Өчигдөр Хүний эрхийн хорооны гишүүд, УИХ-ын зарим гишүүд, Хууль зүйн яам хамтран хорих ангиудын үйл ажиллагаатай танилцлаа.
    Өчигдөр Хүний эрхийн хорооны гишүүд, УИХ-ын зарим гишүүд, Хууль зүйн яам хамтран хорих ангиудын үйл ажиллагаатай танилцлаа. Тодруулбал, Хүний эрхийн хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат, О.Баасанхүү, З.Баянсэлэнгэ, Ж.Батзандан, Л.Болд, Хууль зүйн яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга О.Алтангэрэл нар ШШГЕГ-ын харьяа эмэгтэйчүүдийн хорих 407 дугаар анги, насанд хүрээгүй хүүхдийн хорих 411 дүгээр анги, Зайсангийн дамжин өнгөрүүлэх 401 дүгээр анги, цагдан хорих 461 дүгээр ангид очиж, үйл ажиллагаатай танилцаж, хүний эрх хэрхэн зөрчигдөж байгаа, үүнийг засахын тулд ямар арга хэмжээ авах талаар харилцан ярилцсан юм.


    Хамгийн эхэнд Эмэгтэйчүүдийн хорих 407 дугаар ангийн үйл ажиллагаатай танилцлаа. Сэтгүүлчдийн багийг ороход бүх зүйл эртнээс төлөвлөсөн мэт эмх замбараатай, дэг журамтай, харуул хамгаалалтаар дүүрэн. Уг нь хорих ангид хүний эрх хэрхэн зөрчигдөж байгааг судлахын тулд “гэнэтийн айлчлал” хиймээр. Гэтэл бүх зүйл урьднаас төлөвлөгдсөн, мөн хоригдож буй ялтнуудын нэгэнтэй ч уулзуулахыг хүссэнгүй. Бүх зүйлийг хаалттай явуулж байв. Харин нөхцөл байдлын талаарх ерөнхий мэдээллийг л сэтгүүлчдэд өглөө.

    Уг ангид одоогоор 17-60 насны 392 эмэгтэй хийсэн хэргээсээ шалтгаалан 1.6-25 жилийн хугацаатай ял эдэлж байна. Мөн арван эх 0-1 насны нярай хvvхдvvдтэйгээ хоригдож байлаа. Уг нь хуулинд жирэмсэн болон нярай хvvхэдтэй эхчvvдийн ялыг хойшлуулдаг ч давтан хэрэг vйлдсэн учир арга буюу хорьжээ. Харин хvvхдийг нь нэг нас хvрмэгц, ар гэрийнхэн болон харгалзагч хvнд өгч явуулах юм байна. Гэхдээ ар гэр нь өсгөх чадваргүй бол Эх нялхасын клиник сувилалд өгдөг аж.
Хүүхдүүдтэйгээ хоригдож байгаа эхчүүдийн хоригдож байгаа нөхцөл байдал нь үнэхээр хүнд. Хүйтэн, чийг даасан өрөөтэй. Хуулиндаа орчин нөхцөлөөр хангана хэмээн заасан ч нярай хүүхдүүд тэс өөр нөхцөлд хоригдож байна. Мөн хүүхдээ хэвлийдээ тээж буй гурван эх хамт хоригдож байлаа.
Хэдийгээр 392 эмэгтэй гэмт хэрэг үйлдэж, өргөст торны цаана орж, эрх чөлөөгөө хасуулсан хэдий ч тэднийг нийгмээс тусгаарлаж, хөгжлөөс хоцруулахгүй хэмээн ангийн удирдлагын зүгээс нийгэмшүүлэх ажлыг нэгдүгээрт тавьдаг аж.

    Тиймээс тус ангид 25 машин байрлуулсан “Говь” хувьцаат компанийн оёдлын цех байдаг. “Говь” хувьцаат компани нь уг хорих ангитай хамтран ажиллаж, хоригдлуудаар өвөл, зуны хувцас болон цагаан хэрэглэлийг оёж нийлvvлдэг юм байна. Үүнийх нь хариуд хоригдлуудыг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр цалинжуулж, цалинг нь нэрийн дансанд шилжvvлдэг аж.
    Мөн сайн ажилласан хоригдлуудын ялын хугацаанаас 30 хоног хасдаг. Түүнчлэн “Говь” хувьцаат компанийн зvгээс сайн ажилласан хоригдлуудад мэргэжлийн vнэмлэх өгдөг байна.
Гэвч уг цалин нь хангалтгүй байгааг ялтан болон хяналт шалгалтын багийнхан шүүмжлэв. Учир нь тэдний сард авдаг цалин нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ буюу 144400 төгрөг. Энэ мөнгөнөөс арван хувийг нь өөрийн гар дээр бэлнээр авч, үлдсэнийг нь ар гэр болон тэрээр хийсэн хэрэгтээ хохирол барагдуулахад ашигладаг. Гэхдээ тэдний хийдэг ажил болоод өдөрт ажиллаж байгаа цагийг бодоход энгийн ажлаа хийгээд явж байгаа хүмүүстэй ижилхэн цалин авах ёстой талаар Хүний эрхийн хорооны гишүүд ангийн удирдлагуудад хэлж байв.
    Жирийн дэглэмтэй байрнаас гарч, чанга дэглэмтэй байраар орох гэсэн боловч ангийн удирдлагууд зөвшөөрсөнгүй.


