2016 оны 11-р сарын 7-ны өдрийн “Цензургүй яриа” хөтөлбөрт Эрдэнэт үйлдвэрийн ТУЗ-ын гишүүн Д.Ганболд оролцож, ардчиллын он жилүүдэд болсон онцгой үйл явдлууд хийгээд сүүлийн үед улс төр, эдийн засгийн анхаарал татсан сэдвүүдээр сонирхолтой яриа өрнүүлэв. Тэдгээрээс өнөөдрийн халуун сэдэв болох Эрдэнэт үйлдвэрийн талаар сэтгүүлчийн “цохилттой” асуултад “хийгүй” хариулт өгсөнийг тоймлон хүргэе.
Тэрээр “Монголын тал хохироогүй. Орос өмчөө зарсныг Монгол компани худалдан авсан. Энд хэн хохироод байгаа юм бэ. Хэний өмнөөс хэн гомдоллоод байгаа юм бэ” хэмээн асуудлын голыг тодорхойлсон. Мөн Засгийн газар 100 хувь болгож авах ёстой байсан гэх байр суурийг тайлбарлахдаа “Өнөөдөр Монгол Улсын Засгийн газар энэ хэмжээний том худалдан авалт хийх чадваргүй байна. Үүнийгээ ОХУ-ын талд албан ёсоор мэдэгдсэн. Цаад тал хүлээн зөвшөөрч дараагийн үйл ажиллагаандаа орсон. Харин ч Орос Монголын харилцаа, Засгийн газар хоорондын итгэлцэл энэ 49 хувийг Монголын компанид худалдах шийдвэр гаргахад нөлөөлсөн” гэж тайлбарлсан юм. Түүнчлэн “Төр өнөөдрийг хүртэл тавдугаар цахилгаан станц бариагүй шигээ, төмөр зам тавиагүй шигээ энэ үйлдвэрийн өмчид тэгж л хандах байсан” гэв.
УИХ-аар хэлэлцүүлээгүй шалтгааныг тайлбарлахдаа “Асар их хэмжээний төрийн мөнгийг зарцуулах гэж байсан бол УИХ-аар орж хэлэлцүүлэх ёстой. Жил жилийн төсөв, түүний зарцуулалт, стратегийн ордын лиценз, монголын газар нутагт хэрэгжих томоохон төслүүдийн талаар УИХ хэлэлцдэг. Эрдэнэтийн асуудлыг Засгийн газар бие дааж шийдврлэх боломжтой” гэсэн юм.
Эрдэнэт бол стратегийн орд мөн боловч түүний лицензийг өөрчлөх тухай огт яриагүй, өнөөдрийг хүртэл Эрдэнэт үйлдвэрийн нэр дээр хэвээрээ байгааг сануулснаар Эрдэнэтийн 49 хувийг худалдан авсан үйл ажиллагааны эргэн тойрны асуудлыг нэг мөр цэгцэлж өгсөн юм.

2016 оны эхний 10 сард бүртгэгдсэн гэмт хэрэг, захиргааны зөрчлийг инфографикаар харуулж байна.

Засгийн газрын ажлын хэсэг ОУВС-гийн “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдахаар хэлэлцээр хийж байгаа билээ. Үүний дагуу ОУВС-гийн Коши Матайгаар ахлуулсан техникийн багийнхан өнгөрсөн аравдугаар сарын 24-нөөс энэ сарын 4-ний хооронд Улаанбаатар хотод ажиллаад буцлаа. Тэд энэ хугацаандаа Сангийн яам, Монголбанк, УИХ-ын дарга болон Байнгын хороодын дарга нартай уулзсан байна. ОУВС-гийн техникийн багийн ахлагч Коши Матай Монголд хийсэн ажлаа дүгнэхдээ “Монгол Улсын төрийн дээд байгууллага, бодлого тодорхойлогчидтой хийсэн хэлэлцүүлэг уулзалт маш амжилттай, үр бүтээлтэй боллоо. Хэлэлцээрийн үеэр яригдсан зүйлүүд ОУВС-гийн хэрэгжүүлдэг эдийн засаг, санхүүгийн хөтөлбөрүүдийн нэгд багтана гэдэгт найдаж байна. ОУВС-ийнхан сангийн төв рүү буцаж, талуудад тус тусдаа зөвшилцөх хугацаа шаардлагатай гэж үзэж байна. Манай багийг найрсгаар хүлээн авсан Монголын бодлого тодорхойлогчдод талархлаа илэрхийлэхийн ялдамд хамтын ажиллагаагаа улам өргөжүүлэн ажиллана гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Бид Монголын эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулахад тулгарч буй асуудалд тусламж үзүүлэн, хамтарч ажиллахдаа таатай байх болно” гэсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улс “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах эсэх нь ОУВС-гийн захирлуудын зөвлөлийн хурал болон манай улсын дотооддоо гаргах шийдвэрээс хамаарахаар болжээ. Үүний дагуу Засгийн газар удахгүй УИХ-д саналаа танилцуулан хэлэлцүүлэх бизээ. УИХ-ын зарим гишүүдийн өгсөн мэдээллээр бол ОУВС-гийн техникийн багийнхан “Монгол Улс “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдсан тохиолдолд тэтгэвэр, тэтгэмж, халамжийн бодлогод хяналт тавихгүй. Зөвхөн хөрөнгө оруулалт, урсгал зардлаа танах шаардлага тавина. Эхний ээлжинд валютын ханшийг бууруулахад зориулж 450 сая, цаашлаад 1.5 тэрбум ам.долларын дэмжлэг үзүүлнэ” гэсэн байна.

Засгийн газар ОУВС-гаас тавьсан саналуудыг УИХ-д танилцуулж шийдвэр гаргуулахаас өмнө гишүүд “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах эсэхээр ямар байр суурьтай байгааг хүргэе. УИХ-ын дарга М.Энхболдын ОУВС-гийн техникийн багийнхныг хүлээн авч уулзахдаа хэлсэн үг болон гишүүдийн байр суурийг эндээс харна уу.

М.ЭНХБОЛД: -ОУВС-гийн хөтөлбөрийг Монгол Улсад хэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. Төр, засгийн байгууллагын хамтын зорилго, улс төрийн тогтвортой байдал, эрх барьж буй улс төрийн хүчний туршлага, манай орны байгалийн баялаг, нөөц боломж зэргийг харгалзан үзвэл хямралыг богино хугацаанд даван туулах боломжтой. Манай улс ОУВС-тай хамтран хөтөлбөр хэрэгжүүлж байсан туршлагатай. 2009 онд хэрэгжүүлсэн “Стэнд бай” хөтөлбөр үр дүнтэй болсон. Энэ удаад ОУВС, Засгийн газар, Монголбанк бодлогын арга хэмжээнүүдийнхээ талаар олон талаас нь сайтар ярилцаж, эцэслэн тохирох шаардлагатай. Эдийн засгийн хүндрэлээс гарах чиглэлээр Засгийн газраас өргөн барьсан, үр дүнд хүрэхүйц арга хэмжээ, төсөл, хөтөлбөрийг УИХ шуурхай хэлэлцэн шийдвэрлэж, бүх талаар дэмжлэг үзүүлэх болно.

Т.АЮУРСАЙХАН: -Эдийн засагч, судлаач хүнийхээ хувьд “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдахыг дэмжихгүй байгаа. Заавал энэ хөтөлбөрт хамрагдахгүйгээр эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах олон арга бий. Аравхан тэрбум ам.долларын эдийн засгаа босгоход хүндрэлтэй асуудал байхгүй. Харин ажил хариуцаж байгаа хүмүүс санаачилгатай, хариуцлагатай, чадвартай байх юм бол ОУВС-гийн “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдахгүйгээр хүндрэлээс гарах боломжтой. Энэ бол хүсээд байх хөтөлбөр биш. “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдсан улс орнуудыг харахад ОУВС тухайн орноос буцаж гардаггүй. Янз бүрийн төсөл хөтөлбөр нэрээр үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлж эдийн засагт улам шигддэг. Энэ нь цаашлаад эдийн засгийн болон үндэсний аюулгүй байдалд холбоотой асуудал болж хувирна.

О.Баасанхүү: -”Стэнд бай” хөтөлбөрт орж болох юм. Гэхдээ тэр нь аюултай. 400 сая ам.долларын төлөө бид эдийн засгийн хараат байдалд орно.

Х.БАДЕЛХАН: -Би “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдахыг дэмжиж байгаа. Өөр ямар ч гарц байхгүй. Манай улс чинь зах зээлд орсноос хойш хоёр ч удаа энэ хөтөлбөрт харагдаж үр дүнд хүрч байсан. Тиймээс энэ удаад ч гэсэн хамрагдсан нь дээр гэж бодож байгаа.

Ж.Батзандан: -Дэлхийн улс орнууд үндсэндээ “Стэнд бай” хөтөлбөрөөс татгалзаж байгаа. Дотоодын нөөц бололцоон дээрээ тулгуурлан хямралаас гарах аргыг илүүд үзэж байна. Зарим улс ОУВС-г улс орноосоо гаргаж байна. ОУВС-гийн “Стэнд бай” хөтөлбөр зарим тохиолдолд улс орны эдийн засагт эерэг нөлөө үзүүлдэг бол зарим тохиолдолд чөдөр болж хувирдаг гэж судлаачид үздэг. Бид өмнө нь 2008 онд “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдаж байсан. Гэхдээ одоогийн нөхцөлд энэ хөтөлбөрийг авах нь тохиромжтой юу, үгүй юү гэдгийг судлах хэрэгтэй.

Б.БАТТӨМӨР: -Монгол Улс “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах хэрэгтэй гэдэгтэй санал нэг байгаа. Яагаад гэвэл, өнөөдөр төлбөрийн тэнцэл, төсвийн алдагдал, гадаад өрийн хэмжээ маш их хэмжээний дарамт үүсгэж байна. Тиймээс ОУВС-тай хамтарч ажилласнаар дунд болон урт хугацаанд эерэг хандлага бий болно.

Ж.БАТ-ЭРДЭНЭ: -ОУВС-гийнхан сая зөвшилцөх нөхцөлөө санал болголоо. Төсвийн сахилга батаа сайжруулж, зарлагаа орлоготойгоо уялдуулж чадсан тохиолдолд дэмжлэг үзүүлье гэж байгаа. Зөвхөн биднээс шалтгаална гэсэн үг. Тиймээс “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдахыг дэмжиж байна.

Л.Болд: -Хамгийн гол нь өнөөгийн Засгийн газар өмнөх Засгийн газрынхаа хийж байсан ажлыг зүгээр л үргэлжлүүлээд явах байсан юм. Гэвч өмнөх бүх зүйл буруу байсан, худлаа байсан гээд бүгдийг нь зогсоогоод, олон улсад Монгол Улс дампуурсан гээд зарлачихсан. Ингэснээр эдийн засгийн хямралд Монгол Улсыг хүчээр оруулчихсан. Түлхээд оруулчихсан ш дээ. Гарц алга. Нэг бол ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдана, эсвэл Хятадаас зээл авна.

