Хүүхдийн хүчирхийлэлтэй холбоотой асуудлаар УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэгтэй ярилцлаа.
-Бага насны хүүхдийн хүчирхийлэх гэмт хэрэг сүүлийн жилүүдэд өссөн гэх мэдээлэл байна. Энэ хэр бодитой юм бэ. Хэрвээ үнэн бол ямар шалтгааны улмаас өсөх болсон гэж та харж байна вэ?
-Хүчирхийлэлд өртөж байгаа хүүхдүүдийг хэрхэн хамгаалах, энэ төрлийн гэмт хэргээс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх, сэтгэл санааг нь хэрхэн дэмжиж хэвийн болгох зэргийг тусгасан өргөн цар хүрээг хамарсан хэлэлцүүлгийг олноор зохион байгуулж байна. УИХ-ын дарга Г.Занданшатарын удирдлага дор УИХ-ын эмэгтэй гишүүд хамтарч хүүхдийн эрх, хүүхэд хамгаалахад чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон төрийн бус байгууллагыг оролцуулж хэлэлцүүлэг хийсэн. Үүнээс гадна байгууллагуудын үйл ажиллагаатай газар дээр нь очиж танилцаж байна. Судалгаанд дурдагдсан тоо баримтаас харахад хүчирхийлэл сүүлийн жилүүдэд нэмэгдээгүй байна. Хүмүүс мэдээлэл ихээр авдаг, мэдээлэл өгдөг болсон энэ төрлийн гэмт хэрэг өссөн мэт харагдаж байгааг судалгаанаас харагдсан. Учир нь миний бие хоёр жилийн өмнө хүүхэд хамгааллын төсвийг нэмэгдүүлэх, хүүхдийг соён гэгээрүүлэх, хүчирхийлэлд өртөхгүй байх талд анхаарч “БСШУСЯ, ЭМЯ, ХЗДХЯ, НХХЯ хамтарч цогц арга хэмжээг уялдаа холбоотой хийх хэрэгтэй байна” гэж хоёр ч удаа асуулга тавьж байлаа. Энэ дагуу салбарын дөрвөн сайд ямар чиглэлээр хамтран ажиллах болон эмзэг бүлэгт хамаарах газрууд, сургууль цэцэрлэгийн орчин, харанхуй гудамжнуудад камержуулалтыг тавих зэрэг асуудлуудыг шийдсэн. Үүний үр дүнд Цагдаагийн ерөнхий газар, Нийтийн хэв журмыг хамгаалах албад хүүхэд хүчирхийлэлд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх тусгай хоёр тасаг ажиллаж эхэлсэн. Мөн хүүхэд хүчирхийлэлд өртвөл мэдээлэх 108 утас ажлуулах болсон нь үр дүнгээ өгсөн. Тухайлбал, дээр дурдсан газар болон 108 утас руу иргэд ихээр хандах болсон байна. Хүчирхийллийн хэргийг шүүсэн, оноож байгаа ял нь дэндүү хөнгөн байна гэж дүгнэж байгаа юм. Үүнд чиглэсэн хууль дүрэм хангалттай байна.
Энэ төрлийн гэмт хэргийг шийдвэрлэхдээ шүүхийн байгууллага хуульд заасан ялын хугацааг оногдуулдаг. Гэтэл тухайн ялтан шоронгоос суллагдангуутаа дахин хэрэг үйлдэх тохиолдол их байна. Энэ нь хариуцлага тооцсон ялын бодлого хөнгөн байгаатай холбоотой. Иймээс ялын бодлогыг тодорхой зааж өгөх шаардлагатай гэж үзэн УИХ-ын даргын захирамжаар хоёр ажлын хэсэг байгуулагдсан. Тодруулбал, Хүүхдийн эрхийг хамгаалах, хүүхдийг хүчирхийлэлд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авъя. Ингэхийн тулд арга хэмжээний уялдаа холбоог хэрхэн хангах, санхүүжилтийг хэрхэн зохицуулах, шалгах ажлын хэсэг бий. Нөгөөх нь хүүхдийг хүчирхийллээс хамгаалахтай холбоотой хууль, эрхзүйд нэмэлт оруулах, тодорхой болгох ажлын хэсэг. Энэ ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэдээр ахлуулан ажиллаж байна.
-Гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж Ц.Гарамжав гишүүн та хоёр мэдэгдсэн. Яг ямар зүйл заалтад ямар нэмэлт өөрчлөлт оруулах вэ. Тухайн үед мэдээллийн үеэр та “Хүүхдийг хүчирхийллээс хамгаалах хууль олон байдаг ч уялдаа холбоо нь муу байна” гэж байсан. Энэ хуулийг бусад хуультай хэрхэн уялдуулахаар зохицуулж байна вэ?
-Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хууль, Хүүхэд хамгааллын тухай хууль, Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль болоод хүүхэд хамгааллыг дэмжих чиглэгдсэн олон улсын гэрээ, конвенцод манай улс нэгдсэн. Мөн Эрүүгийн хуульд бага насны хүүхдийг хүчирхийлсэн бол ийм арга хэмжээ, хариуцлага тооцно гэдгийг тодорхой заасан. Энэ мэтчилэн хүүхдийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх хууль хангалттай их байна. Гэвч хуулийн хэрэгжилт хангалтгүй байна. Хүүхэд хамгааллын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон төрийн бус байгууллагуудын хамтын ажиллагаа тааруу, санхүүжилт муу байна.
Улсын Ерөнхий прокурорын дэргэдэх статистик судалгааны газраас энэ төрлийн гэмт хэрэг хэзээ, хаана үйлдэгдэж байна вэ гэдгийг 10 жилийн турш судалж, үр дүнг танилцуулсан. Судалгаанд гэр бүлийн гишүүн нь архи согтууруулах ундааны хамааралтай, хойт эцэг, эхтэй гэр бүлд, ажилгүй ядуу өрхүүдэд буюу хаалттай хаалганы цаана хамаатан садан, танилын хүрээнд энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдэгдэж байна. Тиймээс гэр бүлийн суурь судалгаа маш их хэрэгтэй байна. Дээр үед “Эднийх ийм айл учраас хүүхдийн хүчирхийлэл үйлдэгдэж магадгүй гэдгийг байцаагч, хорооны дарга нь мэддэг, урьдчилан сэргийлдэг байсан” гэдэг. Гэтэл одоо гэр бүлийн суурь судалгаа байхгүй, хаалганы цаана юу болж байгааг хорооны дарга, хамтарсан багийн гишүүд тэр бүр мэддэггүй. Дуудлага ирсэн тохиолдолд л очиж ажиллаж байна. Түүнээс биш урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч чадахгүй байгаа учраас гэр бүлийн суурь судалгааг маш сайн хийх шаардлагатай.
Тиймээс Гэмт хэрэгтэй тэмцэх тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахдаа хүүхдийн хүчирхийлэлтэй холбоотой зүйл заалтыг чангатгах, хуулийн уялдаа холбоог сайн тодорхой болгохоор ярилцаж байна. Гэхдээ одоогоор аль хуульд яаж өөрчлөлт оруулах, яаж цогцоор нь харах вэ гэдэгт Хуульзүйн байнгын хорооны даргаар ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байна.
-Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд бүрэн мэдээллээр хангагдаж чадахгүй байна. Тэр дундаа хуулийн талын мэдээллийг авч чаддаггүй гэж ярьж байна. Энэ талд хэр анхаарал хандуулж байгаа юм бэ. Хүчирхийлэлд өртсөн иргэд дунд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн ч мөн байсан?
-Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн асуудалд одоогийн парламент онцгой анхаарал хандуулж байгаа. Тухайлбал, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд чиглэсэн төв, агентлагтай болсон. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг ажлын байраар хангах, бичил бизнес эрхэлж байгаа иргэдийн бүтээгдэхүүнийг худалдаж авах зэрэгт анхаарал хандуулж байна. Харин эрхийг нь хамгаалах чиглэлд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, олон нийт, хороо дүүргийн Засаг дарга, Тамгын газрууд мэдээллийг сайн өгч байх хэрэгтэй. Энд МҮОНРТ-ийн "ММ" агентлаг онцгой анхаарал хандуулдаг. Мөн энд хариуцсан агентлаг байгуулагдсан. Тэр агентлаг нь асуудлаа тавьж хэрхэн хамтран ажиллах чиглэлд хэлэлцүүлэг семинар, үйл ажиллагаа хийх хэрэгтэй. Мөн мэдээллийг танин мэдүүлэх уулзалт, үйл ажиллагааг сайн хийж байх хэрэгтэй. Энд миний зүгээс анхаарал хандуулах болно.
УИХ-ын гишүүн болоод ажиллаж байхдаа хүүхэд хамгаалахтай холбоотой асуудлыг хараад гайхаж байсан. Монгол Улсын төсвөөс 960 сая төгрөгийг л хүүхэд хамгаалах чиглэлд тусгасан байсан. Тэр мөнгө нь хаа хаанаа хүрэхгүй бага мөнгө. Тухайн үед эдийн засаг хүнд байна гэж танасан юм билээ. Тэр үед нь “Эдийн засаг хүнд байна гээд хүүхдийн гэсэн тодотголтой зүйлийг танаж болохгүй” гэдгийг хэлсэн. 2017 онд хүүхэд хамгааллын төсвийг 5.6 тэрбум төгрөг болгож нэмүүлэн, 2018 онд 6.9 тэрбум, 2019 онд УИХ-ын бүх эмэгтэй гишүүд нийлж байгаад найман тэрбум болгож ахин нэмэгдүүлсэн. Гэхдээ энэ төсвөөр хороо, дүүрэг хүүхдийг хамгаалах ажилд хэрхэн зарцуулсан, үр дүн нь хаана байдаг гэдэг мөн хангалтгүй байгаа учраас Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын агентлагийг санхүүжилтээр хаана юу хийсэн, санхүүжилт хэр хүртээмжтэй байна гэдгийг тодорхой болго гэж байгаа юм.
