Гүтгэх, доромжлох гэсэн зүйл заалтыг 2017 оны долдугаар сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлсэн Зөрчлийн хуульд хамруулаад хоёр жил гаруйн хугацаа өнгөрч буй. Тэгвэл дээрх заалтыг Эрүүгийн хуульд эргүүлэн оруулах эсэх асуудлыг Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар хэлэлцсэн юм. Үүнтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүгээс дараах зүйлийг тодрууллаа.
-Гүтгэх гэмт хэргийг Зөрчлийн хуулиар зүйлчилж, шийтгэл ногдуулдаг байсан. Гэтэл Эрүүгийн хуульд хамруулахаар санал гаргасан байна. Ингэх нь зөв гэж үү?
-Хэн нэгнийг худлаа зүйлд тэр дундаа онц хүнд гэмт хэрэгт гүтгэж болохгүй. Жишээлбэл, УИХ-ын гишүүд гэмт хэрэгт зарлаж байна. Үнэн юм бол нотлох баримтаа гаргаж ирээд хэвлэл мэдээллийн хэрэглээр дэлгэх хэрэгтэй. Үнэн, худал нь мэдэгдэхгүй зүйл ярьсан хэрнээ хариуцлага огт хүлээдэггүй биз дээ. Юу гэмээр юм дээ, сэтгэлийн хөөрлөөр гэдэг шиг хүн бүр бусдыг амныхаа зоргоор гүтгэж байна. Хүн нэг л удаа амьдарна. За, гүтгүүлж байгаа хүн нь хамаа алга гэж бодъё. Гэтэл ард нь байгаа эхнэр, нөхөр, үр хүүхэд, хамаатан садан, найз нөхөд нь давхар гүтгүүлдэг.
-Та төрийн өндөр албан тушаалтнуудад фокуслаж ярьж байх шиг байна. Гэтэл “гүтгэх” гэдэг зүйл ангиар ихэвчлэн сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага хариуцлага хүлээдэг. УИХын гишүүд болон төрийн өндөр албан тушаалтнууд энэ зүйл ангиар шийтгүүлсэн тохиолдол байхгүй шүү дээ?
-Нотлох баримттай зүйлийг хэвлэн нийтлэх хэрэгтэй. Дэлхийн бүхий л улс орны сэтгүүлчид ийм зарчмаар ажилладаг. Эрэн сурвалжлах чиглэлээр мэдээлэл цуглуулж, гаргасан бол нэг өөр. Гэтэл эсрэгээрээ хэн нэгэн хүний гар, хөл болж байгаа үүнийг зохицуулахаас өөр аргагүй.
-Сэтгүүлчид хардах эрхийнхээ хүрээнд бичснийхээ төлөө эх сурвалжаа задлах уу гэдэг асуудалтай тулгардаг. Тиймдээ ч олон сэтгүүлчид Зөрчлийн хуулиар торгуулсан. Үүнийг өөрөөр зохицуулах боломжгүй юм уу?
-Монгол Улсын Үндсэн хуульд эрх гэж нэг өөр, эрх чөлөө гэдгийг өөрөөр тусгасан байдаг. Өнөөдөр цахим мэдээллийн хэрэгсэл хүчээ авчихлаа. Сонины нэг материал 3000-10 мянган хүнд хүрдэг бол фэйсбүүк, твиттерээр олон зуун мянган хүнд хүрч байна. Бусдыг ямар ч хэлбэрээр гүтгэж байна. Тиймдээ ч хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч байгаа мэдээллийг үнэн гэж итгэхэд бэрх болж байна.
-Хуулийн заалтад хариуцлагыг яаж тусгасан юм бол?
-Мэдэхгүй байна.
-Эрүүгийн хуульд эх сурвалжаа нууцлах эрхтэй гэсэн заалт байдаггүйн улмаас сэтгүүлчийн эрх зүйн байдалд дорддог. Энэ зохицуулалтыг яаж хийх ёстой юм бэ?
-Эрүүгийн хуульд хэвлэл мэдээллийн ажилтан хууль ёсны үйл ажиллагаанд саад учруулах, Хоёрдугаарт, Эрүүгийн хуульд хуулиар хориглогдоогүй мэдээллийг гаргаж өгөх ёстой. Дээрээс нь хувь хүний нууцтай холбоотой мэдээллийг задруулахгүй байх ёстой гэх мэтчилэн зохицуулалтаар эрхийг нь хамгаалсан. Дурын газраасаа мэдээлэл авах эрхтэй. Жишээлбэл, ИНЕГ-ын Жаргалсайхан даргаас “Танд 30 сая төгрөгийн хахууль өгөхийг оролдсон юм уу” гээд асуул даа. “Үгүй” гэвэл өөр хэрэг. Гэтэл би “Энэ хүн ингээд явж байсан байна” гэж хэлбэл, би эх сурвалжаа гаргаж өгөх ёстой. Гэтэл УИХ-ын гишүүд нь хахуульд зуучилаад явж байна. Тэгсэн хэрнээ “шударга 5” гээд өөрсдийгөө нэрлэчихсэн. 30, 40 сая төгрөгийн хахуульд зуучилсан хэрнээ хариуцлага хүлээдэггүй. Нөгөө хүмүүс нь буруудчихсан. ийм зүйлийг хариуцлагжуулах ёстой. Би өөрийгөө хариуцлагажуулахын тулд гүтгэх, доромжлох гэснийг Эрүүгийн хуульд оруулах нь зүйтэй гэж үзэж байгаа.
Г.Нацаг-Эрдэнэ
Сэтгэгдэл (3)