
МҮЭХ хэдэн өдөр жагсаал зохион байгуулсны үр дүнд Засгийн газартай хамтарч үнийн хөөрөгдлийг буулгах санал гаргалаа. Энэ саналыг долоо хоногийн дотор УИХ хэлэлцэж, шийдвэр гаргах ёстой болж байна. Хүйтэнд жагсаж байж ийм тохиролцоонд хүрлээ гэх МҮЭХ-ны ерөнхийлөгч С.Ганбаатартай ярилцлаа.
- Үнийн хөөрөгдлийг нэг мөсөн буулгаагүй, дөнгөж санал гарч байхад та яагаад ийм баяртай байгаа юм бэ?
- Бид эдийн засгийг тогтвортой байлгаж, эрсдлээс хамгаал гэж Засгийн газарт татвар төлдөг. Гэтэл нөхцөл байдал тогтворгүй болмогц улс төрчидтэй нийлсэн бүлэглэл, олигархууд мөнгө хожиж, идэж байна. Тэр мөнгийг нь жирийн иргэд л төлж таарна. Бид энэ хэвээрээ улс төрчдийг тэжээсээр байх уу гэх мэт маш олон зөрчил, маргаан байна. Гэхдээ ямар ч байсан эхний ээлжинд зарим зүйл дээр ойлголцолд хүрлээ. Би дандаа юмыг муулж, маргах гэж төрөөгүй шүү дээ. Жаахан ч гэсэн үр дүн гарч байгаад баярлах хэрэгтэй. Миний оронд өөр хүн байсан бол би үнийн хөөрөгдлийг буулгачихлаа гээд цээжээ дэлдээд явна.
- Таныг багш нарын цалинг нэм гэж жагсаж байгаад үнэ хөөрөгдчихөөд одоо болохоор буулга гээд жагсдаг хоёр үзүүртэй зүү шиг гэж УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин шүүмжилсэн. Үүнийг та хүлээн зөвшөөрөх үү?
- Хоёр үзүүртэй зүү шиг гэж хэлсэнд би их баярлаж байгаа. Хэлсэн хүнд нь аягүй их хайр хүрч байна. Нэг л юм хэлье. АН-ынхан бол С.Ганбаатар гэдэг зүүгээр МАН-ыг хатгах юмсан гэж чин сэтгэлээсээ мөрөөддөг байж магадгүй. Тэгвэл би тийм биш. Хэрвээ МАН буруу юм хийвэл МАН-ыг хатгана, АН ард иргэдийн төлөө бас юм хийж чадахгүй бол тэднийг хатгана. Тэр утгаараа хоёр үзүүртэй зүү гэдэг нь зөвхөн ард түмний төлөө үйлчилдэг болохоор хоёр намд халгаатай юм байна гэсэн ойлголтыг өгч байгаад би бүрэн талархаж байна.
- Багш нарын цалинг нэмж байгаа нь үнийн өсөлтөд нөлөөлөөгүй гэж үү?
- Тэгэж ярьж байгаа бол эдийн засгийн ойлголтгүй хүн байна. Багш нарын цалин нэмэгдсэнээс болж инфляци өсөөгүй. Тэгээд ч багш нарынхаа цалинг нэмж ч амжаагүй шүү дээ, бид нар. Тэгэхэд инфляци өссөн байгаа байхгүй юу. Ийм утгагүй юм ярьж, хүмүүсийн доог тохуу болохгүй байхыг зарим нэг хүмүүст анхааруулъя.
- МҮЭХ-ны зүгээс үнийг яг ямар аргаар буулгах санал гаргасан юм бэ? Тэр саналыг Засгийн газар хэр тоов?
- Байнга Засгийн газрыг танайх муу гэж хэлэх хэцүү. Хувь хүнийхээ хувьд ч тэр. Бид өргөн хэрэглээний бараа болон шатахууны үнийг бууруулна гэсэн шийдвэрээ гаргачихсан. Харин арга замын хувьд хоёр өөр саналтай байна. Засгийн газрын шатахууны үнийг бууруулах арга нь нэмүү өртөгийн албан татварыг тэглэх явдал. Энэ саналд бид таатай хандахгүй байна. Албан татварыг багасгана гэдэг бол сургуульд явдаг хүүхдүүдийн дулаан байх нөхцлийг багасгаж, хил дээр манаанд зогсож байгаа цэргийн хоолыг хасна гэсэн үг шүү дээ. Ерөөсөө сайн арга биш. Харин үүний оронд бөөний худалдаа эрхэлж байгаа компаниудын татварыг нэмж хуучин байдалд нь оруулаад түүнээс олсон мөнгөө жижиглэнгээр шатахуун борлуулдаг газруудад татаас хэлбэрээр өгөх нь зөв. Тэгвэл шатахууны үнийг 1560, түүнээс ч доош буулгах боломж гарч ирнэ. Ингэж байж л нийгмийн шударга хуваарилалтын шударга механизм үйлчилнэ шүү дээ.