Х.БОЛОРЧУЛУУН: -Ер нь улс орны иргэд, шийдвэр гаргагчид нь өөрсдөө дотооддоо асуудлаа шийддэг байх хэрэгтэй. Улс орныхоо асуудлыг үнэхээр шийдэж чадахгүй болсон тохиолдолд гадаадын янз бүрийн хөтөлбөрт хамрагддаг. Миний хувьд “Стэнд бай” хөтөлбөрт тийм ч таатай ханддаггүй. Гэхдээ одоогийн нөхцөл байдал маш ээдрээтэй болчихлоо. Зөвхөн БНХАУ-аас свопоор дамжуулан зээл аваад байна. Энэ нэг улсаас хараат болох аюултай. Тийм учраас энэ удаад “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдаж бусад улс орноос зээл авах боломж үүсгэх шаардлагатай байна. Энэ утгаараа уг хөтөлбөрт хамрагдахыг дэмжиж байгаа.

Д.Гантулга: -“Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдвал тодорхой хэмжээний мөнгө орж ирэх байх. Гэхдээ энэ хөтөлбөрт хамрагдвал зарим зүйлүүд хязгаарлагдмал болно. Жишээлбэл, энэ зардлаа тана, үүнийгээ хас, тэр хөтөлбөрөө хий гээд бидэнд шууд зааж эхэлнэ шүү дээ. Хэрвээ тэгвэл улс төрийн эрсдэлийг нь бид хүлээж чадах уу. Иргэдэд өгч байгаа хавтгайрсан халамжаа бүгдийг нь боль гэнэ ш дээ. Мөнгө өгч байгаа хүмүүс зүгээр орхичихгүй. Харин улс төрийнхний, иргэдийн хүсээгүй зүйлүүдийг хийнэ. Түүнийг нь бид хүлээн аваад хийж чадах уу гэдгээ бодох ёстой. Гэхдээ энэ бол цор ганц гарц биш гэдгээ хүлээн зөвшөөрөөд өөр арга хэрэгжүүлэх бололцоог олох хэрэгтэй.

Ц.ГАРАМЖАВ: -Айлаас эрэхээр авдраа уудал гэж үг бий. Цөөн хүн амтай, байгалийн баялагтай орны хувьд нэгэнт эхлүүлсэн том төслүүдээ хөдөлгөх хэрэгтэй. Төсөв баталж байгаа энэ үед зарлагаа танаж, гүйцэтгэлийг нь анхаарах ёстой. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчныг тогтворжуулах хэрэгтэй байна.

Ц.Даваасүрэн: -ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдахыг өмнө нь би төдийлөн сайшаадаггүй байсан. Харин одоо бол сайшаадаггүй юмаа гэхэд дэмжихээс өөр аргагүй нөхцөл байдалд орчихоод байна л даа, улс орон. Хүлээн зөвшөөрөөд байгаагийн цаад шалтгаан нь бидний авч байгаа зээл тусламж нэг эх үүсвэрээс байж магадгүй болчихоод байна.Өөрөөр хэлбэл, нэг улсаас хэтэрхий их хэмжээний зээл авчихдаг. Гэтэл үүнийгээ эргүүлээд цаг хугацаанд нь төлж чадахгүй нөхцөл рүү орох вий гэдэг болгоомжлол байна. Ингэж эдийн засгийн аюулгүй байдалд сөрөг үр дагавар үүсч магадгүй учраас ОУВС буюу хандивлагч орнууд гэж өмнө нь ярьдаг байсан эх үүсвэрээс зээл авах хэрэгтэй гэж үзэж байгаа юм. Олон талт эх үүсвэрээс зээл авах арга зам руу явах зайлшгүй шаардлага бий болчихоод байна. Тийм учраас ”Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах нь зүйтэй гэж үзэж байгаа.

Д.ДАМБА-ОЧИР: -Манай улсын төсөв, санхүүгийн байдлыг ойлгож нийгмийн халамжаа үргэлжлүүлэх, хөнгөлөлттэй зээл авахыг зөвшөөрсөн, ам.долларын ханшийг бууруулахад туслахаар болсон зэргийг нь үндэслэн ОУВС-гийн “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах нь зүйтэй юм байна гэж үзэж байгаа. Энэ хөтөлбөрт хамрагдахгүйгээр арилжааны зээл авах юм бол 2019, 2020 он гэхэд хүнд байдлаасаа гарахгүй, шүүмжилдэг байсан АН-тайгаа л адилхан байж байна. Мөн энэ хөтөлбөрт хамрагдсанаар төсвийн тогтвортой байдал бий болно. Хоёрдугаарт, ОУВС-гаас 1.5 тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл олгохоо мэдэгдсэн. Дээрээс нь, валютын ханшаа барихад зориулж 450 сая ам.долларын дэмжлэг үзүүлнэ гэсэн.

Б.ЖАВХЛАН: -Миний санаснаар болдог бол хоёр жилийн хугацаанд “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдаад төсвийн сахилга батыг сайжруулах хэрэгтэй. Энэ хооронд макро үзүүлэлтүүд сайжрах байх. Түүний дараа бага хүүтэй, урт хугацаатай арилжааны зээл авбал зүгээр. Тиймээс ОВУС-тай хийж буй хэлэлцээр амжилттай болоосой гэсэн хүлээлттэй байна.

Г.ЗАНДАНШАТАР: -Бид “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах хэрэгтэй. Үүнд хамрагдахын тулд даацтай шинэчлэлийг өөрсдөө эхлүүлэх ёстой.

Д.Лүндээжанцан: -Эдийн засгийн хүндрэлээс гарах хоёр зам бий гэж хүмүүс ярьж байгаа. Нэг нь “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах. Хоёр дахь нь өр зээлээ үргэлжлүүлэх. Хоёулаа л хэцүү дээ. “Стэнд бай” хөтөлбөрийг би үзсэн толгой л доо. ОУВС улс орныг эдийн засгийн дүрэм журмын дагуу яв гэж шаарддаг. Энэ нь зөв. Гэхдээ ухна ишигнийхээ зовлонг мэдэхгүй гэдэг шиг манай дотоод зовлонг ойлгохгүй ш дээ.

Ц.Мөнх-Оргил: -Хамгийн том тулгамдсан асуудал нь өр. 2017 оны тавдугаар сарын 30-нд бид хамгийн эхний төлбөр 580 сая ам.доллар төлнө. Үүнд бид зарчмын хоёр байр суурь баримталж байгаа. Нэгдүгээрт, ОУВС-тай тохирч, Монгол Улсын өр, эдийн засгийн хямрал, өсөлтийг тусгасан хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гэж бодож байна.

З.НАРАНТУЯА: -ОУВС-гийнхан манай талтай ойлголцолд хүрч ажилласан гэж сонссон. Засгийн газар албан ёсоор асуудлаа танилцуулаагүй учраас нарийн мэдээлэлгүй байна. Ерөнхийдөө өнөөдрийн төсөв санхүүгийн орчинд үүссэн нөхцөл байдлыг сайжруулахын тулд ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах ёстой гэж үзэж байгаа.

Х.НЯМБААТАР: -“Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах ёстой. Энэ хөтөлбөрийн агуулга нь нэгдүгээрт, эдийн засгийн хүндрэлээс гаргах, хоёрдугаарт, цаашид эдийн засгийн өсөлтийн үед төсвийн сахилга байттай байх нөхцөлийг бүрдүүлэх. Миний олж авсан мэдээллээр ОУВС-гийнхан халамж, цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж дээр ямар нэгэн шаардлага тавихгүй гэсэн. Хуулийнхаа хүрээнд тэтгэвэр, тэтгэмжээ нэмэх эрхийг нь нээлттэй үлдээнэ гэсэн гэж сонссон. Харин хөрөнгө оруулалтын зардал болон урсгал зардал дээр төсвийн сахилга батыг бий болгохоор тохиролцсон гэж албаны хүмүүс мэдээлсэн. Эхний удаад ОУВС-гаас 450 сая, дараагийн ээлжинд 1.5 тэрбум ам.долларын дэмжлэг үзүүлэх хэлэлцээ хийсэн гэж сонссон. Тиймээс энэ хөтөлбөрт нэн яаралтай хамрагдах хэрэгтэй. Хамгийн гол ач холбогдол нь төсвийн сахилга батыг сайжруулах. Ингэхгүй бол түүхий эдийн ханш өсч орлого нэмэгдээд ирэхээр өмнө нь гаргаж байсан алдаануудаа давтахыг үгүйсгэхгүй. Популист амлалтуудаа хэрэгжүүлэх гэж эрх барьж байгаа том бүлэг маань улайрна. Өөрөөр хэлбэл, өмнөх эрх баригчдын алдааг давтах эрсдэлтэй учраас “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдсан нь дээр.

Н.Оюундарь: -Хүний эрхээр жаргахаас өөрийн эрхээр зов гэдэг шүү дээ. Тэгэхээр бид өөрийнхөө толгойгоор толгой хийгээд өөрсдөө хэмнэж, танаж болох тэр зардлуудаа танаад харьцангуй өөрийн мэдэлтэйгээр байх нь зүгээр л дээ. Аливаа улсад өөрийн явах шугам гэж байдаг. Бүх юмыг нэг стандартад оруулж болохгүй. Өөрсдийн онцлогийг хамгийн сайн мэдэх хүмүүс бол бид өөрсдөө шүү дээ. Ер нь бол эцсийн бүлэгтээ бид өөрсдөө бас их сахилга баттай байх хэрэгтэй гэсэн үг.

Л.Оюун-Эрдэнэ: -Би шууд хэлье. Монгол Улс “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах хэрэгтэй гэж бодож байна.

Б.Пүрэвдорж: -МАН-ын Засгийн газрын бодсончлон зээлийн нөхцөл нь тийм ч амар хялбар байхгүй байгаа. Хүү өндөр, тавьж байгаа нөхцөлүүд нь хүнд. Гадаад зах зээлээс зээл авахад нэлээд хүндрэлтэй учирна. Үүнээс болж эрх баригчид, Засгийн газар одоогоор тодорхойгүй нөхцөл байдал орчихсон байгаа. Тийм учраас ”Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдсан нь дээр юм байна гэсэн ойлголцолд хүрч магадгүй.

Ш.Раднаасэд: -Ер нь нөхцөл байдлаа харж, зөвөөр тооцоолж байж л шийдэх хэрэгтэй. “Стэнд бай” хөтөлбөр хоёр талтай нь үнэн. Тухайлбал, энэ хөтөлбөрт хамрагдаад хямралаас гарсан, нөхцөл байдлаа сайжруулсан улс орнууд ч бий. Эсрэгээрээ “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдаад “Дахиж энэ хөтөлбөрт хэзээ ч хамрагдаж болохгүй” гэсэн улс орнууд ч байгаа. 1970-аад оны БНСУ-ын жишээ байна. Тэд “Стэнд бай” хөтөлбөрт дахиж хэзээ ч хамрагдаж, хэрэгжүүлж байгаагүй юм билээ. Манай улсын хувьд сайн түүхтэй. 2008 онд энэ хөтөлбөрт хамрагдаад эдийн засгийн хүндрэлээс маш хурдан хугацаанд, амжилттай гарсан жишээ ч байна. Тэгэхээр нөхцөлөө сайн судлах хэрэгтэй.

