“МАХН хүчтэй боллоо”, “Монгол ардын хувьсгалт нам УИХ-д суудалтай боллоо”... Ийм мэдээлэл өнөөдрөөс эхлэн хэвлэлээр цацагдах нь дамжиггүй. Учир нь намын дарга Н.Энхбаяр нь шоронд хоригдсон ч Ч.Улаан, Д.Тэрбишдагва, О.Чулуунбат нар МАХН-д хүч нэмэхээр элсэх болохоор тэр. Харин энэхүү мэдээллийн цаана дээрх гурван гишүүний Н.Энхбаяраас салах гэсэн ч салж чадахгүй байх том шалтгаан нь нуугдаж үлдэхгүй нь тодорхой. Н.Энхбаярын үед эрх мэдлээ зузаатгаж, монгол төрийн ядмагхан төсөв дээр чадамгай гэгч нь хувийн тоглолт хийж чадсан түүх нь нууц биш учраас тэр. Зөвхөн Ч.Улаан гишүүний тухайд гэхэд Гаалийн ерөнхий газрын дарга асан Х.Баатарын авлигын хэрэгтэй холбоотой гэх яриа байдаг. Энэхүү таамагтай холбоотойгоор Авлигатай тэмцэх газрын Тамгын газрын дарга Ч.Өнөрбаяр “Ч.Улаан гишүүнийг шалгах үндэстэй” гэж өнгөрсөн долоо хоногт мэдэгдсэн. Мөн Ч.Улаан гишүүнд хамгийн ойр будилаан бол яах аргагүй Сүхбаатар аймгийн Төмөртэйн цайрын ордын ашиглалтын лицензийг эзэмшиж буй “Цайрт минерал” компани. Хятадын хөрөнгө оруулалттай энэхүү компанитай Тогтвортой байдлын гэрээ байгуулах үндсэн үүргийг Ч.Улаан гишүүн Санхүү, эдийн засгийн сайд байхдаа гүйцэтгэсэн байдаг. Энэ компани Тогтвортой байдлын гэрээгээр хүлээсэн үүргээ өнгөрсөн хугацаанд биелүүлээгүй. Харин Ч.Улаан гишүүн бүхий л асуудалд нь гар дүрч, төр дахь бие төлөөлөгчийнх нь үүргийг хүлээсэн мэт зүтгэдэг гэдгийг улстөрч ярилцдаг. Тэгвэл энэ бүхэнд нь анхнаас нь оролцож, Ч.Улааны боломж бололцоог нээлттэй болгож байсан хүн нь яах аргагүй Н.Энхбаяр. Тиймээс ч Ч.Улаан гишүүнийг Х.Баатарын хэрэгт холбогдох үед Н.Энхбаяр аварч байсан түүхтэй. Энэ нь эргээд Ч.Улаан гэдэг хувь хүн Н.Энхбаяраас салж, саринаад хол явахгүй гэдгийн баталгаа болж буй. Цаашлаад Ч.Улаан гишүүн Ардчилсан намын дарга Н.Алтанхуяг хамтарсан Засгийн газраас гарахаа мэдэгдэхтэй зэрэгцээд хэвлэлээр ил цагаан “Би Сангийн сайд хийчихвэл хийчихмээр байна. Үлдсэн богино хугацаанд ажлаа мэддэг, өмнө нь энэ албыг хашиж байсан хүнийг Сайд болгосон нь дээр. Би нам итгэл хүлээлгэвэл шууд хийнэ” гэж мэдэгдсэн. Харин нам нь Ч.Улааныг бус Д.Хаянхярвааг Сангийн сайдаар сонгосон. Эндээс Ч.Улаан гишүүн Ардын намаас татгалзах үндсэн шийдвэрт хүрч, Сангийн сайдаар томилоогүй намынхаа нөхөддөө гомдсон, бухимдсан гэж болно.
