргаар сайн хадгалагдаж чаджээ. Түүний аав генерал Ломбардо охиныхоо үхэлд ихэд гашуудан, амьд мэт занданшуулахыг хүссэн аж. Цацраг туяагаар харахад түүний биеийн нэг ч эрхтэн хөндөгдөөгүй маш сайн хадгалагдаж чадсан байна. Охиныг нэгэн
жижиг сүмд шилэн хоргонд үүрд нойрсуулжээ.

Египетийн 2400 настай эмэгтэйн булш эрдэмтдийн анхаарлыг татжээ. Учир нь энэ мумины гавлын ясанд тархины зарим хэсэг нь үлдэж, хадгалагдсан байжээ. Эртний муминуудаас тархи нь үлдсэн тохиолдол өмнө нь нэг л удаа илэрч байсан аж.

10 настай герман хүүгийн занданшуулж, битүү боосон шарилыг эмээгийнх нь хуучин байшингийн дээврээс олжээ. Хүүг яг л эртний Египетийн иргэдийн хэрэглэж байсан аргаар занданшуулсан байна. Харин оршуулсан хайрцгийг аав нь 1950-иад онд Өмнөд Африкаар аялаж явахдаа гэртээ авчирсан байжээ. Тэрбээр хэзээ ч энэ хайрцаг болон дотор нь юу хадгалж байгаа тухайгаа ярьж байгаагүй аж. Тэрбээр хайртай хүнийхээ цогцсыг хадгалж үлдэх нь 1950-иад оны германы дээдсийн хүрээлэнгийхний дунд элбэг үзэгдэл байсан гэж тайлбарлажээ.

2000 жилийн настай хувцас өмссөн эмэгтэй хүний дүрс бүхий чулуун бунхан. 2010 онд Египетийн эрх баригчид хэзээ ч нээж байгаагүй энэ бунханд занданшуулсан шарил болон эртний үнэт эдлэлүүд байгаа хэмээн мэдэгдсэн юм. Энэ чулуун бунханыг олсон газраас нийт 14 занданшуулсан шарил олсон бөгөөд бүгд эртний язгууртан гаралтай, бунхан дотроо эрдэнэ хадгалсан байжээ. Тиймээс энэ чулуун бунхан дотор ч бас эрдэнэс байгаа гэж таамаглаж байгаа аж. Гэхдээ эртний дурсгалт эд зүйл гэдгээр нь чулуун бунханыг эвдэхийг археологичид эсэргүүцдэг байна.

Хятадаас олон зуун жилийн настай муминууд олноороо илэрдэг ч шар үстэй, өндөр нуруутай, монхор хамартай европ хүний занданшуулсан шарил ганц л олджээ. 2000 жилийн настай энэ шарилыг МЭӨ үед Кавказаас Хятад руу очсон хүмүүсийн нэг хэмээн таамагладаг аж.