Д.САРАНГЭРЭЛ: -ОУВС-гийн техникийн баг манай улсад нэлээд хэд хоног ажиллаад явлаа. Одоо “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах эсэхийг УИХ шийднэ. Энэ асуудлыг МАН-ын бүлэг хуралдах бүртээ ярьж байгаа. Хувь гишүүнийхээ байр суурийг илэрхийлэхэд, бид “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдана, хамрагдахгүй гэж маргаж хугацаа алдсаар байтал байдал улам хүндэрлээ. Ингэж хугацаа алдах бүрт ам.долларын ханш 2400 гараад явчихлаа. Нэгэнт өөрсдийнхөө боломжоор эдийн засгийн асуудлаа шийдэж чадахгүй нь тодорхой болсон энэ үед ОУВС-гаас хэрэгжүүлдэг “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдаж хүнд байдлаасаа гарахгүй бол улам хүндэрнэ. Хамрагдахгүй бол Грек, Зимбабве гэх мэт улсуудтай адил дампуурах эрсдэлд орох вий гэж эмзэглэж байгаа учраас яаралтай энэ хөтөлбөрт хамрагдах хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байна.

А.СҮХБАТ: -Монгол Улс 2008 онд энэ хөтөлбөрт хамрагдаж байсан. Үр дүн нь тийм ч сайн гараагүй. Өнөөдөр Монгол Улс эдийн засгийн нөхцөл байдлаараа ядуу буурай орнуудын дунд төвшинд явж байгаа. “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдсан улс орон богино хугацаанд хөгжиж хөл дээрээ боссон тохиолдол харагдахгүй байна. Тиймээс энэ асуудалд нэлээд ул суурьтай, болгоомжтой хандах хэрэгтэй.

Д.Тогтохсүрэн: -Эдийн засгийн хүнд байдлаас гарах нэг гарц бол яах аргагүй ОУВС-гийн хөтөлбөр. Тэдний хөтөлбөрт хамрагдахаас өөр гарцгүй болсон. Миний хувьд хөтөлбөрт хамрагдсанаар хоёр эерэг дүн гарна гэж тооцоолж байгаа. Энэ хөтөлбөрт орохоор Японоос эхлээд олон улс орон манай улсад туслахаа илэрхийлсэн. Нэг ёсондоо бид гаднын зээл, тусламж авах боломжтой болно гэсэн үг. Ний нуугүй хэлэхэд, гаднаас зээл авъя гэхээр олдохгүй байна. Бүр 11 хувийн хүүтэй авъя гээд ч олдохгүй байгаа. Монголын зээлжих зэрэглэл тийм доогуур байна. Тиймээс бид “Стэнд бай” хөтөлбөрт заавал орж байж гадаад үнэлэмжээ дээшлүүлэх юм. Монгол Улс эдийн засгийн хүндрэлээс гарах гэж хичээж байгаа юм байна, төсвөө сайжруулах хүсэлтэй байна гэдгээ харуулна.

Д.Тэрбишдагва: -Бид бодлогоо оновчтой тодорхойлж санал хүргүүлбэл дэмжигдээд явах бололцоотой. Өнөөдрийн нөхцөл байдалд дүгнэлт хийхэд ч бид хүссэн, хүсээгүй ”Стэнд бай” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээс аргагүй болж байна.

Н.Учрал: -Миний хувьд энэ хөтөлбөрийг цэвэр хариуцлагын тогтолцоо гэж ойлгож байгаа. Нэг ёсондоо төсөвтөө бид маш их сахилга баттай болно л гэсэн үг. Энэ хөтөлбөрт хамрагдсанаар төсвийнхөө менежментийг ОУВС-д шилжүүлж байгаатай л адил. Манай улс өмнө нь энэ хөтөлбөрт хоёр ч удаа хамрагдаад эдийн засагт маш өндөр үзүүлэлт гарч байсан сайн түүхтэй. Энэ хөтөлбөрт хамрагдаад цаг алдалгүй эдийн засгаа сэргээх шаардлага үүсчихээд байгааг хаана хаанаа ойлгох хэрэгтэй байгаа юм.

Д.ХАЯНХЯРВАА: -ОУВС-гийн “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах ёстой гэсэн хатуу байр суурьтай байгаа. Ний нуугүй хэлэхэд, бид үүн дээр хугацаа алдаж байгаа. Бид бүр өмнөх парламентын үед орсон бол эдийн засгийн нөхцөл байдал өнөөдрийнх шиг болохгүй байсан гэж боддог.

Ч.Хүрэлбаатар: -ОУВС-гийн хөтөлбөрийг авч хэрэгжүүлэх нь зөв гэдэг байр суурийг би дэмжиж байгаа. Харин ч хугацаа их алдаж байна гэж үзэж байгаа. Монгол Улс 2008-2009 оны дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралыг ОУВС-тай амжилттай хамтран ажиллаж байж даван туулж байсан. Тэр үед буюу 2010-2012 онд эдийн засгийн өсөлт 17.5 хувь хүрч байсныг хүмүүс мартаагүй л байх. ОУВС-гийн хөтөлбөр хэрэгжүүлснээр Азийн хөгжлийн банк, Европын сэргээн босголтын банк, зарим донор орнууд зэргээс хөгжлийн зээл авах боломж нээгдэх юм.

Ц.ЦОГЗОЛМАА: -“Стэнд бай” хөтөлбөрийг Монгол Улс өмнө нь хоёр удаа хэрэгжүүлсэн юм билээ. Материалтай нь танилцаж үзсэн. Төсвийн сахилга батыг сайжруулах, үргүй зардлуудыг бууруулах сайн талууд байна лээ. Нөгөөтэйгүүр “Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдах юм бол зээлжих зэрэглэл буурна. Ер нь аливаа асуудал хоёр талтай байдаг. Тиймээс бид аль тал нь давуу байгааг харж улс төрийн шийдвэр гаргах нь чухал. УИХ-ын гишүүд олон талаас нь хэлэлцээд зөв шийдвэр гаргаасай гэсэн байр суурьтай байна.

Д.Цогтбаатар: -Тооцоо судалгаагаа сайн хийх хэрэгтэй. “Стэнд бай” хөтөлбөрөөс айгаад байх хэрэггүй. 1990-ээд оны үед Дэлхийн банк, ОУВС-тай хамтарч ажиллаж байхад төсөв сахилга баттай байсан. Төсөв нь эмх цэгцтэй, төрийн байгууллагууд даруухан байсан. Бид гаднынхантай ямар нэг байдлаар хамтарч ажиллахгүй болж ирэхээрээ мөнгийг өөрсдийн дураар хэрэгтэй, хэрэггүй зүйлдээ улстөржсөн зорилгоор зарцуулж эхэлсэн. Энэ бол бодит үнэн.

С.Чинзориг: -Олон улсын банк санхүүгийн байгууллагуудын дэмжлэгийг авахад буруудахгүй байх. Миний харж байгаагаар ОУВС-тай хамтарч “Стэнд бай” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлбэл сайн тал нь санхүүгийн сахилга бат сайжрах юм байна.

Л.ЭНХ-АМГАЛАН: -Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл, төлбөрийн чадвар буурсан энэ үед гаднаас зээл авахад маш өндөр хүүтэй байна. Тиймээс ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах ёстой.

Л.ЭНХБОЛД: -“Стэнд бай” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлбэл амь тариагаа авах боломжтой болно. Улс төрийн тогтвортой байдал, гаднынхны хандах хандлага өөрчлөгдөж байна. Ингэж жаахан эерэг хандлагууд бий боллоо. Тийм болохоор одоо “Стэнд бай”-г авах нь зүй ёсны хэрэг байж мэднэ.

С.ЭРДЭНЭ: -Монголын эдийн засаг ”Стэнд бай”-д хамрагдах хэмжээнд хүрчихээгүй. Эрх баригчдын зүгээс нийгэмд айдас, хүйдэс, дарангуйлал бий болгох гэсэн алхмууд хийх юм. ”Стэнд бай” гэдэг чинь юмыг бүр зогсооно, эдийн засгийн бүх урсгалыг хянана, ямар ч зах зээлгүй болно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, гаднын хүмүүсийн шууд захиргаанд орно. Түүнийг далимдуулж дарангуйлагч босч ирдэг гэмтэй.

Д.ЭРДЭНЭБАТ: -“Стэнд бай” хөтөлбөрт хамрагдана гэдгийг ерөөсөө ойлгохгүй байгаа. Бидэнд боломж их байгаа ш дээ. Тухайлбал, урд хөрш бидэнд үнэхээр тусалж дэмжье гэж байгаа юм бол зээл авна гэхээсээ илүүтэй “Манай нүүрсийг дэлхийн зах зээлийн үнэд ойртуулаад авчих” гэдэг асуудлыг тавимаар байх юм.

2008 оноос Эрдэнэт үйлдвэрийн даргаар ажилласан Ч.Ганзоригийг дахин томилуулах талаар яриа гарсан нь үнэхээр нүдээ олсон хэрэг болов.

АНУ-ын Охайо мужид яг одоо санал тооллого явагдаж байна. Тэрээр санал тооллогын явц 50,1 хувьтай явагдаж байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар Доналд Трамп 53.1 хувиар тэргүүлж байна.



Мөн Аризона, Айова зэрэг мужуудад саналын үр дүн тун удахгүй гарах аж.

МАН-ын Бага хурал энэ сарын 20-нд болох тов гарчээ.

Үндсэн хуулийн цэцийн есдүгээр сарын 28-ны өдрийн дунд суудлын хуралдаанаар Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн холбогдох заалт Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан хэлэлцсэн.

LIVE: Denver Nuggets vs Memphis Grizzlies

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан өнөөдөр 15:00 цагт болно. Хуралдаанаар сайд нар дараах асуудлуудыг хэлэлцэнэ.

- АН-ын ҮЗХ-ноос дөрөв хоногийн дараа МАН Бага хурлаа хийхээр товложээ -

Яг дөрөв хоногийн зайтай МАН, АН-ын төлөөллийн төв байгууллагууд хуралдах тов гарчээ. Харин уур амьсгалын хувьд тэс өөр байх талаар улс төрийн хүрээнийхэн яриад эхэлсэн байна. Нэг нь дараалсан ялалтаа тэмдэглэх бол нөгөө нь бугшсан асуудлаа ярихаар төлөвлөөд байгаа ч гэж хэлж болох юм. Юу гэвэл АН-ын ҮЗХ-ны хуралдаан энэ сарын 16-нд болсны дараа буюу 20-нд МАН Бага хурлаараа шинэ генсекээ тодруулахаар тохирсон байна. Мэдээж өрсөлдөгчгүй ганц нэр дэвшигч нь ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Д.Амарбаясгалан байх бололтой.

