Монголын төр засгийн бодлогод захирагддаггүй Оюутолгой гэж нэг том аж ахуйн нэгж бий болов. Монголын баялаг дээр, Монгол нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг хирнээ Монголын бодлогыг зөрж эхэлсэн нь олон баримтаар нотлогдож эхлэв. Оюутолгойн шийдвэр нь хилийн цаана гарч Монголд бодлогоо хэрэгжүүлэхийг тулган шаардах болов. Тэгээд Оюутолгойн талаарх ард түмний байр суурь, дарга нарын бодлогод 24 цагийн турш мониторинг хийж, түүнийгээ орчуулан Монголчууд юу ярьж байгааг хилийн цаана дүгнээд удаж байна. Мэдээж энэ нийтлэлийг ч гэсэн дүгнэж анализ хийгээд маргааш гадаад захирал нь уншиж л таарна.

Сүүлийн үед Монголын Засгийн газар, хөрөнгө оруулагч хоёрын байр суурь зөрөлдөх болсон. Үүнээс үүдэн хөрөнгө оруулагч нар Монголын Засгийн газрыг ард түмэнтэй нь хамт шантаажилж байна. Тухайлбал энэ оны хоёрдугаар сарын эхэнд болсон хувьцаа эзэмшигчдийн хурал нилээд ширүүхэн болжээ. Ширүүхэн болохоос өмнө хуралаа хаана хийх вэ гэдэгээс талууд ихэд маргалдсаныг ард түмэнд мэдээлэлгүй өнгөрч. Уг хуралд оролцсон Монголын сайд нар хурлыг төрийн ордонд эсвэл Уул уурхайн яаманд хийх гэжээ. Харин хөрөнгө оруулагч нар Оюутолгой компанийн төв оффис дээр хийнэ гэж сайд нарыг дуудан гэдийжээ. Мэдээж Монголын олон яамны сайд гадаадын хөрөнгө оруулагч компанийн оффис дээр очоод хуралдах нь яаж ч бодсон жижигдсэн хэрэг болно. Том утгаараа ард түмнийг доромжилсон үйлдэл болно. Хөрөнгө оруулагч нар Монголын төртэй ярих гэж байж ингэж томорчээ. Ийм жижиг асуудлаас болоод асуудал нилээд сунжирсан учир хоёр талаасаа ярилцаад дундын хувилбар хэмээн Их тэнгэрт очиж хуралджээ. Манай сайдууд ч сайдууд. Монгол төрийн бодлогыг тодорхойлж байж хуралаа төрийнхөө байранд хийж чадахгүйд хүрч нэр хүндээ алдсаны л хэрэг шүү дээ.

Уг хурлын үеэр “Рио Тинто”-гийн нөлөө бүхий нэгэн группын захирал сонирхолтой мэдэгдэл хийснийг тухайн үед манайхан эвийг бодож чимээгүй дараад л өнгөрч. Уг группын захирал “Танай Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нар чинь төслийг дэмжих байр сууриа ингэж өөрчилж байгаа бол цаашид “Рио Тинто” танайд нэг ч ам.доллар нэмж оруулахгүй. Өнөөг хүртэл оруулсан хөрөнгөө хамгаалах горимд шилжинэ. Би амьдралдаа найман жилийн өмнө хүүгээ алдахдаа л ингэж гутарч, итгэл алдарч байсан” гэх мэтээр олон юм ярьсан байна. Учрыг тайлж уншвал Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хоёрыг энэ асуудалд оролцох эрхгүй гэх гээд байх шиг. Тусгаар Монгол Улсын засаг төрийн тэргүүнүүд улсынхаа асуудлыг оролцож шийдвэрлэх бүрэн эрхтэйг тэд мэдэхгүй байгаа бололтой. Энэхүү хурлын бичлэг “Эрдэнэс-Оюутолгой”-н архивт байдаг гэж эх сурвалж тайлбарлав. 
 