- Нэмүү өртөгийн албан татварыг тэглэснээр ямар үр дагавар гарах вэ?
- Өмнө нь онцгой албан татвар, гаалийн албан татвар гээд гурван төрлийн татвар хөнгөлсөн. Гаднаас орж ирдэг шатах, тослох материалын ихэнхийг гадны уул уурхайн компаниуд ашигладаг юм. Тийм болохоор гадны компаниудад л ашигтай болно. Хэрэв нэмүү өртөгийн албан татварыг тэглэх юм бол 200 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт оруулахгүй алдаж байгаа юм. Дээр хэлсэнчилэн энэ мөнгийг татаас болгож өгвөл илүү бодитой үр дүнд хүрнэ.
- Хуйвалдаж үнэ нэмсэн гэж Засгийн газраас торгохоор болсон ч шатахуун борлуулдаг компаниуд эсэргүүцэж, төлөхгүй гэж байгаа. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
- Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар бол олигарх компаниудыг төлөөлдөг газар шиг л байдаг шүү дээ. Тийм болохоор тэр хүмүүсийг ажлыг нь хийлгэхийн тулд хараат бус удирдах зөвлөл байх ёстой гэсэн санал гаргасан. Энэ зөвлөлд хэрэглэгчид, жирийн иргэдийн төлөөлөл орно. Хэрэв хуйвалдсан компаниуд торгууль төлөхгүй гээд гүрийх юм бол хэрэглэгчдийн төлөө байгууллагууд тэмцэл явуулах ёстой.
- Монголын эдийн засаг хурдацтай хөгжиж байна, улсын төсөв баян боллоо гэж яриад байгаа. Ер нь МҮЭХ-ны хийсэн судалгаагаар хамгийн дээд тал нь хэдэн хувиар нэмэх боломж байгаа вэ?
- Өнөөдөр Монголд хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүмүүсийн цалингийн фонд нь өөрөө тэдний бий болгож байгаа баялгийн дөнгөж 27 хувьтай тэнцэнэ. Цалинг 50 хувиар нэмлээ гэхэд нийлээд 137 тэрбум төгрөг болно. Харин улсын төсөв нь 2,3 их наядаар нэмэгдэж байна. Ингээд харахаар цалингийн фонд нь дөнгөж дөрөвхөн хувьтай нь тэнцэж байгаа юм. Энэ бол монголчуудын цалинг олон улсын түвшинд хүргэх боломж байгааг харуулж байна.
- Цалинг яг хэдэн төгрөгөөр нэмэх боломж байна вэ?
- Хамгийн багадаа цалинг гурав дахин өсгөх боломж байна. Цалинг ингэж нэмсэн ч үнийн хөөрөгдөл бий болохгүй. Иргэдийн гар дээр очиж байгаа бодит орлого нэмэгдсэнээр жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжиж, эдийн засгийн бодит өсөлт сайжирна.
- Өнгөрсөн өдрүүдэд АН-ын гишүүд Засгийн газраас гарлаа гэсэн шиг үнийн хөөрөгдөлд огт анхаарлаа хандуулахгүй байна. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
- Би аль нэг намыг дэмждэггүй. Бас аль нэг намыг үзэл суртлынх нь хувьд буруушаадаггүй. Нэг намыг магтаад нөгөөг нь муулах ёсгүй. Зөвхөн ард түмний эсрэг муу зүйл хийвэл алийг нь ч зүү шиг хатгана. Хатгах ч ёстой.
- Та өнгөрсөн бямба гарагт болсон ИЗНН-ын их хурал дээр сууж харагдсан. Дэмжигч нь байх аа?