Уг нь УИХ-ын сонгуулийн дараа сонгууль хариуцсан нарийн бичгийн дарга Д.Амарбаясгаланг түр биш, бүр генсекээр томилох гэж байсан ч орон нутгийн сонгуулийн үр дүнг хүлээзнэх яриа МАН-ын зарим улстөрчөөс гарсан юм билээ. Өөрөөр хэлбэл, дараалсан ялалт байгуулж чадахгүй бол Д.Амарбаясгаланд хариуцлага хүлээлгэх замаар өөр нэр дэвшигч тодруулах зорилготой хүмүүс байсан нь үнэн. Харин сонгуулийн үр дүнд УИХ-ын үнэмлэхүй ялалтаа орон нутагт ч баталгаажуулсан болохоор МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Д.Амарбаясгаланг жинхлэх Бага хурал болох нь гэж дүгнэж болох юм.
Тэгвэл үүнээс дөрөвхөн хоногийн өмнө товлогдсон АН-ын ҮЗХ-ны хурал шал өөр уур амьсгалтай болох нь. Яагаад гэвэл намын даргыг сонгох учиртай Их хурлын бэлтгэл ажил энэ хурлаар тодорхой болно. Шулуухандаа бол АН-ын дарга хэн болох эхний дүр зураг ҮЗХ-ноос гарах юм. Өөрөөр хэлбэл, Гүйцэтгэх зөвлөлөөс оруулсан намын дүрмийн төслийг хэлэлцэж, Их хуралд бэлтгэх түр дарга сонгоно гэсэн мэдээлэл бол зөвхөн албан ёсных. УИХ-ын сонгуулийн дараа тус намынхан даргынхаа асуудлыг хэлэлцэх байсан ч удирдлагууд нь орон нутгийн сонгуулийн дараа шийднэ гэх мэтчилэн шалтаг, шалтгаан тоочин хойшлуулсаар ирсэн. Энэ нь нэг талаас хэт олон горилогчтойнх, нөгөө талаас фракцуудын саналыг “хайрцаглах” гэсэнтэй нь холбоотой байв. Учир нь, АН-ын даргад өрсөлдөхөө олон нийтэд мэдэгдээд байгаа УИХ-ын гишүүн асан Л.Гантөмөр, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга асан П.Цагаан нараас гадна олон “горилогч” тус намд байна. Тухайлбал, УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга С.Эрдэнэ, Нийслэлийн намын дарга Э.Бат-Үүлээс эхлээд УИХ-ын гишүүн Л.Болд, Ж.Батзандан, Д.Эрдэнэбат гээд нэр дэвшигчид ар араасаа биш зэрэгцээд ярайж байгаа нь тус намын ҮЗХ-ны хурлыг халуухан болохыг харуулж байна.
Нийслэлийн намын дарга Э.Бат-Үүл уржигдар намынхаа залуучуудтай хийсэн уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгчийн сон­гуульд нэр дэвшихгүй хэмээн хэлсэн байна. Үүнийг намынхан нь тайлбарлахдаа, Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас татгалзаад намын даргад өрсөлдөх нь гэж үзэж байгаа юм. Тиймээс уг хурлаар намын дараачийн даргаас гадна 2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд АН хэнийг сойх вэ гэдгийг тодорхой хэмжээнд тодорхойлно гэж үзэж байгаа аж. Ирэх онд болох төрийн тэргүүний сонгуульд дэвшүүлэх кандитат нь тус намынхны хувьд мөн л толгойн өвчин билээ. Дотоод зөрчлөө байнга олны нүдэнд харуулчихдаг “гэмтэй” АН-ынхны энэ удаагийн ҮЗХ-ны хуралдаан нэлээд зөрчил­дөөнтэй болох шалтгаан энэ мэтчилэн олон байгаа аж.
Ардын намын Бага хурлын хэлэлцэх асуудал, жинхлэх хүний нэр тов тодорхой байгаа бол АН-ын хурал бужигнаантай болох дог.

Фото: АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн эргэн тойронд

АТГ-ын Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх хэлтсээс анхан шатны эмнэлэг төлбөр, хураамж авсан асуудлыг судалж, нийслэлийн Баянгол дүүргийн 4 дүгээр хорооны “Угтахуй” өрхийн эрүүл мэндийн төвийн үйл ажиллагаатай газар дээр нь очиж танилцсан юм.

УИХ-ын гишүүн, Төсвийн байнгын хорооны дарга Ч.Хүрэлбаатартай ярилцлаа.

-УИХ-аар ирэх оны төсвийг хэлэлцэж байгаа. Ер нь Засгийн газраас өргөн барьсан ирэх оны төсвийн төсөлд ямар дүгнэлт өгч байна вэ. Хэлэлцүүлгийн үед ямар өөрчлөлтүүд орсон бэ?
-Төсвийн байнгын хорооны ажлын хэсэг Засгийн газрын өргөн барьсан төсвийг сайж­руулахаар нэлээд ажилласан. Ажлын хэсэг хэд хэдэн зарчим барьж байгаа. Нэгдүгээрт, эдийн засгийг хямралаас гар­гах, тогтворжуулахад 2017 оны төсөв чухал үүрэгтэй тул хугацаа алдах шаардлагагүй. Хоёрдугаарт, Төсвийн зардалд хамгийн хурдацтай нэмэгдэж байгаа, хамгийн санаа зо­воож буй зардал болох 1.3 их наяд төгрөгийн зээлийн хүүг буу­руулах, үүнтэй хол­боо­той­гоор гаргах үнэт цаас­ны хэм­жээг бууруулах. Гурав­ду­гаарт, эдийн засгийн өсөлтөө хийм­лээр өсгөдөг, төсвийн ор­лого, валютын ханшаа буруу тооцоолдог байсныг зогсоож, 2017 оны төсвийн тоо бүр боди­той, үнэн зөв болгох. Дөрөв­дүгээрт, хувийн хэвшил, иргэд бүсээ чангалж байгаа энэ цаг үед төрийн байгууллагууд хэм­нэлтийн бодлого явуулах ёстой гэсэн зарчим баримталж ажиллалаа. Дээрх зарчмуудтай холбоотойгоор төсвийн ор­лого, зарлагад холбогдох өөрч­лөлт оруулах саналыг УИХ-ын ги­шүүд дэмжиж үр дүнд нь төс­вийн тэнцлийг 180 тэрбум төгрөгөөр сайжруулж, төсвийн алдагдлыг ДНБ-ий 9.1 хувь болгон буурууллаа.
-Худлаа тоо баталдаг гэ­дэг дээр тодруулж асууя. Тө­­сөвт тодотгол хийгээд, төс­вийн хүрээний мэдэгдлийг батлахдаа ирэх оны эдийн зас­гийн өсөлтийг 2.3 хувь байна гэж тооцоолсон. Гэвч Монгол­банкнаас өргөн барь­сан мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэлд эдийн засгийн өсөлтийг 2.8 хувь гэж тусгасан бол ирэх оны төсөвт энэ тоо 3 хувь болж мөн өөрчлөгдсөн. Өөр хэд хэдэн зөрүүтэй тоо ч байсан. Энэ тоонууд ижил болсон уу. Яагаад ингэж өөр өөрөөр тооцоолсон юм бол?
-Одоо бол ижил болсон. Монголбанкнаас өргөн барь­сан мөнгөний бодлогын үнд­сэн чиглэл, төсвийн хүрээ­ний мэдэгдэл, ирэх оны төс­вийн төсөл гээд бодлогын гурван баримт бичигт эдийн засгийн өсөлт, инфляцийн төвшин зө­рүү­тэй байгааг шүүм­жил­сэн. Яагаад гэвэл, Засгийн газар эдийн засгийн бодлогын нэг болох төсвийн бодлогоо бо­ловс­­руулахдаа эдийн зас­гийн хоёр дахь бодлого бо­лох мөнгө­ний бод­лого­той­гоо уял­дуулах учиртай. Эдийн засгийн хоёр том бод­логыг ха­риуцаж байгаа хоёр бай­гуул­лагаас зөрүүтэй бод­лого битгий хэл зөрүүтэй тоо­цоо ч орж ирэх учиргүй юм. Ийм учраас би УИХ-ын чуулганы хуралдаан дээр тоо­нууд зөрүүтэй байгааг анхаа­­руулж хэлсэн. Өөрийн чинь эдийн засгийн өсөлттэй холбоотой асуултад хариулахад, Оюу­толгойн бүтээн бай­гуу­лалт үргэлжилнэ, Таван­толгойн гэ­рээ хэлцэл хийгдэж, төмөр зам баригдана, Тавантолгойн асуудал цогц байдлаар ший­дэг­дэнэ зэрэгт үндэслэж эдийн засаг гурван хувиар өснө гэж тоо­цоолсон. Хэрвээ дээрх төс­лүүд хэрэгжихгүй бол эдийн засгийн өсөлт гурван хувьд хүрэхгүй.
-Яагаад ч хүрэхгүй юү?
-Тийм. Яагаад ч хүрэхгүй. Харин ч эдийн засгийн өсөлт хасах байх магадлалтай. Тийм учраас Засгийн газар том төс­лүү­дийг явуулах тал дээр онцгой анхаарах ёстой. Жи­жиг жижиг эрх ашгууд том эрх ашигт бүү саад болоосой л гэж бодож байна.
-Төсвийн алдагдал 9.9 хувь гэж Засгийн газраас оруулж ирснийг 9.1 хувь бол­госон гэлээ. Тэгвэл энэ алдагдлыг ямар эх үүсвэрээс нөхөх вэ?
-Төсвийн хэлэлцүүлгийн үед төсвийн алдагдлыг 180 тэр­бум төгрөгөөр бууруулж 2.4 их наяд төгрөг болгосон. Энэ алдагдлын 1.4 их наяд төгрөгийг шинээр зээл авч санхүүжүүлнэ, үлдсэн 1 их наядын алдагдлыг санхүү­жүүлэх эх үүсвэр нь урьд өмнө шийдэгдсэн гэж ойлгож болно. Тухайлбал гадаад зээ­лийн ашиглалт, төсвөөс эргэн төлөгдөх хөрөнгө оруулалт гэх мэт. Тогтворжуулалтын сангийн 330 тэрбум төгрөгийг өндөр хүүтэй үнэт цаас гаргахгүйгээр төсвийн тэнц­лийг сайжруулахад ашиглана. Ингэснээр төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх эх үүс­вэр Зас­гийн газрын оруулж ирсэн төсөвтэй харьцуулбал 510 тэрбум төгрөгөөр сай­жир­сан. Товчхондоо, төсвийн хэлэл­цүүлгээр 510 тэрбум төг­­рөгийн үнэт цаас гаргах шаард­­лагагүй болж, хүүгийн зардал 50 орчим тэрбум төг­рөгөөр буурсан гэж ойлгож болно.
-Зээл авах тухай яриад л байгаа. УИХ-ын дарга урд хөршид айлчилж бага хүүтэй, урт хугацаатай хөн­гө­лөлттэй зээл авах тухай ярьсан. Гэх­дээ валютын ханш нь ийм савлагаатай, эдийн засаг нь хямарсан, инфляц нь дефляц руу орчихсон ийм улс оронд хөнгөлөлттэй зээл олдох бо­лов уу. Энэ тухай та чуулган дээр мөн хэлж байсан?
-ОУВС-гийн хөтөлбөрийг авч хэрэгжүүлэх нь зөв гэдэг байр суурийг би дэмжиж бай­гаа. Харин ч хугацаа их алдаж байна гэж үзэж байгаа. Монгол Улс 2008-2009 оны дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралыг ОУВС-тай амжилттай хамтран ажиллаж байж даван туулж байсан. Тэр үед буюу 2010-2012 онд эдийн засгийн өсөлт 17.5 хувь хүрч байсныг хүмүүс мартаагүй л байх. Зарим хү­мүүс ОУВС-г дайсан орж ирэх гээд байгаа юм шиг л ярих юм. Бодлогын алдаануудаа засаад, хямд хүүтэй зээлээ авах нь одоогийн нөхцөл байдалд илүү оновчтой шийдэл юм гэдэг байр сууринаас хандаж байгаа. Дахиад хэлье, ОУВС бол айгаад байх дайсан биш ээ, Монгол Улс өөрөө ОУВС-гийн гишүүн орон шүү дээ.
-Зээл олдохгүй гэж та хэлж байсан?
-Одоогийнх шиг зээлжих зэрэглэл уначихсан, төсвийн өндөр алдагдалтай, хөрөнгө оруулалт буурчихсан үед бага хүүтэй зээл олдохгүй. Ч.Сайхан­билэгийн Засгийн газ­рын үед 500 сая ам.долларын үнэт цаас гаргасан. Үндсэндээ ам.доллараар 11 хувийн хүүтэй зээл авсан ш дээ. Гэтэл 2012 онд “Чингис” бондыг дөрөв, таван хувийн хүүтэй л авч байсан. Яагаад гэхээр 2012 онд эдийн засгийн үзүүлэлтүүд сайн байсан. Зээлжих зэрэглэл ч өндөр байлаа. Одоо бол олон улсын зах зээлээс мөнгө босгоно гэдэг төвөгтэй. Харин ОУВС-гийн хөтөлбөр хэрэгжүүлснээр Азийн хөгж­лийн банк, Европын сэргээн босголтын банк, зарим донор орнууд зэргээс хөгжлийн зээл авах боломж нээгдэх юм.