    Эмэгтэйчүүдийн хорих ангийн дараа насанд хүрээгүй хүүхдийн хорих буюу 411 дүгээр ангиар зочиллоо. Уг ангид одоогийн байдлаар 38 хүүхэд ял эдэлж байгаа бөгөөд тэдний дийлэнх нь хулгайн хэргээр ял сонссон. Харин долоо нь хүн амины хэргээр 6-15 жилийн ял сонссон аж. Мөн гурван хүүхэд хүчингийн хэргээр ял эдэлж байгаа юм байна. Хүүхэд гэмт хэрэгт холбогддог талаар ангийн дарга хурандаа З.Батхуяг “Хөдөө орон нутгийн хүүхдүүд мөн ар гэрийн байдал хүнд хүүхдүүд гэмт хэрэгт холбогддог нь судалгаагаар харагддаг. Өмнө нь хүүхдийн хорих ангид 100 давсан хүүхэд хүмүүждэг байсан бол энэ тоо цөөрсөн нь сайн тал. Н.Энхбаярыг Ерөнхийлөгч байх үед хүүхдүүд өршөөлийн хуулинд хамрагдаж суллагдаж, манайд нэг ч хүүхэд үлдэж байгаагүй. Харин түүнээс хойш бөөнөөрөө суллагдсан нэг ч тохиолдол гараагүй. Ер нь 18 нас хүрэхээр нь ялых нь хэмжээ дуусаагүй бол өөр хорих ангид хуваариладаг. Гэхдээ 20 нас хүртэл нь хүүхдийн хориход нь байлгана гэсэн асуудлыг ярьж байгаа. Учир нь эндээс томчуудын хорих ангид хуваарилагдахаар хэт санаа суучих аюултай. Мөн эндээ байхаар насанд хүрээгүй хүүхдүүддээ нөлөөлөх аюултай байдаг. Тиймээс энэ асуудлыг нухацтай хэлэлцэж байгаа” гэлээ.
    Мөн уг хорих ангид Хан-Уул дүүргийн 110 дугаар сургууль байрладаг. Тус сургууль нь зөвхөн хоригдож буй хүүхдүүдэд Ерөнхий боловсролын хичээл ордог. Тэдэнд хичээл заах багш нарыг олон улсын буяны байгууллагаас цалинжуулан ажиллуулдаг байна. Одоогоор уг ангид боловсрол огт эзэмшээгүй зургаа, бага боловсролтой 16, бүрэн бус дунд 15, бүрэн дунд боловсролтой нэг хүүхэд байдаг аж. Зөв хүмүүжиж, боловсрол эзэмшсэн зарим хүүхэд хуулийн сургуульд сурч байгаа тохиолдол ч бий гэнэ.

    Түүнчлэн тус хорих ангид христийн болон буддын шашнаас хүүхдүүдийг зөв замд хөтлүүлэхэд туслахаар тоног төхөөрөмж хандивласан байна. Мөн тэд ногоон өрөө /тасалгааны цэцэг, тэжээвэр амьдаг байдаг өрөө/, шар өрөө/ хүмүүжигч хүүхдүүд өөрсдийн гэм бурууг ухаарах зарим нэг үед ганцаараа байхдаа бясалгал хийх/ өрөөг тохижуулсан байв.

    Эрүүл мэндийн хувьд анх ирэхдээ сүрьеэтэй байсан нэг хүүхдийг ангийн удирдлагууд бүрмөсөн суллуулах саналыг холбогдох газруудад хүргүүлээд байгаа юм байна. УИХ-ын гишүүд ч энэхүү саналыг дэмжих талаараа хөөцөлдөнө гэдгээ амлалаа.