- Тийм. Би аль ч намын гишүүн биш. Аль ч намд орохгүй гэдгээ хэлье. Харин ард түмний төлөө сайн юм хийж байгаа намыг бол дэмжинэ. Ажлаа хийж чадахгүй байж намайг доромжилж, орой болгон намайг зурагтаар хараад шээс нь гоожих гээд байгаа улс төрчидөд хэлэх үг байна. С.Ганбаатар гэдэг хүн ямар малгай өмссөн байгаагаар нь битгий шүүмжил. Харин юуны төлөө, хэний төлөө энд зогсож байгааг ойлго гэж хэлж өгөөрэй.

- Бид эдийн засгийг тогтвортой байлгаж, эрсдлээс хамгаал гэж Засгийн газарт татвар төлдөг. Гэтэл нөхцөл байдал тогтворгүй болмогц улс төрчидтэй нийлсэн бүлэглэл, олигархууд мөнгө хожиж, идэж байна. Тэр мөнгийг нь жирийн иргэд л төлж таарна. Бид энэ хэвээрээ улс төрчдийг тэжээсээр байх уу гэх мэт маш олон зөрчил, маргаан байна. Гэхдээ ямар ч байсан эхний ээлжинд зарим зүйл дээр ойлголцолд хүрлээ. Би дандаа юмыг муулж, маргах гэж төрөөгүй шүү дээ. Жаахан ч гэсэн үр дүн гарч байгаад баярлах хэрэгтэй. Миний оронд өөр хүн байсан бол би үнийн хөөрөгдлийг буулгачихлаа гээд цээжээ дэлдээд явна.
- Таныг багш нарын цалинг нэм гэж жагсаж байгаад үнэ хөөрөгдчихөөд одоо болохоор буулга гээд жагсдаг хоёр үзүүртэй зүү шиг гэж УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин шүүмжилсэн. Үүнийг та хүлээн зөвшөөрөх үү?
- Хоёр үзүүртэй зүү шиг гэж хэлсэнд би их баярлаж байгаа. Хэлсэн хүнд нь аягүй их хайр хүрч байна. Нэг л юм хэлье. АН-ынхан бол С.Ганбаатар гэдэг зүүгээр МАН-ыг хатгах юмсан гэж чин сэтгэлээсээ мөрөөддөг байж магадгүй. Тэгвэл би тийм биш. Хэрвээ МАН буруу юм хийвэл МАН-ыг хатгана, АН ард иргэдийн төлөө бас юм хийж чадахгүй бол тэднийг хатгана. Тэр утгаараа хоёр үзүүртэй зүү гэдэг нь зөвхөн ард түмний төлөө үйлчилдэг болохоор хоёр намд халгаатай юм байна гэсэн ойлголтыг өгч байгаад би бүрэн талархаж байна.
- Багш нарын цалинг нэмж байгаа нь үнийн өсөлтөд нөлөөлөөгүй гэж үү?
- Тэгэж ярьж байгаа бол эдийн засгийн ойлголтгүй хүн байна. Багш нарын цалин нэмэгдсэнээс болж инфляци өсөөгүй. Тэгээд ч багш нарынхаа цалинг нэмж ч амжаагүй шүү дээ, бид нар. Тэгэхэд инфляци өссөн байгаа байхгүй юу. Ийм утгагүй юм ярьж, хүмүүсийн доог тохуу болохгүй байхыг зарим нэг хүмүүст анхааруулъя.
- МҮЭХ-ны зүгээс үнийг яг ямар аргаар буулгах санал гаргасан юм бэ? Тэр саналыг Засгийн газар хэр тоов?
- Байнга Засгийн газрыг танайх муу гэж хэлэх хэцүү. Хувь хүнийхээ хувьд ч тэр. Бид өргөн хэрэглээний бараа болон шатахууны үнийг бууруулна гэсэн шийдвэрээ гаргачихсан. Харин арга замын хувьд хоёр өөр саналтай байна. Засгийн газрын шатахууны үнийг бууруулах арга нь нэмүү өртөгийн албан татварыг тэглэх явдал. Энэ саналд бид таатай хандахгүй байна. Албан татварыг багасгана гэдэг бол сургуульд явдаг хүүхдүүдийн дулаан байх нөхцлийг багасгаж, хил дээр манаанд зогсож байгаа цэргийн хоолыг хасна гэсэн үг шүү дээ. Ерөөсөө сайн арга биш. Харин үүний оронд бөөний худалдаа эрхэлж байгаа компаниудын татварыг нэмж хуучин байдалд нь оруулаад түүнээс олсон мөнгөө жижиглэнгээр шатахуун борлуулдаг газруудад татаас хэлбэрээр өгөх нь зөв. Тэгвэл шатахууны үнийг 1560, түүнээс ч доош буулгах боломж гарч ирнэ. Ингэж байж л нийгмийн шударга хуваарилалтын шударга механизм үйлчилнэ шүү дээ.
