Хотын иргэн хэн боловч хотын тулгамдсан асуудалд оюун бодол сэтгэл зүтгэлээ зориулах иргэний эрх болоод үүрэгтэй хүмүүс. Энэ нь бүх нийтийн санал асуулгад анхаарч, түүнд түшиглэсэн шийдвэр гаргахад оршино. Ингэхийн тулд хөгжлийн зүг урагшилж байгаа хотын тулгамдсан асуудлуудыг тодорхойлох хэрэгтэй. Хэвлэл мэдээллийн болон дүүрэг хорооны олон нийттэй харилцах үүрэгтэй эх сурвалжуудыг өргөн ашиглаж, байнгын үйл ажиллагаатай байлгах нь илүү зохилтой юм. Иргэний санал гэдэг хотын хөгжилд үнэхээр тустай.
Энэ нь үнэндээ хотын үйл ажиллагааг ил тод байлгах, гүйцэтгэлд нь хяналт тавих эрхийг иргэдэд олгох хамгийн чухал хэлбэр байх болно. Мөн нийслэлийн иргэд цахим эх сурвалжийг өргөн ашиглах замаар тендерийн будлиан, авилгал, хээл хахуулийг халахад онлайн хэлбэрийг сонгох нь чухал юм. Тэрчлэн төсвийн хөрөнгөөр бараа бүтээгдхүүн худалдан авах үйлчилгээг 100 хувь онлайн хэлбэрт шилжүүлэхэд анхаарна. Энэ нь нийслэлийн иргэн байхын давуу онцлог. Нөхцөл байдал нь ч, соёл иргэншил нь ч ийм л байх ёстой. Нэг талаас нийслэлийн төр ачаагаа хөнгөлж, нөгөө талаас иргэний нийгмийн байгууллагуудаар дамжуулан хотын иргэдэд шуурхай үйлчлэх замаар нийтийн болон нийтлэг ажил, үйлчилгээг чирэгдэлгүй хүргэхийг зорино.
Энэ нь нийслэлийн захиргааны байгууллагуудыг төвлөрүүлж, явдал чирэгдэл багатай, нээлттэй цонхны үйлчилгээ мэтийн дэвшилтэд хэлбэрийг улам олшруулж, иргэд аж ахуйн нэгжид илүү дөхөмтэй, шуурхай болгоход чиглэгдэнэ. Ингэж гэмээнэ хотын иргэн эрх чөлөөтэй байж, сайхан амьдрах, санаж бодсон сайн зүйлээ хэрэгжүүлэх, улмаар нийслэл хотоо хөгжүүлэх эрх зүйн орчинг бий болгоно гэсэн үг. Төр нь иргэндээ хүн сурталгүй, иргэн нь төрдөө хүндрэл учруулдаггүй зөв зохист харьцаагаар ажил үйлчилгээгээ явуулах боломжийг бүрдүүлнэ. Хотын удирдлага иргэндээ хүрч ажиллах гол нөхцөл нь хотын бүсчлэл, төлөвлөлт юм. Манай хотын төлөвлөлт уялдаа холбоо муутай алсын хараагүй байсан нь жил ирэх бүр мэдрэгдсээр байна. Тийм болохоор үүнийг шинэчлэх, ирээдүй рүү хандсан шинэчлэл хийх шаардлагатай. Хот бүхэн өөрийн амьдрах дэг жаяг, дүрэм журамтай.
Энэхүү дүрэм журмыг хэвшиж дадсан үлгэр загвараас нь ангижруулж шинэ шинэ агуулгаар баяжуулан хотын иргэн таны оролцоотойгоор боловсруулж улмаар мөрдүүлэх болно. Иргэншсэн хот гэдэг үнэндээ иргэн нь хотоороо бахархаж, хот нь иргэнээрээ баярлаж байх тийм л харилцан уялдаатай нэг зүйлийн хоёр тал. Өөрөөр хэлвэл хотын иргэн бүхэн эрх тэгш эрхтэй, эрх чөлөө нь хангагдсан, амьдран суух эрх зүй нь баталгаажсан хотын иргэн гэдгээрээ нүүр бардам бахархаж чадах тийм л оюунлаг хүмүүсийн төвлөрөл байх ёстой. Хотын бүс түүний төвлөрлийг сааруулахад нийслэл хотынхоо хаяаг тэлж, “ сум сунгаж, өрх өсгөх”-ийн жишгээр дагуул хот суурингуудыг бий болгоход бодлогоо чиглүүлнэ. Өдөр ирэх бүрий тэлж буй хотын энэ хөгжлийг зохистой байлгахад эдийн засаг, дэд бүтцэд нь эхлээд анхаарах хэрэгтэй.