    Сэтгүүлчдийн ирсэн бас нэг зорилго нь МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр байв. Учир нь хорих ангийн үйл ажиллагаатай танилцана гэх мэдээллийн араас МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг хэвлэлийнхэнтэй уулзуулна гэх мэдээлэл цацагдсан юм. Гэтэл үнэн хэрэгтээ байдал шал өөрөөр эргэв. Эмэгтэйчүүд, хүүхдийн хорихоор сэтгүүлчдийг хаалттай ч гэсэн дагуулан явсан ч Н.Энхбаярын хоригдож байгаа 401 дүгээр хорих ангийн эмнэлэг рүү бүр оруулсан ч үгүй. Уг нь хөтөлбөртөө Зайсангийн дамжин өнгөрүүлэх 401 дүгээр ангиар орно хэмээн тусгасан байсан билээ. Харин сэтгүүлчдийг хүүхдийн хорих ангийн зааланд мэдээлэлхийнэ хэмээн хулхидан үлдээснээр УИХ-ын гишүүн Л.Болд, О.Баасанхүү, З.Баянсэлэнгэ, Д.Ганбат нар Н.Энхбаяртай уулзахаар тус эмнэлэг рүү орлоо. Тэд хоёр цаг гаруй утсаа унтраан, Н.Энхбаяртай уулзав. Сэтгүүлчид ихэд бухимдан залгасан ч утсаа авахгүй, утас нь холбогдохгүй. Тиймээс аргаа баран явцгаах гэхээр нэгдсэн журмаар гаргана хэмээн хорих ангиас гаргасангүй. Харин хоёр цагийн дараа гишүүд гарч ирлээ. Энэ үед сэтгүүлчид гишүүдэд уурлахад УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэ “Ер нь УИХ-ын гишүүний бүрэн эрх байна. Хаана хэнтэйгээ уулзах нь ямар хамаа байна” гэх үгийг чулуудав.

    Тиймээс  сэтгүүлчид Хүний эрхийн хорооны дарга,  УИХ-ын гишүүн Д.Ганбатаас “Хүний эрхийг зөрчигдөхөөс хамгаалах асуудлыг хянаж яваа хүмүүс хоёр гурван цаг алга болж, бусад хүмүүжигчид биш нэг хүнийг онцлон ярьж байна. Энэ нь өнөөдрийн хувьд хүний эрхийг зөрчихгүй шударга ажиллаж байгаа гэж үзэж байна уу? гэхэд “Бид Н.Энхбаяр даргаар дамжуулан бусад хүмүүжигчдийн эрх зөрчигдөж байгаа гэдгийг харуулах гэсэн юм” хэмээн тайлбарлалаа.

    Удалгүй Зайсангийн дамжин өнгөрүүлэх хорих 401 дүгээр ангийн эмнэлгийн Ерөнхий эмч Д.Доржсүрэн Н.Энхбаярын талаар мэдээлэл хийлээ.
    Тэрээр “Н.Энхбаяр өнгөрсөн арванхоёрдугаар сарын 21-нд манай эмнэлэгт хүргэгдэн ирсэн. Ирэхдээ Клиникийн хоёрдугаар эмнэлгийн ерөнхий эмч Г.Баясгалан даргын гарын үсэгтэй, тамга тэмдэгтэй, хоёрдугаар эмнэлэгт хийгдэж байсан эмчилгээний тодорхойлолттой ирсэн. Түүний биеийн байдлыг бид үзсэн. Анх хүлээж авахад 178,5 см өндөртэй, 76,2 жинтэй ийм биеийн байдалтай ирсэн. Өнөөдрийн байдлаар /12.05 минутад/ үзэхэд даралт 124/80-тай, түүс 76-тай байгаа. Өөрөө бол эмчилгээнд орохгүй, эмчилгээ хийлгэхгүй гэсэн хүсэлтийг бидэнд өгсөн. Тиймээс бидний зүгээс эмчилгээ хийлгэхийг зөвлөсөн. Тэгээд зөвшөөрөхгүй болохоор нь хоёрдугаар эмнэлгийн эмч нарт болон Ерөнхий эмчид нь албан бичгээр энэ хүнд ирж эмчилгээ үйлчилгээ хийгээч ээ гэсэн хүсэлтийг тавьсан. Тэд “Танайх бие даасан нэгдсэн эмнэлэг. Та нар өөрсдөө ажил үйлчилгээ, эмчилгээгээ хий” гэж байсан. Гэвч Н.Энхбаяр биднээр эмчилгээ хийлгэхгүй гэсэн шүү дээ. Тэгэхээр нь ЭМЯ-ны сайд Н.Удвалд хандаж, албан ёсны зөвлөхүүдийг томилж өгөөч ээ гэсэн. Харин өнгөрсөн арванхоёрдугаар сарын 29-ны өдөр хүсэлтийн дагуу нэр бүхий зургаан зөвлөхийг ЭМЯ-аас томилсон. Цаг алдалгүй бид нар арга хэмжээ авч үзүүлсэн. Эдгээр зөвлөх эмч нарын дүгнэлт дээр эмчилгээ үйлчилгээг хийх шаардлагатай гэсэн. Энэ дүгнэлтээр манай нэгдсэн эмнэлэг эмч нарын зөвлөгөөнийг хийгээд эмчилгээг нь тасралтгүй үргэлжүүлье гэсэн шийд гаргасан. Ер нь бол өлсгөлөнгийн дараах үеийн эрхтэн системийн тогтолцооны өөрчлөлттэй, хордлого хүнд хэлбэртэй, стрессийн улмаас биеийн байдалд өөрчлөлт орсон гэсэн оноштой байгаа” гэв.