- Нэмүү өртөгийн албан татварыг тэглэснээр ямар үр дагавар гарах вэ?
- Өмнө нь онцгой албан татвар, гаалийн албан татвар гээд гурван төрлийн татвар хөнгөлсөн. Гаднаас орж ирдэг шатах, тослох материалын ихэнхийг гадны уул уурхайн компаниуд ашигладаг юм. Тийм болохоор гадны компаниудад л ашигтай болно. Хэрэв нэмүү өртөгийн албан татварыг тэглэх юм бол 200 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт оруулахгүй алдаж байгаа юм. Дээр хэлсэнчилэн энэ мөнгийг татаас болгож өгвөл илүү бодитой үр дүнд хүрнэ.
- Хуйвалдаж үнэ нэмсэн гэж Засгийн газраас торгохоор болсон ч шатахуун борлуулдаг компаниуд эсэргүүцэж, төлөхгүй гэж байгаа. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
- Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар бол олигарх компаниудыг төлөөлдөг газар шиг л байдаг шүү дээ. Тийм болохоор тэр хүмүүсийг ажлыг нь хийлгэхийн тулд хараат бус удирдах зөвлөл байх ёстой гэсэн санал гаргасан. Энэ зөвлөлд хэрэглэгчид, жирийн иргэдийн төлөөлөл орно. Хэрэв хуйвалдсан компаниуд торгууль төлөхгүй гээд гүрийх юм бол хэрэглэгчдийн төлөө байгууллагууд тэмцэл явуулах ёстой.
- Монголын эдийн засаг хурдацтай хөгжиж байна, улсын төсөв баян боллоо гэж яриад байгаа. Ер нь МҮЭХ-ны хийсэн судалгаагаар хамгийн дээд тал нь хэдэн хувиар нэмэх боломж байгаа вэ?
- Өнөөдөр Монголд хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүмүүсийн цалингийн фонд нь өөрөө тэдний бий болгож байгаа баялгийн дөнгөж 27 хувьтай тэнцэнэ. Цалинг 50 хувиар нэмлээ гэхэд нийлээд 137 тэрбум төгрөг болно. Харин улсын төсөв нь 2,3 их наядаар нэмэгдэж байна. Ингээд харахаар цалингийн фонд нь дөнгөж дөрөвхөн хувьтай нь тэнцэж байгаа юм. Энэ бол монголчуудын цалинг олон улсын түвшинд хүргэх боломж байгааг харуулж байна.
- Цалинг яг хэдэн төгрөгөөр нэмэх боломж байна вэ?
- Хамгийн багадаа цалинг гурав дахин өсгөх боломж байна. Цалинг ингэж нэмсэн ч үнийн хөөрөгдөл бий болохгүй. Иргэдийн гар дээр очиж байгаа бодит орлого нэмэгдсэнээр жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжиж, эдийн засгийн бодит өсөлт сайжирна.
- Өнгөрсөн өдрүүдэд АН-ын гишүүд Засгийн газраас гарлаа гэсэн шиг үнийн хөөрөгдөлд огт анхаарлаа хандуулахгүй байна. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?
- Би аль нэг намыг дэмждэггүй. Бас аль нэг намыг үзэл суртлынх нь хувьд буруушаадаггүй. Нэг намыг магтаад нөгөөг нь муулах ёсгүй. Зөвхөн ард түмний эсрэг муу зүйл хийвэл алийг нь ч зүү шиг хатгана. Хатгах ч ёстой.
- Та өнгөрсөн бямба гарагт болсон ИЗНН-ын их хурал дээр сууж харагдсан. Дэмжигч нь байх аа?
- Тийм. Би аль ч намын гишүүн биш. Аль ч намд орохгүй гэдгээ хэлье. Харин ард түмний төлөө сайн юм хийж байгаа намыг бол дэмжинэ. Ажлаа хийж чадахгүй байж намайг доромжилж, орой болгон намайг зурагтаар хараад шээс нь гоожих гээд байгаа улс төрчидөд хэлэх үг байна. С.Ганбаатар гэдэг хүн ямар малгай өмссөн байгаагаар нь битгий шүүмжил. Харин юуны төлөө, хэний төлөө энд зогсож байгааг ойлго гэж хэлж өгөөрэй.
Б.Баяр