Ингэхгүй бол хот иргэншлээ мартаж, иргэн нь хотожиж чадахгүйд хүрнэ. Иргэншсэн хот гэдэг ойлголт үнэндээ иргэн хүн оршин суугаа, сонгон амьдарч буй газартаа эзэн нь байж, тухайн оршин суугаа газрынхаа хөгжилд өөрийн хувь нэмрээ оруулах эрхтэй ч үүрэгтэй ч хүмүүсийн олонлогийг хэлнэ. Энэ бүхний үндэс нь чухамдаа ЭРХ ЧӨЛӨӨТЭЙ МОНГОЛ ХҮН-ИРГЭНШСЭН ХОТ хэмээх агуулгад очин нийлж байна. Авилга хээл хахууль гэдэг үнэндээ эмх замбараагүй, удирдлагын бүтэц нь хүнд сурталтай, эгэл жирийн иргэн эрх мэдлийн өмнө хүчгүйдэж, мөнгөтэй хөрөнгөтэй нь хээл хахуулийн замыг сонгодог тийм л хотод байдаг зүйл. Манай хот ийм л болчихоод байна. Газрын наймаа цэцэглэж, хууль бус зөвшөөрөл газар авч, ул мөр нь хүүхдийн тоглоомын талбай, нийтийн эзэмшлийн газарт зөвшөөрөлгүй барилга байшин сүндэрлэж хөөрхий жирийн иргэд , хашаа хороог нь буулгаж, нэг үзээд, хэвлэл мэдээлэл дуудаж нэг үзээд аргагүйн эрхэнд зайгаа тавьж өгдөг муу зуршил газар авлаа. Энэ бол авилгын бодитой дүр зураг юм, хүйтэн хөх сүүдэр нь юм. Энэ бүхнийг таслан зогсоохын төлөө ажиллана. Эцсийн үр дүн нь иргэншсэн Улаанбаатар, эрх чөлөөтэй иргэнтэй нийслэл болох юм. Ийм л байж нийслэлийн иргэн хүн шиг амьдарч нийслэл хот хот шиг хөгжинө.
Энэ нь үнэндээ хотын үйл ажиллагааг ил тод байлгах, гүйцэтгэлд нь хяналт тавих эрхийг иргэдэд олгох хамгийн чухал хэлбэр байх болно. Мөн нийслэлийн иргэд цахим эх сурвалжийг өргөн ашиглах замаар тендерийн будлиан, авилгал, хээл хахуулийг халахад онлайн хэлбэрийг сонгох нь чухал юм. Тэрчлэн төсвийн хөрөнгөөр бараа бүтээгдхүүн худалдан авах үйлчилгээг 100 хувь онлайн хэлбэрт шилжүүлэхэд анхаарна. Энэ нь нийслэлийн иргэн байхын давуу онцлог. Нөхцөл байдал нь ч, соёл иргэншил нь ч ийм л байх ёстой. Нэг талаас нийслэлийн төр ачаагаа хөнгөлж, нөгөө талаас иргэний нийгмийн байгууллагуудаар дамжуулан хотын иргэдэд шуурхай үйлчлэх замаар нийтийн болон нийтлэг ажил, үйлчилгээг чирэгдэлгүй хүргэхийг зорино.