-Нэг ойлгомжгүй зүйл бай­гаад байгаа юм. Тэр нь аль нэг орноос зээл авах, ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах гэсэн хоёр хувилбарын аль нэгийг сонгох юм уу, эсвэл хоёу­ланг нь зэрэг хэрэг­жүү­лээд явах боломжтой юм уу?
-ОУВС-гийн хөтөлбөртэй нэгэн зэрэг Хятадаас ч байна уу, Японоос ч байна уу, бусад орнуудаас ч байна уу хөнгө­лөлт­тэй зээл аваад явах боломж бий гэж үзэж байгаа. Яагаад гэвэл, Хятад ч ялгаагүй ОУВС-гийн гишүүн орон. Хятадын юань ОУВС-гийн багцад сая­хан орчихсон. Ийм байхад Хя­тадын бодлого ОУВС-гийн бод­логотой зөрчилдөх үү? Үгүй. Хятад улс бол манай улсын хамгийн том худалдааны түнш. Манай улсын экспортын хам­гийн том зах зээл. Хамтарч ажил­лаж л таарна. Хоёулантай нь хамтарч ажиллахад юу нь болохгүй гэж. Ойлголцох асуудал дээрээ л нэлээд сайн ажиллах ёстой. ОУВС-тай хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гэдэг нь Монголын эдийн засгийн бодлогын алдаанууд засагдана, үзүүлэлтүүдийг сайжруулна, хөрөнгө оруулалтын таатай орчныг бий болгоно гэж ойлгох хэрэгтэй. Тэгэхээр бусад ор­нуудаас авах зээлийн хувьд ОУВС-тай хамтарч хэрэгжүүлэх хөтөлбөртэй зөрчилдөхгүй бай­хыг Засгийн газар зорилгоо болгон ажиллах ёстой.
-ОУВС-гийн төлөөлөгчид 10 хоногийн хугацаанд манай улсад ажилласан. Энэ үеэр УИХ-ын Байнгын хорооны дарга нартай уулзсан. Тантай уулзаад хамтарч хөтөлбөр хэрэгжүүлэх тал дээр ямар байр суурь илэрхийлэв?
-Уулзаад нэлээд дэлгэрэн­гүй ярилцсан. Эдийн засгийн байдал, мөн хөтөлбөр хэрэгж­сэн тохиолдолд ирэх дөрвөн жил ямар ажлууд хийж болох вэ гэдэг талаар ярьсан. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг нэлээд ажиглаж байна. Зарим хүн дэмжээд, зарим нь эсэргүүцээд байгаа. Эсэргүүцэж байгаа хүмүүс ер нь ОУВС гэж ямар байгууллага байдаг вэ гэдгээ мэдэж байна уу, үгүй юу гэдэгт эргэлзэж байна. Их буруу ойлголттой яваад байгаа юм болов уу гэж бодож байна. ОУВС гэдэг нь дайсны талын цэргүүд биш. Бас манай талын цэргүүд ч биш. Монгол Улс өөрөө ОУВС-гийн гишүүн орон. Тэгэхээр эдийн засаг хя­мар­сан үед хамтарч ажиллаад л явах ёстой. Миний хувьд олон жилийн турш ОУВС-тай хамтарч ажиллаж байсан. Ойл­гол­цохгүйгээсээ ойлголцох үе нь хамаагүй их байсан. Тэгэхээр өөрийнхөө бодлогыг ОУВС-гийн ойлгох хэлээр нь, хүлээн авах агуулгаар нь л ойлгуулах шаардлагатай. Мөн ОУВС-гийн хэлж байгаа зүйлээс авах саналууд ч олон байдаг. Айгаад, зугтаад байх байгууллага бол ОУВС биш.
-Танай намын бүлгийн мэдээллийг сонссон. ОУВС-гийнхан манай улстай хамтарч хөтөлбөр хэрэгжүүлэх дээр хүлээн зөвшөөрсөн гэж ойлгосон. Одоо харин манай улс дотооддоо шийдвэр гаргах дутуу байгаа юм биш үү?
-Угаасаа ОУВС-гаас гишүүн орон нь хөтөлбөр авъя гэхэд хэзээ ч үгүй гэж хэлэхгүй шүү дээ. Тэгэхээр Монголын тал ОУВС-тай хамтарч хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гэвэл бодлогын асуудлууд, хэрэгжүүлэх арга зам, хэрэгжүүлэх хугацаа, хү­рэх үр дүнгийн үзүүлэлтүүд, санхүүжилтын хэмжээ гээд олон асуудлыг харилцан тохи­ролцох ёстой. Засгийн газар, Монголбанк хурдтай ажиллах шаардлагатай. Уг нь 2017 оны төсвийн төслийг оруулж ирэхээс өмнө ОУВС-тай хамт­раад хөтөлбөр хэрэг­жүү­лэхээр болчихсон байсан бол хамгийн зөв шийдэл байсан юм.
-ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах нь тодорхойгүй, мөн Хятад эсвэл олон улсын байгууллага, бусад орноос хөнгөлөлттэй зээл авах нь тодорхойгүй байна. Тэгэхээр хэрвээ хөтөлбөрт хамрагдвал, эсвэл зээл авсан тохиолдолд төсөвт тодотгол хийж таарах уу?
-ОУВС-тай хөтөлбөр хэрэг­жүүлэх тохиолдолд, мөн бусад оронтой төсөвт нөлөөлөх хэм­жээний гэрээ хэлцэл хийж, хэрэгжүүлж эхлэхээр бол төс­вийн тодотгол хийж таарна.
-Зээл авсан тохиолдолд нэг зүйл давхар яригдана. Тэр нь өрийн тааз. ДНБ-ий 85 хувьд хүргэхээр байгаа шүү дээ...
-Гадаад, дотоодоос авсан зээл эдийн засгийн болон төс­вийн маш том дарамт болж хувирсан гэдгийг авсан зээлийнхээ хүүнд төлж байгаа мөнгөнөөс харж болно. Ирэх онд зөвхөн хүүнд 1.3 их наяд төгрөг төлнө гэж Засгийн газар оруулж ирж байна ш дээ. Энэ нь төсвийн орлогын тавны нэг гэсэн үг. Ийм учраас өрийн дарамт хэрээс хэтэрч байна гэж хэлээд байгаа юм. Төрийн байгууллагын ажиллагсдын ца­линтай, эсвэл тэтгэвэр, тэт­гэмжтэй бараг тэнцүү хэмжээний мөнгийг зээлийн хүүнд төлж байна. Энэ их зээлийн ихэнх нь өнгөрсөн дөрвөн жилд бий болсон. Энэ Засгийн газар одоохондоо зээл аваагүй байна. Гэтэл одоо байгаа зээлийн босго нь ДНБ-ий 82 хувьд хүрчихсэн байж байна.
-Ярилцагын эхэнд шинээр барих барилга, байгууламжид хөрөнгө төсөвлөөгүй гэж хэл­сэн. Мөн зарим гишүүн тэв­чиж болох зардалд оруулж нэлээд хэмжээний мөнгө хэм­нэсэн гэсэн. Гэтэл төс­вийн ерөнхийлөн захирагч нар буюу сайд нарын багц тодор­хой хэмжээгээр нэмэгд­сэн байсан?
-Зарим сайдын багц нэмэгд­сэн. Гэхдээ тэр нь бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой юм. Жишээлбэл, хоёр яамыг Хөдөл­мөр, нийгмийн хамгааллын яам болгон нэгтгэснээр төсөв нь нэмэгдсэн. Ер нь бол төсвийн ерөнхийлөн захирагч болгоныг зардлаа хэмнэ гэж байгаа. Хүүхдийн мөнгө, тэт­гэвэр тэтгэмж зэрэг зардлаас бусдыг нь нэг хувиар хэмнэх шийдвэрийг гаргаад байна.
-Мөн улсын төсвийн хө­рөнгө оруулалтын асуудал нэ­лээд яригдсан. Хэчнээн хэмжээ­ний мөнгө хэмнэж чадсан бэ?
-Хөрөнгө оруулалтын зард­лаас нийтдээ 60 орчим тэрбум төгрөг танагдсан.
-Төсөв хэлэлцэхтэй зэрэг­цэн Аж ахуйн нэгжийн ор­логын албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруу­лах тухай хуулийн төс­лийг хэлэлцэж байгаад эр­гээд татчихсан. Энэ хуу­лийн төслөөр татварын хөнгө­лөл­­тийн асуудал яригдсан. Үүнийг харахаар нэг бол татвар нэмнэ, нэг бол тат­вараас хөнгөлнө гээд байх юм...
-Яг энэ асуудал дээр тат­варын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг илүү анхаарах ёстой. Өнөөд­рийн байдлаар нийтдээ 250 төрлийн хөнгөлөлт, чөлөө­лөлтөөр 2016 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр 500 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлт олгогдож байгаа. Нөгөөтэйгүүр, хөрөнгө оруулалтын орчныг боловсронгуй болгох, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэхэд зарим татварын заалт саад болоод байгаа.
-Жишээлбэл?
-Нэмүү өртгийн татварын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга 2015 оны наадмын өмнө батлагдсан юм. 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэг­жихээр. Тус хуульд жишээлбэл, байгууллага, аж ахуйн нэгжийн үндсэн хөрөнгө бүрдүүлэхэд авсан хөрөнгийг нэмүү өртгийн албан татварын суутгалд оруулахгүй гэсэн байдаг. Тэгэ­хээр нэмэлт 10 хувийн ачаалал аж ахуйн нэгжүүдэд үүсчихээд байгаа байхгүй юу. Энэ бүгдийг нэг бүрчлэн авч үзэх хэрэгтэй.
-Ер нь бизнес эрхлэгчид, аж ахуй нэгжүүдээ дэмжих­гүйгээр эдийн засгаа сэргээнэ гэж байхгүй. Тэгвэл ирэх оны төсвийн төсөлд аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжсэн бодлогын зохицуулалтууд хэр орсон бэ?
-Бизнесын салбарт төр оролцоод ирэхээр буруу бол­чихож байгаа юм. Тиймээс хам­гийн түрүүнд төр эдийн засгийн орчноо, эдийн зас­гийн суурь үзүүлэлтүүдээ сайжруулсан байх хэрэгтэй. Төсвийн ал­дагд­лыг хэт өндөр батлаад гарга­чихаар иргэд, аж ахуйн нэгжид очих зээл ховорд­чихдог юм. Яагаад гэхээр, Засгийн газар өөрөө арилжааны банкнаас бүх мөнгийг нь зээлчихдэг. Тэгэ­хээр зээл олдохгүй, ховор юм­ны үнэ өндөр байдаг тул зээ­лийн хүү өсөөд байгаа юм. Зээлийн хүүгээ буулга гэж мянга хашгираад нэмэргүй. Ийм учраас бодлогын алдаагаа засъя, төсвийн алдагдлаа буу­руулъя гээд байгаа юм. Дээр нь татварын хууль эрх зүйн орчин ойлгомжтой, тогтвортой байх ёстой. Энэ бүхнийг төсөв, мөнгөний бодлогоор давхар шийдэж явах ёстой.
-Мөнгөний бодлогын тухай хэллээ. Тэгвэл ирэх оны төсөвтэй мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэл хэр уялдсан байгаа вэ?
-Монголбанкны оруулж ирсэн байр суурийг үзэхээр төсвийн алдагдал өндөр байна гээд, мөнгөний бодлогыг ха­туу байлгах бодлогыг санал болго­сон. Үүнийг дэмжиж байгаа.
-Бодлогын хүү буух шинж байна уу?
-Том төслүүд хэрэгжээд, эдийн засгийн суурь үзүү­лэлтүүд сайжирвал бодлогын хүү бууна. Цаг хугацааны асуу­дал. Зөв бодлогыг тууштай хэрэгжүүлж байж үр дүн гарна.
-Эдийн засгийн суурь үзүү­лэлтүүд том төслүүдтэй холбоотой. Гэхдээ нэг их яригдахгүй байна. Эдийн зас­гийг сэргээх онцгой хөтөлбөрт энэ тухай туссан байна уу?
-Туссан. Том төслүүдээ явуулах, хөрөнгө оруулалтыг татах чиглэлд нэлээд хэдэн чухал санал байсан. Шүүмжлэх зүйл гэвэл зээлд дахиад л илүү анхаарал хандуулаад байх шиг байна. Яг эсрэгээрээ хувийн хэвшлээ Засгийн газар дэмжиж ажиллаж байж хямралаас гарна. Хувийн хэвшил амжилттай ажиллах салбарт төр хамраа ч цухуйлгаад хэрэггүй.
-Та Засгийн газрыг нэ­лээд шахаж ажилладаг хүн. Тэг­вэл өнгөрсөн 100 хоногийн ху­га­цаанд Засгийн газар хэр ажил­ласан гэж дүгнэж байгаа вэ?
-Алдаа, оноо дунд л явж байна. Авч хэрэгжүүлж байгаа бодлогоос гарах үр дүнгээ нэг бүрчлэн тооцохгүй байна уу даа гэж харж байна. Тийм учраас нэлээд хэдэн алдаа гаргасан. Хоёрдугаарт, эдийн засгийн байдал ийм хүнд үед Засгийн газарт жаахан хурд дутаад байгаа зүйл ажиглагдаж байна. Онож байгаа зүйлүүд ч бий. Жишээлбэл, бодлогын төвшинд ярьж байгаа зүйлүүд дээрээ нэлээд шийдэмгий байх шиг байна. Харин ямар цаг хугацаа зарцуулахыг нь сайн мэдэхгүй. Нөгөөтэйгүүр, яг одоо үнэлгээ, дүгнэлт өгөхөд эрт байна. Хэлж ярьснаар нь дүгнэдэг цаг үе өнгөрчихсөн. Үр дүнгээр нь дүгнэх ёстой. Аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн байдал сайжирсан уу, эдийн засаг тогтворжсон уу, ажлын байр нэмэгдсэн үү, ард иргэдийн амьдрал сайжирсан уу гэдгээр л эцсийн дүгнэлтийг хийнэ. Энэ хэд нь муудаад байхаар сайн гэж дүгнэх ямар ч боломжгүй шүү дээ. Эсвэл энэ үзүүлэлтүүд нь сайжирсан байхад муу ажилласан гэж хэлээд байх утгагүй. Алдаа нь бага, оноо нь их байгаасай л гэж хүсч байна.

