Ерөнхий сайдын илтгэлээс гадаадын хөрөнгө оруулагчдад өгөх мессеж,
эдийн засгийг бодитой тэлэх хөшүүрэг арга зам, томоохон төслийн сураг
ажиг, ер нь бизнесийнхэн, гадныханд хэрэгтэй үг өгүүлбэр ганц ч алга гэж
шинжээчид дүгнэв.
Сайхан жишиг байлаа
Мэдээж санаачилагчдын нэг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж нээлтэд оролцож тодорхой асуудлаар үг хэлэхээс гадна томоохон төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулздаг байв. УИХ-ын гишүүд, Засгийн газрын гишүүд жирийтэл суудагсан. Үе үеийн Засгийн газрын тэргүүнүүд ярайтал эгнэсэн харагддагсан.
Ийм сайхан жишиг, харилцан ойлголцлоор эхэлсэн Монголын эдийн засгийн форум жилээс жилд муудах болж. Энэ жилийнх бүр ч хэрэг алга гэж ам уралдан ярих хүмүүсээр дүүрэн байна.
Эдийн Засгийн сайд нь Эдийн засгийн форумдаа яагаад ирсэнгүй вэ?
Ингэж асуух хүмүүс олон байна. Учир нь улс орны хөгжил, эдийн засгийн асуудал ярих учраас Эдийн Засгийн хөгжлийн сайд нь байх ёстой гэж оролцогчид үгүйлж байгаа бололтой. Бодвол Эдийн засгийн хөгжлийн сайд нь “бүх юмыг сайнаар бодоод” сэтгэл хангалуун яваа биз. Харин сангийн дэд сайд О.Чулуунбат нь засгаа л сайн шүүмжилж байгаа болохоос биш Засгаас зохион байгуулж байгаа Эдийн засгийн форумаар харагдсангүй.
Эдийн засгийн форумын нээлтэнд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягаас гадна хоёрхон сайд байсан гэнэ. МАН-ын харьялалтай зургаан УИХ-ын гишүүн иржээ. Ингээд бусад гишүүд, сайд нар бараагаа харуулсангүй. Хэдэн хурган дарга нар л ирцгээж. Тэдний үгийг тоож байгаа амьтан ч алга. Элчин сайд нар ч ганц нэгээс хэтэрсэнгүй. Нэртэй бизнес эрхлэгчид ч ирсэнгүй. Заал танхимууд хоосон байгаа зураг цахим ертөнцөөр эрчимтэй тарж байна. Урьд өмнө эдийн засгийн сайн сэтгүүлч, тоймчид идэвхитэй оролцдог байв. Тэр хэрээрээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээр сурталчилдаг. Тэгж байгаа юм алга. Энэ жилийн эдийн засгийн форум хэрэг алгаа гэсэн зочид олон. Улс орны одоогийн уруу дорой байдал шигээ эдийн засгийн форум уруу дорой болов. Хөрөнгө оруулагчид, бизнес эрхлэгчид, сэтгүүлчид эдийн засгийн сайд нараа хоёр өдөр хүлээгээд гэгээн дүрийг нь харсангүй.
Ч.Ганхуяг: Улс төрчид өө, гишүүд ээ, сайд аа эдийн засгийн форумдаа оролцооч ээ. Сонгууль болно. Бид та нартай уулзахгүй шүү!
Эдийн засгийн форумын зохион байгуулагчид сайд, гишүүдийг цуглуулах гэж үйлээ үзэв. Тэдний нэг Ч.Ганхуяг цахим хуудсаар дамжуулан “Улс төрчид өө, гишүүд ээ, сайд аа, Энэ хүмүүсээ хүндлээд форумдаа оролцооч ээ! Сонгууль болно. Бид та хэдтэй уулзахгүй шүү!” гэж сануулах дарамтлах аястай мессеж бичээд ч хэрэг болсонгүй. Шийдвэр гаргагчид ирсэнгүй. Үндсэндээ бол эрх баригчид эдийн засаг хүндэрсэн үед ирж муу үг сонсохыг хүссэнгүй.