Энэ нь нийслэлийн захиргааны байгууллагуудыг төвлөрүүлж, явдал чирэгдэл багатай, нээлттэй цонхны үйлчилгээ мэтийн дэвшилтэд хэлбэрийг улам олшруулж, иргэд аж ахуйн нэгжид илүү дөхөмтэй, шуурхай болгоход чиглэгдэнэ. Ингэж гэмээнэ хотын иргэн эрх чөлөөтэй байж, сайхан амьдрах, санаж бодсон сайн зүйлээ хэрэгжүүлэх, улмаар нийслэл хотоо хөгжүүлэх эрх зүйн орчинг бий болгоно гэсэн үг. Төр нь иргэндээ хүн сурталгүй, иргэн нь төрдөө хүндрэл учруулдаггүй зөв зохист харьцаагаар ажил үйлчилгээгээ явуулах боломжийг бүрдүүлнэ. Хотын удирдлага иргэндээ хүрч ажиллах гол нөхцөл нь хотын бүсчлэл, төлөвлөлт юм. Манай хотын төлөвлөлт уялдаа холбоо муутай алсын хараагүй байсан нь жил ирэх бүр мэдрэгдсээр байна. Тийм болохоор үүнийг шинэчлэх, ирээдүй рүү хандсан шинэчлэл хийх шаардлагатай. Хот бүхэн өөрийн амьдрах дэг жаяг, дүрэм журамтай.
Энэхүү дүрэм журмыг хэвшиж дадсан үлгэр загвараас нь ангижруулж шинэ шинэ агуулгаар баяжуулан хотын иргэн таны оролцоотойгоор боловсруулж улмаар мөрдүүлэх болно. Иргэншсэн хот гэдэг үнэндээ иргэн нь хотоороо бахархаж, хот нь иргэнээрээ баярлаж байх тийм л харилцан уялдаатай нэг зүйлийн хоёр тал. Өөрөөр хэлвэл хотын иргэн бүхэн эрх тэгш эрхтэй, эрх чөлөө нь хангагдсан, амьдран суух эрх зүй нь баталгаажсан хотын иргэн гэдгээрээ нүүр бардам бахархаж чадах тийм л оюунлаг хүмүүсийн төвлөрөл байх ёстой. Хотын бүс түүний төвлөрлийг сааруулахад нийслэл хотынхоо хаяаг тэлж, “ сум сунгаж, өрх өсгөх”-ийн жишгээр дагуул хот суурингуудыг бий болгоход бодлогоо чиглүүлнэ. Өдөр ирэх бүрий тэлж буй хотын энэ хөгжлийг зохистой байлгахад эдийн засаг, дэд бүтцэд нь эхлээд анхаарах хэрэгтэй.
Ингэхгүй бол хот иргэншлээ мартаж, иргэн нь хотожиж чадахгүйд хүрнэ. Иргэншсэн хот гэдэг ойлголт үнэндээ иргэн хүн оршин суугаа, сонгон амьдарч буй газартаа эзэн нь байж, тухайн оршин суугаа газрынхаа хөгжилд өөрийн хувь нэмрээ оруулах эрхтэй ч үүрэгтэй ч хүмүүсийн олонлогийг хэлнэ. Энэ бүхний үндэс нь чухамдаа ЭРХ ЧӨЛӨӨТЭЙ МОНГОЛ ХҮН-ИРГЭНШСЭН ХОТ хэмээх агуулгад очин нийлж байна. Авилга хээл хахууль гэдэг үнэндээ эмх замбараагүй, удирдлагын бүтэц нь хүнд сурталтай, эгэл жирийн иргэн эрх мэдлийн өмнө хүчгүйдэж, мөнгөтэй хөрөнгөтэй нь хээл хахуулийн замыг сонгодог тийм л хотод байдаг зүйл. Манай хот ийм л болчихоод байна. Газрын наймаа цэцэглэж, хууль бус зөвшөөрөл газар авч, ул мөр нь хүүхдийн тоглоомын талбай, нийтийн эзэмшлийн газарт зөвшөөрөлгүй барилга байшин сүндэрлэж хөөрхий жирийн иргэд , хашаа хороог нь буулгаж, нэг үзээд, хэвлэл мэдээлэл дуудаж нэг үзээд аргагүйн эрхэнд зайгаа тавьж өгдөг муу зуршил газар авлаа. Энэ бол авилгын бодитой дүр зураг юм, хүйтэн хөх сүүдэр нь юм. Энэ бүхнийг таслан зогсоохын төлөө ажиллана. Эцсийн үр дүн нь иргэншсэн Улаанбаатар, эрх чөлөөтэй иргэнтэй нийслэл болох юм. Ийм л байж нийслэлийн иргэн хүн шиг амьдарч нийслэл хот хот шиг хөгжинө.