“НАМАЙГ САНГИЙН САЙД БОЛ ГЭЖ ХЭЛЭЭГҮЙ. ХОЁРДУГААРТ, БИ ӨӨРӨӨ САЙД БОЛЪЁ ГЭЖ ГҮЙГЭЭГҮЙ”

-Төсвийн асуудлаас хазай­гаад жаахан улстөржсөн цөөн асуулт асуух гэсэн юм. УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж нэг удаа “чөтгөрийн тойрог” гэж байгаад нэг үг хэлсэн. Юу гэхээр, Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар хоёр нийлж байгаад төсвөө батлуулдаг гэж хэлж байсан. Энэ үгийг нэг их сайн ойлгоогүй?
-Ц.Нямдорж андуурсан бай­на лээ. Яагаад гэхээр, намайг 2012-2016 онд УИХ-ын АН-ын бүлгийн гишүүдтэй нийлж төсвөө хийдэг, ажлын хэсгийн гишүүн гээд ойлгочихсон юм шиг байна лээ. Би МАН-ын бүлгээс байгуулагддаг ажлын хэсэгт орж эрх баригчдын оруулж ирсэн төсвийг нэлээд шүүм­жилдэг байсныг та бүгд сайн санаж байгаа байх. Гэхдээ зөвхөн шүүмжлэх байр сууринаас байнга хандаж байгаагүй. Төсвийн бод­лого, мөнгөний бодлого нь буруу яваад байсан учраас ту­хайн үеийн УИХ-ын дарга З.Энхболд, Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг, АН-ын бүлгийн дарга Б.Гарамгайбаатар нар дээр Л.Энх-Амгалан, Д.Хаян­хярваа бид нар орж эдийн засгийн бодлого дээр чинь ийм ийм алдаанууд гараад байна, ингэж засмаар байна гэсэн санал өгч, бүтэн цаг 30 минут тайлбарласан.
-Таны саналыг хүлээж авсан уу?
-Аваагүй ээ. Хэрвээ бод­логын алдаануудаа хоёр, гур­ван жилийн өмнө зассан бол өнөөд­рийнх шиг ийм хямрал нүүрлэхгүй л дээ. Төсөв, зээ­лийн мөнгийг бодлогогүй, ха­маагүй цацлаа гээд тэд нар сонгуульд ялсан юм алга. Хоёрын хооронд жижиг эрх аш­гаар төсөвт хандчихаар эцсийн үр дүн сөрөг гардаг гэдгийг би мэдэхийн дээдээр мэддэг юм аа.
-Та 2008 онд Төсвийн байнгын хорооны дарга бай­сан байх аа?
-Тийм. Нэг жил Төсвийн байнгын хорооны даргаар ажил­лаад, ЗГХЭГ-ын дарга болж байсан. Тэр үед мөн ялгаагүй төсвийг танаж л байсан. Дараа жил нь Засгийн газрын гишүүн болоод явчихсан. Тэгэхээр Ц.Нямдоржийн хэлсэн шиг зүйл болж байгаагүй гэдгийг л хэлье дээ.
-Та Засгийн газарт ажил­лаж байсан туршлагатай. Дээрээс нь эдийн засагч хүн. Засгийн газар байгуулагдахад тэр тусмаа таныг Сангийн сайд болох байх гэж олон хүн таамаглаж байсан. Та яагаад Сангийн сайд болоогүй юм бэ?
-Нэгдүгээрт, намайг Сан­гийн сайд бол гэж хэлээгүй. Хоёрдугаарт, би өөрөө сайд болъё гэж гүйгээгүй. Өмнө нь Ерөнхий сайдын эдийн зас­гийн бодлогын зөвлөх, Сан­гийн яамны төрийн нарийн бичгийн дарга, Эрчим хүчний сайд, ЗГХЭГ-ын дарга гэсэн албан тушаалыг хашиж явсан. Ингэхдээ нэгэн дээр нь ч энэ ажлыг хиймээр байна, би дарга болмоор байна гэж энэ насандаа нэг ч хүнд хандаж үзээгүй. Тухайн үед Сангийн яамны төрийн нарийн бичгийн дарга болоход “Манай улс ОУВС-тай ойлголцож хөтөлбөртэй болмоор байна, Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банктай хамтын ажиллагаа гацаатай байна” гэсэн үндэслэлээр Сан­гийн яамны төрийн нарийн бич­гийн дарга болооч гэж тухайн үеийн Ерөнхий сайд Н.Энхбаяр хэлж байсан. Анх санал тавихад нь татгалзаж байсан. 2007 онд найзуудтайгаа зааланд тог­ло­чихоод гэр рүүгээ орж явахад тухайн үеийн Ерөнхий сайд С.Баяр утасдаад чамайг Эрчим хүчний сайд болгомоор байна гэсэн. Тэгэхэд нь ”Би эрчим хүчний мэргэжлийн хүн биш, эдийн засагч хүн. Тэгэхээр наад ажлыг чинь хийж чадахгүй байх аа” гэж хэлж байсан.
-Гэхдээ Эрчим хүчний сайд болсон биз дээ?
-Тэгэхэд С.Баяр дарга “Эрчим хүчний мэргэжлийн хүн хангалттай байгаа. Гэхдээ эрчим хүчний салбарын эдийн засаг, санхүүгийн байдал амар­гүй байгаа учраас эдийн засагч хүнийг Эрчим хүчний сай­даар тавимаар байна” гэж хэлж байсан юм. Мөн Сү.Батболд Ерөнхий сайд бол­чихоод намайг дуудаад, хамтарч ажилламаар байна гэсэн. Ингэснээр ЗГХЭГ-ын дарга болсон.
-Энэ удаагийн УИХ-д ч гэсэн Төсвийн байнгын хо­рооны дарга болооч гэж санал тавьсан уу?
-Тийм. Манай намын Удир­дах зөвлөл дээр намын дарга орж ирээд Төсвийн байн­гын хорооны даргаар Ч.Хүрэлбаатарыг томилуулах санал­тай байна гэдэг санал хэлсэн. Тэгээд л Байнгын хороо­ны дарга болсон доо.

