
Дэлхийн банкнаас гаргадаг улс орнуудын логистикийн хөгжлийг тодорхойлдог “Логистикийн Гүйцэтгэлийн Индекс 2014” /LPI/ гэдэг цогц үзүүлэлтээр Монгол улс 153 орноос 135-р байрт, үүнээс логистикийн өрсөлдөх чадвараар 126-р, олон улсын тээврээр 110-р, тээврийн замналаар 126-р, дэд бүтцийн хүртээмжээр 120-р байруудад тус тус эрэмблэгдэн олон улсад логистик, тээвэр худалдааны өрсөлдөх чадвар, хөгжлөөрөө “сүүл мушгиад” байгаа юм.
Энэ салбарын хөгжлийг юуны түрүүн хоёр хөрш орны бодлого чиглэлтэй уялдуулах нь зүйн хэрэг. Дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн Евромониторингын судалгаагаар 2020 он гэхэд дэлхийд тэргүүлэгч хүчирхэг эдийн засагтай улсын 1-рт БНХАУ, 5-рт ОХУ орох таамаг байгаа. Мөн Форбес (http://www.forbes.com/sites/kenrapoza/2012/03/26) сэтгүүл 2020 он гэхэд Хятад улсын эдийн засаг 7.3%, Евро бүс 1.1%, АНУ 2.1%-иар тус тус өсөх прогнозыг гаргажээ.
Эдийн засгийн өсөлтийн өнөөгийн хурдацаас үзэхэд БНХАУлс нь 2017 он гэхэд дэлхийн хамгийн том эдийн засагтай орон болох, 2020 он гэхэд ДНБ-ийн хэмжээ, гадаад худалдааны эргэлтээрээ дэлхийд тэргүүлэх өндөр магадлалтай байгаа.
Хятад улсын эдийн засгийн хүчирхэгжих нэг гол үндэс нь хөрөнгө оруулалтын оновчтой бодлогод нь оршиж байна гэж олон улсын шинжээч нар үзэж байна. Тэр дундаа тээвэр логистикийн салбарын хөрөнгө оруулалт хамгийн өндөр ач холбогдолтойд тооцогдож байгаа билээ.
Олон мянган километр төмөр зам, автозам, агаарын тээврийн хамгийн орчин үеийн дэд бүтэц бүхий сүлжээ байгуулах нүсэр бүтээн байгуулалтыг бид илхэнээ харж мэдэж байгаа билээ. БНХАУлсын Хөрөнгө оруулалтын бодлогын цөм нь өндөр үр ашиг, тогтвортой хөгжилд чиглэгдсэн технологийн шинэчлэл юм. Тухайлбал, олон улсын худалдаа, тээвэр логистикийн интермодал үйлчилгээг боловсронгуй болгож, хүчин чадлыг нь нэмэгдүүлэх дунд хугацааны зорилт тавин жилд дунджаар 10 сая /одоо 5 сая TEU байгаа/ буюу 20 футын чингэлэг тээвэрлэхээр төлөвлөсөн байна. 2020 он хүртэлх хугацаанд Хятадын төмөр зам давхар чингэлэг ачих технологитой, 58 чингэлгийн терминал, холимог тээврийн “хаб”-ууд бүхий 16 мянган километр төмөр зам шинээр барихаар төлөвлөж, эдгээрээс 8 терминал үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд байна.
Мөн манай хойд хөрш болох ОХУлс тээвэр логистикийн бүтэцдээ томоохон өөрчлөлтүүдийг хийж байна. ОХУ 2016 оноос дэлхийд эдийн засгаараа тэргүүлэгч орны нэг болох магадлалтай гэж тооцогдож байгаа бөгөөд үүнд эрчим хүчний салбар, тэр дундаа хий, газрын тосны үйлдвэрлэлийн эрчимтэй өсөлт, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах зөв бодлого зэрэг нь голлох үүргийг гүйцэтгэх юм. ОХУ-ын хувьд тээвэр логистикийн хөгжил нь нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн нэг чухал суурь нөхцөл болж байгаа учраас түүнд стратегийн онцгой ач холбогдол өгч байна. Энэхүү зах зээл нь 2020 он гэхэд багтаамжаараа одоогийнхоос 2 дахин буюу урьдчилсан үнэлгээгээр 48,5 тэрбумаас 115 тэрбум ам.доллар болж өснө гэсэн мэргэжилтнүүдийн тооцоо гарчээ. Сүүлийн жилүүдэд тээвэр логистикийн зах зээлийн жилийн дундаж өсөлт 18%-тай буюу 34-40 тэрбум ам.долларт хүрчээ.
Энэ өндөр өсөлтөд үндсэн 3 хүчин зүйл нөлөө үзүүлж байгаа юм байна. Үүнд: 1-рт, боомт терминалын дэд бүтэц, агуулахын аж ахуйд оруулж буй томоохон хөрөнгө оруулалтууд, 2-рт олон салбараас компаниуд нэгдэж тээвэр логистикийн сүлжээ бүхий Холдинг компаниуд байгуулагдаж үйлчилгээний цар хүрээ томорсон зэрэг явдал, 3-рт Логистикийн компаниудын хөрөнгө, активын хэмжээ, санхүү-эдийн засгийн чадавхи эрс дээшилсэн, агуулахын дэд бүтэц, тэдгээрийн үйлчилгээний томоохон сүлжээнүүд бий болсон гэх мэт болно. Дээрх таатай нөхцөл байдлыг дагасан тээвэр логистикийн үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд гадаададын хөрөнгө оруулалт ихээр нэмэгдэх хандлагатай болжээ.
Монголчууд бидний хувьд Хойд, Урд хоёр хөршүүдийн том зах зээлийн боломжийг бүрэн дүүрэн ашиглахын тулд тэднээс болж өгвөл тээвэр логистикийн хөгжлөөр илүү гарахыг чармайх, ядаж хоцрохгүйг хичээн яаравчлан алхаагаа нийлүүлэх шаардлага илхэн мэдрэгдсээр байна. Монгол улс маань алсыг харсан тээвэр логистикийн зөв бодлого явуулж энэ салбарт томоохон хөрөнгө оруулалтыг төвлөрүүлэх, ингэхдээ үндэсний бизнес эрхлэгчдэдээ тулгуурласан стратеги баримтлан тэднийг бүх талаар дэмжих нь яг одоо цагийн эн тэргүүний зүй ёсны зорилт болж байна.
Тээвэр логистикийн салбарт “томоохон хөрөнгө оруулалтыг төвлөрүүлэх” гэж дурьдахдаа Төр засгийн зүгээс их хэмжээний санхүү, хөрөнгө мөнгө нэхэх гэсэнгүй. Хэдийгээр төр засгийн хөрөнгө оруулалт нэг гарц мөн боловч монголын өнөөгийн хүнд нөхцөлд асуудлын зангилаа нь Төр үндэснийхээ бизнес эрхлэгч нартаа итгэл үзүүлж энэ салбарыг хөгжүүлэх манлайллыг тэдэнд олгоход оршиж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, нөгөө л яригдаад олигтой хэрэгжихгүй байгаа Төр хувийн хэвшлийн түншлэлээ ажил болгож үндэснийхээ бизнес эрхлэгчдийг төрийн бодлогоор дэмжин монголын компаниудад энэ салбарт хөрөнгө оруулах үйл ажиллагааг манлайлах нөхцөлийг бүрдүүлж, түншлэлийн олон тулгуурт зарчмаар хөгжих гарц юм.
Тээвэр зуучийн “Landex” ХХК-ийн захирал Ө.Гэрэлмаа
Сэтгэгдэл (1)