Эрүүл мэндийн сайд, МАХН-ын генсек байсан Н.Удвалыг "Н.Энхбаярын хүн" гэхээс өөр зүйл бид хэр мэдэх билээ? Монголын эмэгтэйчүүдээс хамгийн анх Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшиж байгаа Н.Удвал ямар замналыг хэрхэн туулж энд хүрэв гэдэг сонин. Н.Удвал хатагтайн хамгийн ховор, нандин зургуудийг сонирхоно уу.
Залуу нас. Улс төрч Н.Удвал хатагтайн бидэнд дэлгэсэн хамгийн залуугийн зураг. Архангай аймгийн Тариат сумын 10 жилийн сурагч байхдаа. Тэрбээр найман хүүхэдтэй айлын дундах нь бөгөөд доороо хоёр эмэгтэй дүүтэй. Жүжигчин болох мөрөөдөлтэй.
Анхны. Анхны амьдралаа зохиож байсан үед Анагаахын сургуульд мэс заслын эмчийн ангийн 4-р курст байхдаа гэр бүлээ зохиож, хоёр жилийн дараа анхны хүүгээ төрүүлсэн. УБ-т Зуун айл орчимд үргэлж тааралддаг, номын сан руу цуг явсаар байгаад ийнхүү гэргий нь болсон байна. Тэрбээр "Би яагаад заавал түүнийг сонгож гэр бүл болхоор шийдсэнээ зөвтгөх буюу буруутгах ямар ч үндэслэл гаргаж чадахгүй. Ямар ч байсан надад тэр үед үерхэхийг санал болгож байсан олон хүнээс түүнийг онцолж гэр бүл болсон нь миний өөрийн сонголт байсан учир хамтын амьдралын эцсийн мөч хүртэл би энэ амьдралынхаа төлөө үнэнчээр зүтгэж явсан" гэжээ.
Дэрсхэн өссөн хоёр хүүгийн хамт. Тэрбээр том хүүгээ төрүүлснийхээ дараа хүүхдийн эмч болохоор шийджээ. Хүүхдийнхээ чих өвдснийг өөрөө мэдэлгүй, хүнээс сонссон тул хүүхдийн эмч болсон гэдэг. Анх мэс заслын ангид орсон бол 1978 онд Анагаах Ухааны сургуулийг хүүхдийн эмч мэргэжлээр төгссөн.
Анагаах ухааны дэд докторын зэрэг хамгаалж байгаа нь. 1992 онд тэрбээр "Бага насны хүүхдийн эрүүл мэндийн байдал, өвчлөл, эндэгдэл, түүнд нөлөөлж байгаа хүчин зүйл, өвчлөл эндэгдлийг бууруулах математик загварчлал" сэдвээр дэд докторын зэрэгтэй болжээ.
1995 он. Манчестер хот. Олон улсын соёлын үзэсгэлэн дээр Монгол улсынхаа ёс заншил, соёл уламжлалын талаар тайлбарлаж байгаа нь. Н.Удвал Манчестрын Их сургуульд эрүүл мэндийн удирдахуйн ухаанаар мастер цол хамгаалсан.
Цуглуулга. Англид сурч байхдаа анх Оксфордын их сургуулийн бэлэг дурсгалын дэлгүүрээс халбага авсан нь түүний цуглуулгын хамгийн анхных байлаа. Хожим нь очсон газраасаа халбага авсаар байгаад одоо 200 орчим халбагатай болжээ. Тэрбээр халбагыг аливаа улс орны түүх соёлыг үзүүлэх хэрэгсэл, бас дандаа хоол унд тасрахгүй байхыг бэлэгдэл гэдэг утгаар нь их сонирхож цуглуулдаг байна.
НҮБ-ын индэрт.. Тэрбээр 1998 онд үсээ олонхи улс төрч эмэгтэйчүүдийн адил халимаг болгосон нь одоо ч хэвээр. 1979 онд Архангай аймгий нэгдсэн эмнэлэгт хүүхдийн эмч, Эх нялхаст эрдэм шинжилгээний ажилтнаас клиникийн захирал хүртэл дэвшсэн. Мөн НҮБ-ын Хүүхдийн санд төслийн ажилтан байсан.
Ерөнхийлөгчтэй. ЭМЯ-нд 2000-2004 онд дэд сайдаар ажиллаж байх үед нь тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Н.Багабанди ажилтай нь танилцаж байгаа нь. Ирээдүйд Ерөнхийлөгчид нэр дэвших Монголын хамгийн анхны эмэгтэй гэж хэн төсөөлөх билээ. Тэрбээр яамны төрийн захиргааны удирдлагын газрын даргаар ажиллаж байгаад дэд сайд болсон байдаг.
Ховор зураг. Н.Удвал: "Би эмч гэж дуудуулах дуртай".