Эдийн засгийн форумын зохион байгуулагчид сайд, гишүүдийг цуглуулах гэж үйлээ үзэв. Тэдний нэг Ч.Ганхуяг цахим хуудсаар дамжуулан “Улс төрчид өө, гишүүд ээ, сайд аа, Энэ хүмүүсээ хүндлээд форумдаа оролцооч ээ! Сонгууль болно. Бид та хэдтэй уулзахгүй шүү!” гэж сануулах дарамтлах аястай мессеж бичээд ч хэрэг болсонгүй. Шийдвэр гаргагчид ирсэнгүй. Үндсэндээ бол эрх баригчид эдийн засаг хүндэрсэн үед ирж муу үг сонсохыг хүссэнгүй.Харин зохион байгуулагчдын энэ мэт цөхөрсөн гуйлтын эсрэг зарим жиргээчид “Энэ хурал хэзээ ийм болж байлаа даа. Очерлодог байсан биз дээ. Ингэтлээ дампуурах ч гэж дээ” гэх мэт даапаалсан хариултууд олныг өгсөн харагдав.
Хурал яагаад ингэж сонирхолгүй болов? Хүмүүс яагаад ирэхээ больсон бэ? гэдэг асуултад зохион байгуулагчид “Н.Алтанхуягийн хүмүүс хэтэрхий их оролцсоноос болоод”, “Засаг бүх ажлыг булааж авахаар”, “Ерөнхий сайдын зөвлөхүүдээс болоод” гэх мэт ухаж ойлгоход төвөгтэй хариу хэлж байв. Энэхүү битүү хатуу үгсээ тодорхой тайлбарлахыг хүсэхэд “дараа цаг нь ирэхээр” гэсэн хачин хариу өгч аргалж байв. Мөн хурлын зааланд Ерөнхий сайдын зөвлөхүүд оролцогчдыг загнаж элдэв авир үзүүлсэн гэж оролцогчид өөр зуураа сонин хачин болгон ярилцаж суулаа.
УИХ-ын дарга З.Энхболд эдийн засгийн форумыг үл хүндэтгэв
Эдийн засгийн форумын нэг хүндтэй зочин бол УИХ-ын дарга байсаар ирсэн. Парламентын тэргүүний байр суурь, хэлсэн үг үргэлж оролцогчдод сонин байдаг. Тэгвэл энэ жил УИХ-ын дарга З.Энхболд “Эдийн засгийн чуулган бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчид, шийдвэр гаргагчид нэгэн дээвэр дор цуглаж эдийн засгийн нөхцөл байдал, сорилт, шийдлийн талаар албан бусаар санал солилцдог индэр болсон” гэж учирласан. Гэвч энэ индэрт шийдвэр гаргагчид нь ирээгүй. Бодвол түүнийг нь УИХ-ын дарга ёжлох шиг болсон. Мөн тэрээр өмч хувьчлалыг эрчимжүүлэхээс гадна татвар, ашигт малтмалын хууль, авлигын асуудлаар байр сууриа илэрхийлсэн юм. Хамгийн сонирхолтой нь тэрээр үг хэлчихээд шууд гараад явчихсан. Оролцогчдын ч үгийг сонсоогүй. Энэ үйлдлээрээ эдийн засгийн форумыг эсэргүүцлээ гэж оролцогчдын олонх нь дүгнэж байлаа.
С.Бямбацогтын ялгарал ба Д.Эрдэнэбатын маазрал
Энэ жилийн эдийн засгийн форумын арай дээр нь УИХ дахь хоёр том намын бүлгийн дарга нар зэрэгцэн сууж байгаад мэтгэлцсэн явдал байлаа. Учир нь оролцогчид энэ чуулганы хамгийн боломжийн өрнөл гэж тэдний мэтгэлцээнийг үнэлсэн тодорхойлолт чихний үзүүрт сонсогдох нь олон. Гэхдээ хоёр намын бүлгийн дарга нар ихэнхи тохиолдолд өөрсдийн байр сууриа хатуу хамгаалж байв.
МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт индэрийн самбарт Монгол Улс хөгжлийн 500 орчим бодлогын баримт бичигтэй болсон талаар сонирхолтой харьцуулалт үзүүлж заалыг сэрээсэн юм. Тэрээр энэхүү санаачилгаараа АН-ын бүлгийн даргаас ялгарч хөгжлийн тодорхой шийдлүүдийн талаар ч байр сууриа илэрхийлсэн.
Харин АН-ын бүлгийн дарга индэр дээр хөдөлгөөнгүй суучихаад маазрах нь дээр үеийн сум нэгдлийн дарга нарыг санагдууллаа гэж дүгнэх оролцогчид олон байв. Хамгийн гол нь тэрээр хөгжлийн талаар тодорхой бодлогогүйгээс гадна бэлтгэлгүй байгаа нь ажиглагдав.
МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт индэрийн самбарт Монгол Улс хөгжлийн 500 орчим бодлогын баримт бичигтэй болсон талаар сонирхолтой харьцуулалт үзүүлж заалыг сэрээсэн юм. Тэрээр энэхүү санаачилгаараа АН-ын бүлгийн даргаас ялгарч хөгжлийн тодорхой шийдлүүдийн талаар ч байр сууриа илэрхийлсэн.
Харин АН-ын бүлгийн дарга индэр дээр хөдөлгөөнгүй суучихаад маазрах нь дээр үеийн сум нэгдлийн дарга нарыг санагдууллаа гэж дүгнэх оролцогчид олон байв. Хамгийн гол нь тэрээр хөгжлийн талаар тодорхой бодлогогүйгээс гадна бэлтгэлгүй байгаа нь ажиглагдав.
Б.Лхагважав: Э.Бат-Үүл даргаа та хотод салхи орууллаа
Энэ жилийн эдийн засгийн чуулганы хамгийн идэвхитэй оролцогчдын нэг нь иргэн Б.Лхагважав байлаа. Учир нь тэрээр оролцсон салбар бүртээ байр сууриа илэрхийлж харагдсан. Хамгийн сонирхолтой нь хотын асуудал ярьсан төгсгөлийн хурал дээр Э.Бат-Үүлд ихээхэн тал засав. Тэрээр “Хотод салхи оролгүй социализмын үеэрээ явж ирсэн. Социализмын энэ системээс 2012 онд л саллаа. Э.Бат-Үүл дарга салхи орууллаа” гэх мэтээр ярьсан юм. Бодвол хотыг удирдаж байсан намын удирдлагуудтайгаа таарахгүй гэдгээ л ингэж илэрхийлсэн байх.
Үүний зэрэгцээ “хас”-ын хэмээх Ч.Ганхуяг хотын хуралдаан дээр Э.Бат-Үүлд жинхэнэ утгаараа долигносон юм. Тэрээр “Та амаргүй үед зориг гарган хотын дарга болж өөрийн багаа бүрдүүлэн ажиллаж байгаад талархал илэрхийлье” гэсэн утгатай зүйл ярьсан нь зааланд байгаа оролцогчдын нүдийг орой дээр нь гаргав. МАН-ын зарим залуу лидерүүд АН-ынхныг ингэж хүндэтгэж байгаа нь олон хүний анхаарлын төвд байв. Энэ чигээрээ байвал МАН хотод ялахгүй шинжиндээ оров. Учир нь эрх баригчидтай авалцаж байх ёстой сөрөг хүчний залуу лидерүүд удирдлагуудаа муулах мөртлөө АН-ынханд баяр хүргэн бөхөлзөхийг ойлгохгүй нь гэсэн оролцогчид олон байлаа.
“Монголдоо бүтээцгээе” форумд гадаадад бүтээсэн цүнх тараагаад
Өнгөрсөн жилийн эдийн засгийн форумын уриа “Монгол брэнд” нэртэй байсан бол энэ жилийнх нь “Монголдоо бүтээцгээе”. Онцын ялгарал алга. Өнгөрсөн жилийн эдийн засгийн форумын Монгол брэнд хэмээх уриалгын үр дүн болсон цүнхийг энэ жил тараасан нь жинхэнэ дуулиан дэгдээв. Учир нь урьд нүүрэн дээрээ “Эдийн засгийн форум” гэсэн логотой ч ардаа Хятад бичигтэй байв. Өөрөөр хэлбэл бүтэн жил бүтээсэн “Монгол брэнд” нь бололтой гэж шоглох хүмүүс олон тааралдав. Тэгээд “Монголдоо бүтээцгээе” гэсэн уриатай мөртлөө ирсэн зочиддоо хятад цүнх тарааж байгааг ойлгоход төвөгтэй санагдав.
Үнэхээр л өнгөрсөн жил “Монгол брэнд” бүтээнэ гэж уриалчихаад энэ жил “Монголдоо бүтээнэ” гэж тунхаглаж байгаа бол Монголдоо хийсэн хавтас өгч болноо доо гэж гомдоллох иргэд олон. Энэ байдлаас нь харвал шинэчлэлийн Засгийн газрын “Монголдоо бүтээцгээе” уриа тунхаглал хэвээрээ л үлдэх янзтай.