Асуудал юунаас болж ингэж хүндэрсэн нь илүү ихээхэн анхаарал татна. Ерөнхийдөө Оюутолгой Монголын Засгийн газраас баталгаа гаргуулаад гаднаас дөрвөн тэрбум ам.долларын зээл аваад далд уурхайн бүтээн байгуулалтыг хийх бодолтой байж. Хэрэв Оюутолгойн энэ хүсэлтийг биелүүлүүлээд дэмжлэгийн захидал хийгээд баталгааг гаргаад өгчихвөл Монгол Улс ихээхэн хэмжээний өрөнд орох юм. Монголчууд Оюутолгойгоос мөнгөтэй болно гэж мөрөөдөж байгаа бол хөрөнгө оруулагчид Монголыг өртэй болгохыг санаархаж байна. Учир нь Засгийн газар баталгаа өгөөд дөрвөн тэрбум ам.долларын зээл авчихвал цаашид зээлийн хэмжээ нь өснө. Тухайлбал Оюутолгойн далд уурхайн төслийн нийт өртөг 24 тэрбум гаруй ам.доллар гэсэн тооцоог хөрөнгө оруулагч нар хийгээд зээлдүүлэгчид өгсөн байсныг манай зарим эрх мэдэлтнүүд олоод үзчихжээ. Тэгэхээр зээлийн хэмжээ цаашдаа ч өснө л гэсэн үг.

Үүний зэрэгцээ “Рио Тинто”-гийнхон Монголын Засгийн газраар баталгаа гаргуулж авах гэж байгаа зээлээ дэлхийд анх удаа яригдаж байгаа уул уурхайн хамгийн том дүнтэй төсөл хэмээн бахархан ярьж байна. Яагаад дэлхийн хаана ч хэрэгжиж байгаагүй том дүнтэй төслийг манайд хэрэгжүүлэх гэж байна вэ? Тэгэхдээ заавал Монголын Засгийн газраар яагаад баталгаа гаргуулах гээд байна вэ? гэдэг ихээхэн анхаарал татаж байна. Магадгүй Монголын Засгийн газрыг ард түмэнтэй нь хамт дэлхийн хаана ч яригдаж байгаагүй том дүнтэй төслийн өрөнд оруулах гэж байна уу? гээд асуух асуулт урган гарч ирэв.

Анх хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулахад Монгол Улс Оюутолгойн төслийн 53 хувь буюу нэрлэсэн үнээр 30 гаруй тэрбум ам.долларыг, хөрөнгө оруулагчид 47 хувь буюу 25 тэрбум ам.долларын ашиг хүртэх тухай яригдсан. Харин Оюутолгойн төслийн яригдаад байгаа далд уурхайн зээлийг Монголын Засгийн газар дэмжвэл манай улсын хүртэх хувьд ихээхэн өөрчлөлт орж, хохирол амсах болно гэж эдийн засагчид тайлбарлаж эхлэв.

Оюутолгой төслийн талаарх өөр нэгэн ноцтой баримт байна. Тэр баримт бол Оюутолгойн хөрөнгө оруулагч нар Засгийн газраар баталгаа гаргуулах гээд байгаа зээлийнхээ асуудлыг ТУЗ болоод хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оруулаагүй аж. Шууд л Лондонд дангаараа шийдвэрлээд манай талыг шахаж эхэлжээ. Уг нь хуулиараа бол 34 хувийг эзэмшиж байгаа Монголын Засгийн газрын төлөөллөөс санал авах ёстой шүү дээ. Ийм юм болсонгүй.

Ийнхүү Монголын Засгийн газрыг ард түмэнтэй нь хамт дарамталж байгаа Оюутолгойн хөрөнгө оруулагчдын өмнө бууж өгч биш өөрсдийн эрх ашгаа хамгаалан тэмцэх цаг ирлээ. Оюутолгой зогслоо гэж сандарч гүйлдэхийн оронд нөхцөл байдалд бодит дүгнэлт өгч, төслийн нэгдүгээр үе шатанд зарцуулсан хөрөнгө оруулалт яг хэд болов, дараагийн шатны хөрөнгө оруулалт, далд уурхайн нийт төсөв хэд болох вэ гэдэгийг олохоос гадна гэрээний үр дүнг нэгтгэн дүгнэх цаг ёстойг үйл явдлын өрнөл сануулах боллоо.