Имиж. Ихэнхи ажил хэрэгч, улс төрч эмэгтэйчүүдийн адил тэрбээр үсээ халимаг болгоод 15 жил болжээ. 1998 онд үсээ ийм болгосон нь нэгд, арчилахад халбар, хоёрт түүний улс төрчийн имиж болсон юм. Тэрбээр 2007 онд МАХН-ын ёс зүйн хорооны дарга, 2011 онд тус намын анхын эмэгтэй ерөнхий нарийн бичгийн даргаар томилогдсон.
Н.Энхбаяр ба түүний нөхөд. Н.Удвалын амьдралын нэн сонирхолтой үе Намбарын Энхбаяр гэдэг хүнтэй хамт өнгөрсөн. Н.Энхбаярыг ерөнхий сайд, ерөнхийлөгч байхад нь ч уулзаж байгаа бөгөөд сүүлд 2008 оны Чингэлтэй дүүргийн нөхөн сонгуулиар хамт ажиллажээ. Тухайн үед МАХН нь Н.Энхбаярт шударга бус хандсан, Н.Энхбаяр намынхаа алдааг хэлдэг айхтар хүн хэмээн дагах болсон гэнэ. Н.Удвал 2008, 2012 онд төрсөн нутаг Архангай аймгаасаа УИХ-д нэр дэвшээд ялалт байгуулж чадаагүй юм.
Энэ бол дуулиант 2012 оны 5-р сарын 14-ны шөнө. Н.Энхбаярыг АТГ-аас баривчлах үеэр цээжээрээ хамгаалж байсан хүмүүсийн нэг. Н.Удвал намын даргыг нь хэлмэгдүүлж байна гэдэгт хэзээ ч эргэлзэж байгаагүй аж.
Тэмцэл. Намын дарга нь шоронд орсны дараа МАХН-ыг авч яваа эмэгтэй. Тэрбээр эрх баригчидтай уулзаж, төрийн ордныг нураах шахсан том жагсаал зохион байгуулав. Н.Удвалыг олон нийтийг эмх замбараагүй байдал үүсгэх гэлээ хэмээн цагдаагийнхан байцаасан удаатай. Эрүүл мэндийн сайд болоод шоронд байсан Н.Энхбаярыг Хоёрдугаар эмнэлэгт шилжүүлэх шийдвэр гаргасныг нь "намын даргадаа илүү хандлаа" гэж шүүмжилсэн.
Эмэгтэй удирдагч. Намын генсек гэдэг бол өдөр тутмын ажлыг амжуулж байдаг "гал тогоон"-ы ажил. Н.Удвал генсек байх хугацаандаа намын гишүүдийнхээ итгэлийг олж авсан бөгөөд түүний орыг авсан Г.Шийлэгдамбаас хэдэн хувь илүү ажиллсан гэж МАХН-ын Бага хурлын гишүүд дүгнэсэн.
Өөр эхлэл. Ерөнхийлөгчид нэр дэвшсэн Монголын хамгийн анхны эмэгтэй.
Хурнаар. Төрсөн нутагтаа сонгуулийн сурталчилгаагаа хийхээр очиход нь хөгшчүүд "хувьтай хүн хур борооноор" гэж билэгшээжээ.
Дэмжигчид. Харин энэ бол түүний яриаг сонсож, нулимс унаган суугаа ээжүүд.
Тэр өөрөө ч бас нүдэндээ нулимастай.
Харин энэ бол түүний ач. Н.Удвалыг улс төр, Н.Энхбаяраас түр ч гэсэн ангид байлгадаг.
Эмэгтэй удирдагч. Намын генсек гэдэг бол өдөр тутмын ажлыг амжуулж байдаг "гал тогоон"-ы ажил. Н.Удвал генсек байх хугацаандаа намын гишүүдийнхээ итгэлийг олж авсан бөгөөд түүний орыг авсан Г.Шийлэгдамбаас хэдэн хувь илүү ажиллсан гэж МАХН-ын Бага хурлын гишүүд дүгнэсэн.
Өөр эхлэл. Ерөнхийлөгчид нэр дэвшсэн Монголын хамгийн анхны эмэгтэй.
Хурнаар. Төрсөн нутагтаа сонгуулийн сурталчилгаагаа хийхээр очиход нь хөгшчүүд "хувьтай хүн хур борооноор" гэж билэгшээжээ.
Дэмжигчид. Харин энэ бол түүний яриаг сонсож, нулимс унаган суугаа ээжүүд.
Тэр өөрөө ч бас нүдэндээ нулимастай.
Харин энэ бол түүний ач. Н.Удвалыг улс төр, Н.Энхбаяраас түр ч гэсэн ангид байлгадаг.
Б.Баяр
Сэтгэгдэл (65)