АНУ-ын Канзас мужид сонгуулийн санал хураалт хаагдахад хэдэн хором үлдээд байна. Тухайлбал орон нутгийн цагаар оройны 8.30 минутанд зүүн хэсгийн мужуудад санал хураалт дуусаж, хаагдах аж.



Яг одоогийн байдлаар Трамп 14 , Хилари 11 муж, хотод ялалтаа тэмдэглээд байна.

АНУ-ын Невада мужийн Лас Вегас хотноо ”Memoriad-2016” оюуны олимп болж байгаа бөгөөд энэ сарын 11-нийг хүртэл үргэлжилнэ. Тус тэмцээнд Монголын Оюун Ухааны Академийн 14 тамирчин оролцож байгаа юм.



Тэгвэл оюуны олимпийн эхний төрөл болох ”Хурдны хөзөр”-д ОУ-ын Мастер Т.Энхжин хүрэл медаль хүртжээ. Тэрбээр нэг багц буюу 52 ширхэг хөзрийг 27 секундэд дарааллаар нь тогтоон алдаагүй нэрлэсэн байна.



Мөн хоёр дахь төрөл болох цээж бодолтын ”Mental Multiplication”-д Д.Биндэръяа мөнгөн медаль хүртжээ. Тэрбээр 8 оронтой 2 тооны үржвэрийг олох нийт 10 бодлогыг 7 минутад бүгдийг нь алдаагүй цээжээр бодсон байна.

Мэргэжлийн Засгийн газар “Эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах хөтөлбөрт казино болон бооцоот морин уралдааны хуулийг батлуулна” хэмээн тусгаж УИХ-д өргөн барихаар төлөвлөж буй. Тэгвэл энэ нь Монгол Улсад казино байгуулах хуулийн төсөл санаачилж байгаа тав дахь тохиолдолд болж юм. Өмнөх хуулиуд бүгд тодорхой шалтгааны улмаас буюу манай улсад казино нь тохирохгүй, олон сөрөг нөлөөтэй, үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлнө гэх шалтаагаанаар буцаж байсан билээ. Харин энэ удаа хэрхэхийг цаг хугацаа харуулах буй за.

АНУ-д Ерөнхийлөг-чийн сонгуулийн санал хураалт өчигдөр эхэллээ. Анхны санал хураалт уламжлал ёсоор хамгийн түрүүнд Нью Хэмпшир мужийн Диксвилл Нотч тосгонд явагдаж, Ардчилсан намаас нэр дэвшигч Хиллари Клинтон олонхийн санал авчээ. 10 хүрэхгүй сонгогчтой энэ засаг захиргааны нэгжийн насанд хүрсэн бүх иргэд нэг газар цуглаад хэнийг дэмжихээ шийддэг уламжлал өнгөрсөн зууны 60-аад оноос тогтсон юм байна. Цөөхөн сонгогчтой учраас дүн нь ч хамгийн түрүүнд гардаг аж. Энэ удаа ч ижил, санал авах хайрцгийг шалгах, саналын хуудас тоолох ажиллагаа ганцхан минутын дотор болж, Ардчилсан намаас нэр дэвшигч Хиллари Клинтон ялжээ. Түүний төлөө дөрвөн сонгогч, Д.Трампын төлөө хоёр сонгогч саналаа өгсөн аж. Либертари намын нэр дэвшигч Гэри Жонсон нэг хүний дэмжлэг авчээ.

Х.Клинтон Гудзоны буланд хийх байсан галын шоугаа цуцалжээ

Филадельфид болсон Х.Клинтоны сонгуулийн сурталчилгааны хаалт эгээ л АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийг хүлээж авч байгаа мэт болсон талаар хэвлэлүүд бичиж байна. Хаалтын ёслолд Ерөнхийлөгч Б.Обама хүрэлцэн очиж, Х.Клинтоны төлөө саналаа өгнө гэдгээ илэрхийлсэн аж. Дэмжигчдийнх нь дунд рок од Брюс Спрингстинээс гадна “Оскар”, Грэммийн шагналтнуудын бүхэл бүтэн чуулбар байсан гэнэ. Түүний сурталчилгааны хамгийн сүүлчийн видео ролик даваа, мягмар гаригт телевизүүдээр цацагдсан бөгөөд түүндээ зөвхөн улс төрийн үзэл бодлоороо биш, тогтолцоо, үнэт зүйлсийнхээ төлөө сонголтоо хийхийг уриалсан байжээ.
Өргөн уудам нутаг дэвсгэр, цагийн олон бүстэй учир сонгуулийн санал хураалт бүх мужид нэгэн зэрэг эхэлдэггүй нь АНУ-ын сонгуулийн нэг онцлог. Хамгийн түрүүнд санал өгөх мужуудын тоонд Флорида, Огайо, Хойд Каролина зэрэг маш чухал газрууд багтаж байгаа аж. Ажиглагчдын үзэж байгаагаар, дээрх гурван мужид ялж гэмээ нь Х.Клинтон Ерөнхийлөгч болох нь гарцаагүй гэнэ.Өрсөлдөгчид Нью-Йоркийн Манхэттэн дүүрэгт очин сонгуулийн үр дүнг хүлээдэг уламжлал 1944 оноос тогтжээ. Энэ үеэр хотын гудамжуудыг тэр чигт нь цагдаагийн хамгаалалтад авч, телевизийн шууд дамжуулалт хийх зорилгоор Таймс Скверийг ч чөлөөлдөг аж. Х.Клинтон сонгуулийн дүн сонссоныхоо дараа Гудзоны булангаас ёслолын буудлага хийх гэж байснаа цуцалжээ. Шар хэвлэлүүд үүнийг нь өлгөн авч “Ялалт байгуулна гэдэгтээ итгэхгүй байгаагийн шинж” хэмээн бичээд амжсан. Харин дэмжигчид нь “Өөр илүү гоё гэнэтийн бэлэг байгаа байх” гэж найдаж байгаа аж.

Ардчилсан намын бэлгэдлийн өнгө уг нь цэнхэр байдаг. Гэвч санал хураалтын үеэр цагаан болж өөрчлөгджээ. Цагаан нь XIX-XX зууны үед эмэгтэйчүүдийн сонгох, сонгогдох эрхийн төлөө тэмцэгчдийн бэлгэдэл болсон өнгө юм байна. Тиймээс одоо санал хураах байр болгоны өмнө цагаан өнгийн хувцастай идэвхитнүүд флэш моб хийж, АНУ-ын анхны эмэгтэй Ерөнхийлөгчийн төлөө саналаа өгөхийг уриалж байна.

Д.Трамп ялбалтансаг хүлээн авалт хийнэ

Д.Трампын хувьд, Манхэттэн дахь тансаг харшид нь баярын хүлээн авалтын бэлтгэл аль хэдийнэ эхэлсэн гэнэ. Тойрон хүрээлэгчдийнх нь ярьж байгаагаар нэр дэвшигч өөрөө ялалт байгуулах талаар ярихгүй, тааж хэлэхээс айж байгаа гэх. Гэсэн ч ялчих юм бол хажуу талынхаа зочид буудалд зөвхөн Д.Трампын л хийж чадах тансаг хүлээн авалтыг хийнэ гэдгээ амлаад амжжээ.
Сурталчилгааныхаа сүү­лийн нэг хоногийг Д.Трамп улс орноо хөндлөн гулд явж өнгөрүүлсэн гэнэ. Таван мужид ажиллажээ. Очсон газар бүртээ “Энэ удаагийн сонгууль бол улс орныг авлигажсан улстөрчид удирдсаар байх уу, эсвэл ард түмэн засаглах уу гэдгийг шийдэх сонгууль байх болно” гэж ярьж явсан байна. Хамгийн сүүлийн сурталчилгааны видеондоо ч “Одоогийн удирдагчид бүгд авлигад идэгдсэн, Хиллари Клинтон ч адил” гэсэн үгс оруулжээ. Шоронд байвал зохих этгээд, зальтай эмэгтэй. Д.Трампыг дэмжигчид Х.Клинтоныг дээрх үгсээр зураглаж, сур­талчилгаагаа хийж байна. Тэдний бодлоор бол Х.Клинтон Конгрессийг хуураад зогсохгүй сонгууль будлиантуулсан хэргээр шоронд суух ёстой нэгэн аж.

“Царцааны нүүдэл” АНУ-д ч байдаг

Санал хураалтын явцад латин америк гаралтай иргэд олноороо сонгуульд оролцож, дээд амжилт тогтоож байгаа нь Д.Трампыг дэмжигчдийн хардлагыг төрүүлсэн байна. Тухайлбал, Флоридад явагдсан санал хураалтад оролцсон испани гаралтай сонгогчдын тоо өмнөх сонгуулийнхаас бараг хоёр дахин илүү байжээ. Жоржиа, Хойд Каролина мужид ч ийм дүр зураг ажиглагдаж байгаа юм байна. Невада зэрэг хэд, хэдэн мужид латин америк гаралтай сонгогчид бараг 100 санал хураалтад оролцсон гэсэн мэдээлэл байна. Тэд бүгд Х.Клинтоныг дэмжсэн гэж үзэх үндэслэл байгаа юм. Мөн “царцаа” буюу өөр тойргийн сонгогчдыг зохион байгуулалттайгаар олноор нь шилжүүлж авчран санал өгүүлэх явдал их гарч байгаа аж.
Нью Йорк дахь сон­гуулийн штабын ажилтан, Ардчилсан намын гишүүн Алан Шулькинаас энэ талаар тодруулсан бичлэг маш со­нирхолтой. Бичлэгийг өнгөр­сөн арванхоёрдугаар сард буюу Ардчилсан намаас нэр дэвшигчийг тодруулах санал асуулгын үеэр хийсэн байсан юм. Сэтгүүлч А.Шулькин хоёрын яриа дараахь байдлаар өрнөжээ.
-Миний бодлоор санал хураалт маш хуудуутай болж байна. Зарим тойргуудад олон хүнийг нэгдсэн байдлаар хэсгийн хороод руу зөөж, санал өгүүлж байна. Санал авах байрны гадна хүмүүсийг бөөн, бөөнөөр нь л буулгаж байна.
-Тэдний бичиг баримтыг нь шалгадаггүй юм уу?
-Тэднээс бичиг баримт шаардах нь битгий хэл асуух ч хориотой байдаг.
-Юу асуух хориотой гэж вэ?
-Хүнээс бичиг баримтаа үзүүлэхийг шаардах хориотой.
-Яагаад?
-Хууль нь тийм юм.
Нам доторхи өрсөлдөө­нийхөө үеэр ийм арга хэрэглэж байсан Ардчилагчид энэ удаа ч сурсан зангаа тавихгүй гэж Бүгд найрамдах намынхан үзэж байгаа учраас дэмжигчиддээ хандан, санал авах байрны орчимд жижүүрлэхийг хүсч байгаа аж.