    Н.Энхбаярын биеийн байдлын талаар мэдээллийн дараа ШШГЕГ-ын харьяа цагдан хорих 461 дүгээр ангийг зорихоор гарлаа. Гэтэл МАХН-ын гишүүд дэмжигчид “Н.Энхбаяры сулла, яаралтай хоёрдугаар эмнэлэг рүү шилжүүл” хэмээн уриа лоозон барин жагсаж байв. Тэд УИХ-ын гишүүд, сэтгүүлчдийг ирэх сургаар том оврын автобус хөлөглөн ирсэн нь энэ аж. Мөн гишүүдийн машиныг явуулахгүй дайран эмх замбараагүй байдал үүсгэлээ. Энэ үеэр Хүний эрхийн хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат бууж ирэн, МАХН-ын гишүүдийн шаардлагатай танилцаж, долоо хоногийн дараа хариу өгөхөө мэдэгдэж гарын үсэг зурсанаар замаа чөлөөлүүлсэн юм. Биднийг хөдөлсний дараа МАХН-ын гишүүд мөн хөлсөлсөн автобусандаа сууцгаан тарцгаасан юм.

    Хүний эрх хамгийн их зөрчигдөж байгаа газар бол яахын аргагүй ШШГЕГ-ын харьяа цагдан хорих 461 дүгээр анги байлаа. Гэхдээ ШШГЕГ-аас шалтгаалаагүй. Тодруулбал, хоригдож буй нөхцөл байдал бус. Харин мөрдөн байцаагчид хүний эрхийг яаж ноцтойгоор зөрчдөг нь сэтгүүлчдийн мөн хяналт шалгаж хийж буй гишүүдийн анхаарлыг ихээхэн татав.

    Сэжигтнээр татагдан саатуулагдаж буй хүмүүс уг газарт нэгээс дээш жилээр хоригдсон. Харин энэ хугацаанд мөрдөн байцаагч нь ганц хоёр удаа л ирж байцаалт авсныг хоригдож буй иргэд хэлж байв. Тухайлбал, машины хулгайд сэжиглэгдэж буй иргэн М нь уг газарт хоригдоод нэг жилийн нүүрийг үзэж байгаа гэв. Харин энэ хугацаанд Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн хэлтсийн байцаагч, дэслэгч Н.Болор-Эрдэнэ ганцхан удаа байцаалт авсан тухай сэжигтэн М ихэд гомдолтой хэллээ.

    Бусад сэжигтнүүд ч “Мөрдөн байцаагчид биднийг энд хориод хэдэн сар болж байна. Энэ хугацаанд ганц хоёр удаа л байцаалт авсан. Тэгэхдээ хэргээ хүлээ. Тэгэхгүй бол эндээ ингээд байж бай гэдэг. Үнэн мөнийг олох гэж байцаалт авдаггүй. Зүгээр л хэрэг тулгаж байна. Зарим хүмүүсийг хэлмэгдүүлж байна” хэмээн уйлж, арга ядсан сэтгэлээ илэрхийллээ.  

    Энэ нь мөрдөн байцаагчид хүмүүсээ энд хорьчихоод мартчихдаг гэсэн дүгнэлтийг хяналт шалгалтын багийнханд төрүүлсэн юм.

    Юутай ч энэ асуудлыг маш нарийн чанд шалгаж, хүний эрхийн энэхүү зөрчлийг арилгахаа Хүний эрхийн хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат, О.Баасанхүү. Хууль зүй яамны Бодлогын хэрэгжилтийн хэлтсийн дарга О.Алтангэрэл нар хоригдож буй хүмүүст дуулгалаа.