Энэ жил илүү сартай зун тохиож байгаа бөгөөд Бурхан багшийн Их дүйчин өдрийн талаар Монголын бурханы шашинтны төв Гандантэгчэнлин хийдийн Манба дацангийн зурхайч лам Б.Мачаагаас тодрууллаа.

-Энэ жил илүү сартай зун тохиож байгаа. Үүнийг бурханы номд хэрхэн тайлбарласан байдаг вэ?

-Төгс буянт монгол зурхайн ёсонд давхардах болон илүү сарыг тооцох арга байдаг.  Нар, сар, од гарагийн хөдөлгөөн, түүний үзэгдэх байдлыг шинжиж илүү сарыг тодорхойлдог. Билгийн тооллын нэг сарыг дунджаар 29 өдөр, 12 цаг 44 минутаар тооцдог. Энэ нь нийлээд жилдээ 8-9 хоног гардаг гэсэн үг. Тэгэхээр гурван жилд буюу 32.5 сар тутамд нэг илүү сар гарна.

-Бурхан багшийн Их дүйчин өдөр хэдэнд тохиож байгаа вэ. Илүү сартай зун учир ойлголтын зөрүү гаргахгүйн тулд дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юү?

-Энэ жил Бурхан багшийн их дүйчин өдөр зургадугаар сарын 14-нд тохиож байна. Төгс буянт зурхайг дагаж байгаа хүмүүсийн дунд маргаан гардаггүй. Шар зурхайн ёсонд зөрдөг. Төгс буянт зурхай нь монгол оронд зориулан нар, сар, од гарагийн чиглэл  газар зүйн байрлалд нь тааруулж бодож гаргадаг. Шар зурхай нь Азийн өмнөд улсуудад хэрэглэгддэг бөгөөд монголын газар зүйн байрлалын хувьд өөр учраас  зөрүүтэй байдаг.

-Хуанлид зуны эхэн сарын шинийн 15 илүү сартай зун болж байгаа учраас тавдугаар сарын 15,  зургадугаар сарын 14 гээд хоёр удаа тохиож байсан. Тэгэхээр хоёр удаа биш зургадугаар сарын 14-нд энэ өдрийг тэмдэглэх нь ээ?

-Тийм ээ. Зурхайн ёсонд давхардсан тохиолдолд араар тасарсны өмнүүр авдаг. Тэгэхээр уламжлалаа дагаад хоёр байгаа учраас сүүлийнхээр нь авна гэсэн үг.

-Илүү сартай зун бид юунд илүү анхаарах, ямар үйл хийх, болгоомжлох зэрэг анхааруулсан, зөвлөсөн зүйл бий болов уу?

-Энэ жил илүү сар нь зуны эхэн сард буюу могой сар тохиож байна. Зуны эхэн сард тохиосноор бороо хур элбэг, зуншлага дэлгэр сайхан болно гэж үздэг. Энэ сарыг “Буяны сар” хэмээн хүмүүсийн дунд нэршсэн. Энэ сард хүмүүс өөр өөрсдийн сүсэг бишрэлээс хамааран бүтэн сарын хугацаанд цагаан хоол иддэг, Дүйчин өдрөөрөө цагаан хоол идэж биеэ ариусгадаг. Мөн бие хэл сэтгэлээрээ буяны үйлд шамдах хэрэгтэй.

-Бурхан багшийн их дүйчин өдрийг тохиолдуулан танайхаас энэ жил ямар ажил зохион байгуулах вэ, хүмүүс энэ өдөр ямар үйл хийх ёстой байдаг вэ. Манайхан ямар нэг тэмдэглэлт өдрийг амралтын өдөр л гэж хүлээж авдаг. Ямар учраас яагаад нийтээр амралтын өдөр болгож байгаа учир шалтгааныг нь тайлбарлахгүй юу?

-Бурхан багшийн их дүйчин өдрийн Баярыг Монголын бурханы шашинтны төв  Гандантэгчэнлин хийд бурханы шашны хийдүүд болон бусад төрийн бус байгууллагуудтай хамтран зургадугаар сарын 14-нд ёслол хүндэтгэлтэй тэмдэглэн өнгөрүүлэхээр бэлтгэл ажилдаа орсон. Хүндэтгэлийн сүрт жагсаал, шинийн наймнаас 15-ныг хүртэлх найман өдрийн бурхан багшид тахил өргөх үйл ажиллагаа, Бурхан багшийн чого зэрэг үйл ажиллагааг төлөвлөсөн.

Хүмүүс Энгийн хүмүүс эл өдөр эртлэн босож цэвэр цэмцгэр байдлыг сахиж, буян үйлдэж, цагаан хоол идэж, билэгт сайн үг хэлэлцэж, бурхан шүтээндээ зул хүжээ өргөж бусдад хайр энэрэл түгээвэл нэн сайн.

Бурхан Буддагийн эхийн хэвлийгээс мэндэлсэн, гэгээрлийн хутгийг олсон, нирваан дүрийг үзүүлсэн гурван үйл явдал давхцдаг Их дүйчин өдрийг Бурханы шашин дэлгэрсэн Азийн болон Европын улс орнуудад баярын өдөр болгон тэмдэглэдэг уламжлалтай. 

-Хууль, эрх зүйн талаас?

-Бурхан багшийн Их дүйчин өдрийг УИХ-аас 2019 оны арванхоёрдугаар сарын 23-нд Нийтээр тэмдэглэх болон тэмдэглэлт өдрийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулан Бурхан багшийн их дүйчин өдөр буюу зуны тэргүүн сарын шинийн арван тавны өдрийг бүх нийтийн  амралтын өдөр болгон баталсан.

НҮБ-ын Ерөнхий Ассемблейгаас жил бүрийн зуны тэргүүн сарын шинийн 15-ны тэргэл сартай өдөр нь бүх Бурханы шашинтнуудын хувьд хамгийн чухал хүндэтгэлтэй өдөр болоод зогсохгүй, НҮБ-ын төв байгууллага болон улс орнууд дахь төлөөлөгчийн газрууд Олон улсын өдөр болгон тэмдэглэж байх тухай тогтоол гаргасан юм. Түүнчлэн жил бүр НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга их дүйчин өдөрт зориулсан илгээлтийг бурханы шашинтнуудад зориулдаг нь энэхүү баярын үнэ цэнэ, утга учрыг тодоор харуулж байна.

Ц.Лхагвасүрэн