ХОНЬ - (3/21-4/19)
Бага зэргийн дарамттай байна. Бусдад амарч тайвшрахыг санал болгож, өөрөө тав тухтай ажилла. Ажлын байран дээр хов жив, явуулга тархаж магадгүй. Болгоомжтой байхад илүүдэхгүй. Хэдий та бусдад хор учруулахгүй гэж бодсон ч хүмүүс өөрөөр үзэх болно. Өдрийн цайны цагаараа явган алхаж, бие махбодь, ухаан санаагаа сэргээ. Эрүүл мэндийн асуудал санаа зовоох боловч эмчлэх шинэ арга нээж олж чадна.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
ҮХЭР - (4/20-5/20)
Амралтын үеэр баяр тэмдэглэлт өдөр тохионо. Үхрийн ордны хэн нэгэн гэрлэнэ. Хуримын ёслолд оролцож амар амгалангын өмнө зогсоно. Төлөвлөсөн онцгой ажил тань нурах боловч зарлагаа хатуу чанд төлөвлөн зарцуулах хэрэгтэйг сануулж байна. Худалдан авах хэлэлцээрт маш болгоомжтой хандаж сайтар шалгаарай.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
ИХЭР - (5/21-6/21)
Ажлын ачааллаас болж аяллаар явах төлөвлөгөө бүтэлгүйтэх бөгөөд таны харилцаанд сөргөөр нөлөөлөх болно. Аливаа зүйлийг хийхдээ “хэрвээ, гэхдээ, магадгүй” гэдэг үгсийг үгийн сангаасаа авч хая. Ажилдаа анхаарлаа бүрэн төвлөрүүл. Хайр дурлалын харилцаанд асуудал гарна. Та болон таны хамтрагчийн үзэл бодол зөрөлдсөнөөр хамтын ажиллагаа бүтэлгүйтнэ. Ажлаа эртхэн дуусгаж, гэртээ очиж сайн амарч тайвшир.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
МЭЛХИЙ - (6/22-7/22)
Од гарагийн эсрэг тэсрэг нөлөөлөл энэ өдрийг хайртай хосуудын хувьд сонирхолтой өдөр болгоно. Дотны харьцаандаа илэн далангүй, үнэнч шударга байх шаардлагатай. Худал хуурмаг хандлага гарч болох тул зөн билэгтээ найдах хэрэгтэй. Өөрөө будилах юм уу бусдад мадлуулах эрсдэл тун өндөр байна. Бүх зүйлд цэнгэх гавьяатай бол өөрийгөө жаахан эрхлүүлж болох юм. Энэ нь сэтгэлийн хямралыг багасгаж, таныг урамшуулах болно.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
АРСЛАН - (7/23-8/22)
Хичээнгүйлэн ажиллах эрч хүч, өөртөө тавих хяналт сул байх нь. Толгойгоо ажиллуулж, хэрэггүй зүйлсээ замаасаа авч хая. Хэрэв та цаашид энэ хэвээр байж, тэсэх гэж оролдвол амь тэмцэхийн наагуур зүйл болно. Хэн нэгэн танд таагүй зан гаргаж, бүдүүлэг аашилж магадгүй. Энэ нь санхүүтэй холбоотой бол нөхцөл байдпаа тодорхой хэлэхэд л болно. Санаагаа зовоох шаадлагагүй.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
ОХИН - (8/23-9/22)
Бизнес болон ажил төрлийн харилцаанд олон боломж гарч ирэх тул яг одоо дорвитой арга хэмжээ авч эхэл. Өнөөдөр зарим охиныхон өөрсдийн хүсэл мөрөөдпийг бүрэн ойлгох болно. Санхүүгийн байдал сайжирснаар танд өөрийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх боломж гарна. Бүтээлч чадвар нэмэгдэх тул хийх ёстой ажлуудаа хурдан амжуул. Хайр дурлалын харилцаанд асуудал тулгарна. Гэхдээ хайртай хүнээсээ авах гэхээсээ илүү түүндээ өөрийн чадах зүйлийг өгөхийг хичээ.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
ЖИНЛҮҮР - (9/23-10/22)
Өөртөө зохимжгүй зүйл хийх хэрэггүй. Ажил дээрх харилцаа тийм ч сайнгүй байна. Асуудлыг хэтрүүлэлгүй, хэвийн байлгахыг хичээ. Зарим хамтрагчид тань урьдынхаасаа илүү хатуу чанга байх болно. Өөр хүнээр юмаа хийлгэснээс болж асуудалтай болж мэднэ. Бусдад болохгүй зүйлийг хэлж ойлгуулах гэж хичээсэн ч тэд таныг ойлгохгүй бололтой. Өөрийнхөө хамгийн сайн гэснийг хий, тэгэхгүй бол өөрийн гэсэн зүйл үгүй болно.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
ХИЛЭНЦ - (10/23-11/21)
Үүрээр Цолмон найзархаг Бархасбадь гарагтай нийлж, бүрхэг Далайн ван гараг урьдаас тааварлах аргагүй нөлөөгөө үзүүлнэ. Өнөөдөр Хилэнцүүд өөртөө итгэл багатай, бас нэлээд будилах төлөвтэй. Маш их сэтгэл хөдлөлтэй түншдээ өөрийн чихээ “зээлдүүлэх” байх. Та зарим хүний түших багана байх болно. Аз жаргалаа хүн өөрөө бүтээнэ гэдгийг санаж яв. Сайхан үйлсийн төлөө хонжворт сугалааны тасалбар худалдаж авахад гэмгүй.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
НУМ - (11/22-12/21)
Өнөөдөр ямар ч хичээл зүтгэл хүссэн үр дүнг авч ирэхгүй. Харилцаа холбоогоо хязгаарла. Таны итгэмтгий зан зорирлгодоо хүрэх замд саад болох болно. Бизнесийн харилцаанд үүссэн асуудал таагүй үр дүн авчрах бололтой. Бусдад өөрийн юу хүсч байгааг хэлэхээс илүү та тэднийг чин сэтгэлээсээ сонсож чадсан уу гэдгээ олж мэд. Шинэ ажил эхлүүлэхээсээ өмнө одоо хийж буй ажлаа бүрэн дуусга.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
МАТАР - (12/22-1/19)
Ажлаа өглөө эрт эхлэх хэрэгтэй. Аз жаргалтай харьцаа илт мэдрэгдэнэ. Таны ажлын төлөвлөгөөнд хайр сэтгэл болон аз өндөр байх болно. Өөртөө итгэлтэй байдал, өөдрөг үзэл танд тусална. Гэсэн ч болгоомжтой бай. Өөрийгөө хэт дөвийлгөх байдал гарч болзошгүй тул мэдрэмжтэй бай. Танд маш олон анхаарал, сэтгэл тавьсан хандлага илэрнэ. Тиймээс үнэнч харилцааг эрхэмлэх цаг. Мөнгөндөө анхаарал тавьж төлөвлөгөө боловсруулвал та эд баялгыг өсгөх, хадгалах боломжтой.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
БУМБА - (1/20-2/18)
Цаг хугацаа өөрчлөгдөн хуучин зүйлс шинээр солигдох таны хувьд хэцүү байх болно. Өөрөө өөртөө эелдэг байж гаргасан алдаа дутагдлаа хүлээн зөвшөөр. Өөртөө гомдож хоосон суухын оронд туршлагатай, ухаалаг ахмадын зөвлөгөөг сонсч, туршлагаас нь суралц. Маш их хүч, мөнгө үрэх зүйлд яарсан алхам хийж болохгүй. Ирээдүйд үр ашиг авчрах, таны үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх зүйлд бүх хүчээ дайчлах хэрэгтэй. Тэвчээртэй байхад суралц. Шинээр ирсэн ажилтантайгаа харьцахдаа анхааралтай бай.
Дэлгэрэнгүй
ЛХАГВА, 2016 ОНЫ 11 САРЫН 09
ЗАГАС - (2/19-3/20)
Бизнес удирдахад гарцаагүй маш сайн өдөр. Хийх гэж оролдсон зүйл ямар ч саадгүй явагдах ба зарим нэг нөхцөл байдалд ид шидийн гэмээр сайхан аз завшаан, аз тохиолдох болно. Хэдий тийм боловч та залхуу эсвэл юманд хайхрамжгүй хандсан шинжтэй байвал таны зарим нэг тал ерөөсөө идэвхигүй болох байх. Ажиллаж байхдаа хэтэрхий их чалчихаасаа болгоомжилж, авсан ажлаа дуусгах үүрэг хариуцлагатай бай.

09:00 цагт: ШУТИС дээр ”Инженерийн боловсрол-55” эрдэм шинжилгээний бага хурал болно.

09:00 цагт: ШУА-ийн Философийн хүрээлэнгийн Социологи, нийгмийн сэтгэл зүйн “Хөдөөгийн амьдралын хэв маяг: өөрчлөлт, хандлага” сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулна

11:00 цагт: МҮХАҮТ-ын нэг давхрын Их танхимд “Дэлхийн чанарын өдөр - Үндэсний чанарын 7 хоног”-ийг тэмдэглэн өнгөрүүлэх хүрээнд Монгол Улсад “ҮНДЭСНИЙ ЧАНАРЫН ЧУУЛГАН”-ыг 2 дахь жилдээ зохион байгуулах арга хэмжээний талаар мэдээлнэ.

12:00 цагт: ”Ramada” зочид буудлын хэвлэлийн танхимд CCB бүлгийн 10 жилийн ойн тоглолтын өмнөх хэвлэлийн бага хурал болно.

”Өнөр бүл хүүхдийн төв”-ийн хүүхдүүд, багш ажилчид Улаан чулуутын хогийн цэгт очиж тэнд ажиллаж, амьдарч буй хүмүүст өөрсдийн цуглуулсан хувцас, хичээлийн хэрэгслээр тусламж үзүүлэх замаар сэтгэлийн дэм өгч, байгаа зүйлдээ сэтгэл хангалуун байх, аливаа зүйлийн үнэ цэнийг ойлгуулах зорилготой үйл ажиллагаа явагдана.

УИХ-ын гишүүн асан Г.Уянга ”Эрдэнэт” үйлдвэрийн хувьчлал болон Ерөнхийлөгчтэй холбоотой асуудлаар өнөөдөр хэвлэлийн хурал хийнэ.