Ерөнхий сайдын илтгэл муу байсан
Форумын гол мессеж бол Ерөнхий сайдын илтгэл. Үүнийг гадны хөрөнгө оруулагчид хамгийн анхааралтай сонсож, гадаад ертөнцөд мессеж түгээдэг. Гэтэл манай Ерөнхий сайдын илтгэлийг маш муу болсон гэж шинжээчид дүгнэжээ. Засгийн газар ямар бодлого дээр алдав гэдгээ өмнөх Ерөнхий сайд нь нээлттэй ярилцаж, бусдынхаа санал зөвлөмжийг тусгадаг байсан бол энэ удаад Засгийн газрын тэргүүн маань “Засаг буруугүй, Бүх зүйл гаднаас болсон” гэсэн мөнөөх л дүгнэлтийг хийж арьсаа хамгаалсан нь олон хүнд таалагдсангүй. Түүний үзэж байгаагаар бид уул уурхайд түшиглэсэн эдийн засагтай байгаа нь хамгийн буруу, энэ нь бидэнд муу зан суулгасан, тиймээс бид үйлдвэрлэгч орон болно гэсэн утгатай илтгэл тавьжээ. Үүнийг гадныхан ихэд дохуурхаж “Аман зоргоороо аж үйлдвэржинэ гэж юу байхав, эхлээд мөнгө олоход түшиж тулах цорын ганц салбар чинь уул уурхай, гэтэл танай Ерөнхий сайд уул уурхайгаа үгүйсгээд байх юм” гэж ярьж байв. Түүнчлэн төгрөгийн ханш 20%-иар унасан шалтгаанд ард иргэд буруутай гэдгийг дахин нотолж хэтэрхий тансаг хэрэглээтэй Улаанбаатарчууд 6 тэрбум долларын машин унаж явааг дуулгасан юм. Улайм, цайм томоохон компаниуд орон тооны цомхтгол хийж, бизнес царцчихаад байхад “Бизнес эрхлэгчид гомдол, цөхрөл бэрхшээлгүй болж байна” гэж хэлсэн нь бүр ч олны дургүйг хүргэжээ. Үүнийг “Ерөнхий сайдын тойрон хүрээлэгчдийн цөөхөн компаниудад хамаатай дүгнэлт” гэж шүүмжлэх хүмүүс олон байв.
Ерөнхий сайдын илтгэлээс гадаадын хөрөнгө оруулагчдад өгөх мессеж, эдийн засгийг бодитой тэлэх хөшүүрэг арга зам, томоохон төслийн сураг ажиг, ер нь бизнесийнхэн, гадныханд хэрэгтэй үг өгүүлбэр ганц ч алга гэж шинжээчид дүгнэв.
Ерөнхий сайдын илтгэлээс гадаадын хөрөнгө оруулагчдад өгөх мессеж, эдийн засгийг бодитой тэлэх хөшүүрэг арга зам, томоохон төслийн сураг ажиг, ер нь бизнесийнхэн, гадныханд хэрэгтэй үг өгүүлбэр ганц ч алга гэж шинжээчид дүгнэв.
Гашуудлын дуугаар нээж, хаалтаа хийлгүй өндөрлөв
Энэ жилийн эдийн Засгийн форумыг эмгэнэлт кармен дууриар эхлүүлэв. Оролцогчдын тайлбараар бол эдийн засгийн форум ийм дуугаар эхэлсэн учир явцгүй ээ гээд л сүсэг бишрэлийн зүйл ярих аж. Уг нь сүсэг бишрэл биш хөгжил дэвшил ярих ёстой хурал иймэрхүү л өнгө аястай болж өндөрлөв.
Бас оролцогчид цөөнтэй, эрх баригчид ирээгүй эдийн засгийн форум хаалтын хуралдаан хийлгүй дуусгахын түүс болсон шинжтэй байлаа. Уг нь хаалтын хуралдаан хийж эдийн засгийн форум ямар болж өнгөрөв, юунд ач холбогдол өгөв, оролцогчид ямар байр суурьтай байна, засаг төр юунд анхаарах вэ, ямар шийдэлд хүрэв гэдгээ дүгнэдэг. Гэтэл тйим дүгнэлт хийсэнгүй. Нэгдсэн хуралдаан ч болсонгүй дууссан үгүй нь мэдэгдэлгүй тарж одов.
Энэ чигээрээ байвал ирэх жилийн Эдийн Засгийн форум бүр дампуу юм болно. Эсвэл Эдийн Засгийн форум гэж болохгүй байх. Ийм санал бодолтой оролцогчид олон байлаа.
Сэтгэгдэл (17)