Ер нь бол энэ чиглэлээр дорвитой ажиллахад санхүүжилт хангалтгүй байсан учраас бид төсвийг нэмэгдүүлж байна. Харин тэр нэмэгдүүлсэн төсөв чиглэсэн эзэндээ очиж байна уу, үгүй юу гэдэг хяналт сайн байх ёстой. Түүнийгээ ч өчигдөр илэрхийлсэн. Чуулганаар нээлттэй сонсгол хийхийг уриалсаны дагуу нээлттэй сонсгол хийхээр болж байна. .
-2017 онд Ерөнхийлөгч Х.Баттулга цаазын ялыг сэргээх санал гаргаж байсан. Хэдхэн хоногийн өмнө болсон хэрэгтэй холбоотойгоор цаазын ялыг сэргээх хэрэгтэй гэсэн саналтай иргэд ч цөөнгүй байна. Цаазын ялыг сэргээх боломжтой юу?
-Ерөнхийлөгчийн зүгээс бага насны хүүхдийг хүчирхийлээд амь насыг нь хөнөөсөн тохиолдолд цаазаар авдаг байх санаачилгыг гаргаж байсан. Гэхдээ хуулийн төслөө УИХ-д өргөн бариагүй. Бага насны хүүхдийг хүчиндсэнийхээ дараа амь насыг нь хөнөөсөн хэрэгт маш тодорхой, хатуу хариуцлага тооцуулдаг байх ёстой. Тиймээс ийм тохиолдолд ялын бодлогыг чангаруулах хэрэгтэй. Ялын бодлогыг чангатгах талаар бид судалж байна. Цаазаар авдаг байх уу, эсвэл химийн тариа ашигладаг улс орнууд байдаг юм билээ. Мөн “Хүүхдийг хүчирхийлэгч” гэдэг пайз зүүж өгөөд нийгэмд амьдрах аргагүй болгодог зэрэг олон аргыг дэлхийн улс орнууд хуульдаа нийцүүлж ашигладаг юм байна. Тиймээс алийг нь яаж хэрэглэх саналаа УИХ-д оруулна гэсэн байр суурьтай байна.
-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хүүхдийн хүчирхийллийн асуудлыг хэрхэн мэдээлэх хэрэгтэй гэж үздэг вэ. Уржигдар болсон хэлэлцүүлгээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болсон процессыг нь мэдээлдэг гэж шүүмжлэх хүн олон байсан?
-Дэлхийн улс орнууд хүүхдийг бага наснаас нь соён гэгээрүүлдэг. Эрэгтэй хүүхдүүд ийм гэмт хэрэг үйлдэхгүй байх “соёлыг” цэцэрлэгийн наснаас нь сургадаг. Ийн хар багаасаа л энэ төрлийн гэмт хэргийг буруу гэдгийг ойлгосон хүн ийм гэмт хэрэг үйлдэхгүй шүү дээ. Манайд соён гэгээрүүлэх ажил байхгүй болсон. Энд ганцхан хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл анхаарах бус мөн БСШУСЯ хүүхдийг цэцэрлэг, сургуулийн хичээлд ордог байх ёстой. Хүчирхийллийг үйлдэж болохгүй талаар, хүчирхийллээс өөрийгөө хэрхэн хамгаалах талаар багаас нь ойлгуулах хэрэгтэй. Тиймээс бид боловсролын сайдад асуулга тавьж байсан “Ядаж 7 хоногт нэг удаа энэ төрлийн хичээл оруулъя, хөтөлбөрт нь суулгая” гэсэн зүйлийг хэлсэн. БСШУСЯ энэ талд дээр ажиллаж байгаа гэсэн хариу өгсөн. Тиймээс цэцэрлэгийн наснаас нь энэ чиглэлийн боловсрол мэдээллийг хүргэж байя. Мөн дээр нь хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд төлбөргүйгээр хүүхдийг хүчирхийллээс хамгаалах мэдээлэл сурталчилгааг тогтмол явуулдаг байх хэрэгтэй болов уу.
Р.Хишигжаргал
Сэтгэгдэл (15)