О.Чулуунбат гишүүний хувьд хэзээ мөдгүй бүрэн эрх нь түтгэлзэхэд бэлэн байгаа гишүүн. Улсын ерөнхий прокуророос удаа дараа түүний бүрэн эрхийг түтгэлзүүлэх хүсэлтыг хүргүүлсэн ч УИХ-ын гишүүд О.Чулуунбатыг тухай бүрт нь аварч байсан түүхтэй. Түүний хувьд Монголбанкны ерөнхийлөгчөөр ажиллах хугацаандаа улсын 210 сая ам.долларыг тавиад туучихсан нэгэн. “Монголыг моргейжуулна” гэх уриан дор хямд өртөгтэй орон сууц буюу “Гандирс” хотхон байгуулна хэмээн хошгируулсан Жорж Чайлмерс гэх эрд тэрбээр дээрх мөнгийг тавиад туучихсан. Иймд Улсын ерөнхий прокурорын газраас удаа дараа “Албан тушаалаа хэтрүүлэн ашиглаж, Америкийн иргэн Жорж Чайлмерстэй хамтарч 35 тэрбум төгрөг хувьдаа завшсан” гэх үндэслэлээр хэрэг үүсгэсэн ч О.Чулуунбат удаа дараа мултарсан. Сүүлдээ “Би ч гэсэн тэр хүнд хууртсан. Би хохирогч” хэмээн өөрийгөө өмгөөлөх болсон гэх. Үүний дээр “Зоос” банкны дампуурал ч мөн л О.Чулуунбаттай холбоотой. Тус банкны дампуурах үндсэн болсон “Монгол газар” компанийг Олон Овоотын лицензийг “Зоос”-оос салган “Голдман сакс”-аас зээл авахад нь О.Чулуунбат зуучилж, үүнийхээ хөлсөнд гурван сая ам.долларын хахуул авсан гэдгээр мөн л сэжиглэгдэж буй. Мэдээж энэ бүхнийх нь ард нөгөө л Н.Энхбаяр бий. Тэр дундаа “Гандирс” хорооллын луйвраас нь үүдэн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж “Энэ луйвраа зогсоо” гэж хэлснийхээ төлөө О.Чулуунбат, Н.Энхбаяр хоёрын эвлэршгүй өстөн болсон түүхтэй.
Нэгэн цагт Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайдаар ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагвын тухайд нөөцийн махны бизнесийг анх санаачилж, үүнийг нь Н.Энхбаяр дэмжсэн гэдэг. Түүний хувьд Н.Энхбаярын МАХН-д элсүүлсэн бизнес эрхлэгчдийн нэг бөгөөд яах аргагүй экс Ерөнхийлөгчийн хүн гэгддэг нэгэн. Түүнчлэн Германд Элчин сайдаар ажиллаж байхдаа Н.Энхбаярын даалгавраар Дамирангийн Энхбатыг баривчлах ажлыг гардан зохион байгуулалцаж, элчингийн байрны хонгилд нуулгаж байсан гэдэг. Тиймээс ч эл хэрэг нь мэдэгдсэн даруйд Д.Тэрбишдагвыг даруй нутаг буцах шаардлагыг Германы талаас өгч, их удалгүй нутагтаа ирсэн байдаг. Хожим уг ажиллагааг удирдаж, гардан гүйцэтгэсэн Б.Хурцыг Английн тал баривчилсан явдлыг Н.Энхбаяр, Д.Тэрбишдагва нартай холбосон мэдээлэл хэвлэлээр олонтаа гарч байсан нь бий. Мөн Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нарын хувьд Н.Энхбаярын даалгаврыг биелүүлэгч “Элсний 13”-ын идэвхтэй гишүүн байсныг уншигчид мартаагүй байгаа. Энэ бол тэднийг нэгтгэх үндсэн шалтгаан. Цаашлаад Н.Энхбаяраас салаад улс төрд хол явж чадахгүй гэдгийг нь нотлох үндэслэлүүд дээрх баримтаар хязгаарлагдахгүй нь ч үнэн.
Түүнчлэн МАХН-д элссэнээр Ч.Улаан нь намын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр томилогдох сураг дуулдаж буй. Д.Тэрбишдагвын хувьд ч тэр адилхан. Товчхондоо “Аль нь МАХН-ын дарга болох вэ” гэсэн дотоод сунгаад тэд өрсөлдөнө гэсэн үг. Ямартай ч Ардын намаас сайдын суудал авч чадаагүйдээ гоморхсон Ч.Улаан гишүүн, хамтарч хийсэн будилаан, булхайндаа ороогдож Н.Энхбаярт барьцаалагдсан тэд МАХН-д элсэх нь тодорхой боллоо. Ингэснээр Ардын намаас олдохгүй байх вий хэмээн айж байсан УИХ-ын сонгуулийн тойрог тэдний өмнө нээлттэй болж буй. Цаашлаад сонгуульд зарцуулах мөнгийг нь цаанаас нь гаргах яриа хөөрөө яригдаж байгаа сурагтай байна билээ. Нэг ёсны бэрхийн бэрх хамтрагч нь бэлэн хоол өгье гэж гуйс бололтой юм билээ.
