Хэдхэн жилийн өмнө цахилгаан болон бензийн хөдөлгүүрийн хосолсон
хувилбар hybrid машин анх байсан бол эдүгээ дэлхий нийтийн хэрэглээ
болж, манай оронд ч замын хөдөлгөөнд оролцох нь элбэгшжээ. Тэгвэл
цаашдаа hybrid хөдөлгүүрийн цаг үе өнгөрч бүрэн цахилгаан хөдөлгүүрт
машин эрин эхэлж байна. Монгол Улс цаг үеийн хөгжлөөс хоцрохгүй,
цахилгаан хөдөлгүүрт авто машин манай орны нөхцөлд хэрхэн зохицохыг
судлаж эхэлжээ.
ШУТИС-ийн сургууль болон БНСУ-ын КОЙКА байгууллагатай хамтран "Монгол орны нөхцөлд цахилгаан автомашины техникийн нөхцлийн туршилт, судалгаа” төслийг хэрэгжүүлж байгаа юм. Судалгаа хийх зорилгоор бүрэн цахилгаан хөдөлгүүртэй зургаан авто машиныг өчигдөр ШУТИС-д хүлээлгэн өгсөн юм. Уншигч, үзэгч танд тэдгээр машиныг "24цаг" танилцуулж байна.
ШУТИС-ийн сургууль болон БНСУ-ын КОЙКА байгууллагатай хамтран "Монгол орны нөхцөлд цахилгаан автомашины техникийн нөхцлийн туршилт, судалгаа” төслийг хэрэгжүүлж байгаа юм. Судалгаа хийх зорилгоор бүрэн цахилгаан хөдөлгүүртэй зургаан авто машиныг өчигдөр ШУТИС-д хүлээлгэн өгсөн юм. Уншигч, үзэгч танд тэдгээр машиныг "24цаг" танилцуулж байна.
Эдгээр
машин нь АНУ-ын Vantage Vehicle компанид үйлдвэрлэсэн Vantage маркийн ,
бүрэн хөдөлгүүрт цахилгаан автомашин. Байгаль орчинд ямар ч хор,
хөнөөлгүй гэж байгаа.
Машинууд мульти тестерийн багажийн хамт "Койка" болон ШУТИС-ийн хамтын хөрөнгө оруулалтаар оруулж ирж байгаа аж.
Тус цахилгаан машинуудыг 220в-д 4-6 цаг цэнэглэхэд 100 км хүртэл
явна. Мэдээж энэ бол зогсолтгүй ажиллах тохиолдолд. Тиймээс илүү
олон км явах боломж бий гэнэ лээ.
Машин
цагт 40-50 км хурдлах боломжтой. Дашрамд дурдахад цахилгаан хөдөлгүүрт
машиныг өндөр хурдны, бага хурдны гэж ангилдаг бөгөөд бага хурдны
машиныг хот доторх хөдөлгөөнд, өндөр хурдны машиныг хот хооронд зорчиход
ашигладаг байна.
Машинд
механик, бүр автомат ч араа солих горим байхгүй. Зөвхөн урагшлах,
ухрах гэсэн хоёр тохируулгатай. Үүнийг унтраалга мэт жижигхэн
товчлуураар шийдэж өгчээ. Энэ машин хурдан давхихад зориулагдаагүй
гэдгийг ойлгож байгаа биз ээ.
Машин бүрийн дотоод салон адилхан юм билээ.
Машинууд нь хот дотор зорчих зориулалттай, үйлчилгээний зорилгоор ашиглахаар бүтээгджээ. Машин бүр өөр, өөр загвар хийцтэй
Энэ бол өөрөө өргөгчтэй ачааны тэрэг. Үүнээс гадна ил ачаатай хоёр, зорчигч тээврийн хоёр, ачааны бүхээгтэй нэг машин бий.
Ачааны машины өөрөө өргөгч механизмтай танилцаж байгаа нь
Энэ өдөр машинуудын Монгол дахь анхны туршилтын жолоодлого хийгдсэн юм.
Зорчигч тээврийн машины арын суудал нэг иймэрхүү. Энэ суудлын ард багахан хэмжээний ачаа ачих зай бас бий.
Бүхээгтэй ачааны машины арын багтаамж иймэрхүү.
Хэрвээ анзаарч байгаа бол эдгээр машинд яндан байхгүй. Түүний ч хэрэггүй. Яагаад гэвэл энэ чинь бүрэн цахилгаан хөдөлгүүртэй шүү дээ.
Харин
энэ бол монгол оюутнуудын бүтээсэн цахилгаан хөдөлгүүрт өөрөө явагч.
Олон улсын цахилгаан хөдөлгүүрт машин бүтээх тэмцээнд оролцох бүтээл юм.
Бас чамгүй хурдтай юм билээ. Ерөөс энэ төслийн эцсийн зорилго бол
Монголд цахилгаан хөдөлгүүрт авто машин угсрах, үйлдвэрлэх боломжийг
судлах юм.
Машин хүлээлгэн өгөх ёслолын ажиллагаанд Зам тээврийн яамны ерөнхий нарийн бичгийн дарга
Б.Батзаяа, БНСУ-ын КОЙКА байгууллагын монгол дахь суурин төлөөлөгч Чой
Хын-Ёл, ШУТИС-ийн Удирдах зөвлөлийн дарга Д.Одхүү, ШУТИС-ийн ректор
Б.Очирбат, тэргүүн проректор Д.Батчулуун, нар оролцож, тууз хайчлав.
Машинуудыг
үзээд би нэг асуулттай буцсан. Тэр нь "орчин үед бүх зүйл автомат
болчихоод байхад хаалганы шилийг өнгөрсөн зууны аргаар буулгаж, хаах
хэрэгтэй бол доо" гэдэг. Ямартай ч үүнийг хийхэд жолооч, зорчигчоос
багахан кинетик энерги зарцуулах шаардлагатай болох нь.
Гэхдээ
энэ машинуудад ямарч авто машинд байх шаардлагатай бүх зүйл бий.
Үйлдвэрлэгчид нь энэ машинуудыг 4-5 жил хэвийн ажиллана гэжээ. Гэхдээ
Монголын зам, цаг агаарт хэр удаан тэсэхийг харах л үлдэж дээ.
Ц.Элбэгсайхан
Сэтгэгдэл (3)