Бөхийн өмсгөлийг ард түмэн өөрсдөө урлаж бүтээсэн түүхэн уламжлалтай. Бөхийн өмсгөлийн дотроос хамгийн гол нь зодог, шуудаг юм. Тэгвэл сурын харваа нь Монгол Улсын түүхтэй төдийгүй хүний үүсэлтэй ч холбоотой хэмээн түүхчид ярьдаг. Харин мориныхоо эмээл хазаарыг эрхэмлэн дээдэлдэг нь монгол хүний бэлэгшээл билээ.  Үндэсний соёлын нэг өвөрмөц онцлогийг илэрхийлэх, судалгааны чухал хэрэглэгдэхүүн болсон эдгээр эд, хэрэгслүүдийг "хообийгоо" болгосон эрхмүүд цөөнгүй байдаг. Тиймээс маргааш болох баяр наадмын өдрийг тосон зодог шуудаг, эмээл хазаар, нум сум цуглуулдаг эрхмүүдийг хоббиг дэлгэж байна.

Б.Бат-Эрдэнэ аваргад бага наснаасаа эхлээд хамгийн сүүлийн барилдааныг хүртэл өмссөн олон зодог шуудаг бий

Бөхийн дэвжээнээс, хурлын суудалд заларсан Б.Бат-Эрдэнэ гишүүнийг зодог шуудаг цуглуулдаг эрхмүүдийн тэргүүнд бичих нь зүйтэй биз ээ. Тэрээр Монголынхоо уламжлалт гар урлал, дархчуудын ур ухаан, шингэсэн бүтээлүүдийг сонирхдог. Үүнд мэдээж хөөрөг, монгол гутал, зодог шуудаг зэрэг багтана. Б.Бат-Эрдэнэ гишүүн бол хэрэглээгээ хобби болгосон хүмүүсийн тоонд орно. Өөрөө эдэлж хэрэглэнэ. Бас цуглуулна.

    Мөн хөөрөгний цуглуулгаа тэрээр олонд дэлгэсэн байдаг. Цухас дурдахад, Аваргын нутгийн Гүрдорж гэдэг хүн түүнд 1980-аад оны дундуур цагаан хаш хөөрөг бэлэглэсэн гэдэг.  Энэ бол түүний анхны бэлгэнд авч байсан хөөрөг.  Мөн Манзушир хутагтын барьж байсан хөөрөг өвлөгдөж, зарагдаж явсаар эцэст нь Бат-Эрдэнэ гишүүнд ирсэн гэдэг. Их гарын хаш хөөрөг нь шүрэн толгойтой, алтан нуухтай юм билээ. Р.Гончигдорж гишүүнийхээс хэмжээгээр арай том. Одоо ч энэ хөөргийг барьж байгаа. Б.Бат-Эрдэнэ гишүүн, Д.Даваахүү уяач нарын хаш хөөрөг их үнэтэй эд. “Анод” банкны захирал Гүрранзын хөөрөг, талийгаач Ш.Отгонбилэгийн шүрэн хөөрөг Монголдоо хамгийн үнэтэй гэгдэж байсан үе бий. Жил ирэх тусам үнэ нь өсдөг, ямар ч эрсдэлгүй хөрөнгө бол хөөрөг.

Дуучин Л.Банзрагч мөнгөн эмээл хазаарууд оюутан байхаасаа цуглуулсан

Морины янз бүрийн тоног хэрэгсэл их цуглуулдаг. Тэр дундаа мөнгөн хазаар, эмээлийн мөнгөн даруулга гэх мэт зүйлүүд түүнийг цуглуулгад багтана. Бас заавал мөнгө гээд байхгүйгээр энгийн хазаар ногт, эмээл гэх зэрэг морины хэрэгсэл цуглуулах дуртай. Энэ зүйлүүдээ тэрээр оюутан байхаасаа л арвижуулж эхэлсэн. Мөн Монголчууд маань аягыг дээшээ харсан сав хэмээн ихэд бэлэгшээдэг. Тэгвэл дуучин Л.Банзрагчийн бас нэгэн хобби болох мөнгөн аяганы цуглуулга ч нэлээд олон тооных гэсэн шүү.

Жүжигчин Г.Алтаншагай өвлөгдөж ирсэн хулсан ташуур, эмээл, хазаар, зодог шуудгаа баяжуулсаар байгаа

Түүний хувьд сонирходог зүйл гэвэл монгол эд хэрэглэлүүд . Түүнд хулсан ташуурууд  мөн кинондоо  хэрэглэж байсан  суран ташуур, ааваас нь өв дамжсан хөөрөг, эмээл хазаар, чөдөр, зодог шуудаг гэх мэт эр хүний эд хавийг гайхуулсан тийм сайхан зүйлсүүд цуглуулганд  нь байдаг байна. Тэрээр цуглуулгаа баяжуулсаар байгаа.

УИХ-ын гишүүн асан Т.Бадамжунай Эмээл, хазаар, бугуйл, ташуур цуглуулдаг

Т.Бадамжунай 200 гаруй адуутай. Эмээл, хазаар, бугуйл, ташуур цуглуулдаг. Гадаадад явахдаа морины тоног хэрэгслийн дэлгvvрээр орохоо мартдаггvй.  Мөн 40-иөд  бурхан, нэлээд олон хөөрөгний цуглуулгатай.  Бурханаас сайн энерги ялгардаг хэмээн сvжиглэдэг. Төрийн ордон дахь өрөөндөө хурдан хvлгийнхээ зургийг өлгөж, харин гэрийнхээ хойморт эмээлд хазаарыг нь байрлуулсан байдаг.

Буриад улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн Т. Батмөнхөд 400 жилийн өмнөх монгол морин цэргийн хар нумнаас эхлээд 100 гаруй жилийн түүхтэй буриад нум бий

Нум, сум цуглуулдаг, спортын мастер, Буриад улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн Т.Батмөнх гэхээр уншигчид маань андахгүй биз ээ. Түүний цуглуулгад Япон, Солонгос, Унгар, Америк, Чех зэрэг арав гаруй орны нум болон 30 гаруй орны сонин содон сум байдаг юм билээ. Мөн өөрийнх нь урласан өвөрмөц нумнууд ч цуглуулгыг нь чимдэг аж. Тэрээр залуудаа бөх барилддаг байсан гэдэг. Улмаар гараа гэмтээж, түүнээс хойш барилдахаа больсон аж. Улмаар нум, сум урлахад суралцалцаж, тэр цагаас хойш нум, сум цуглуулах хообийтой болжээ. Түүнд солилцож авсан 10-аад нум, 30-аад сум бий. Т.Батмөнхөд 400 жилийн өмнөх монгол морин цэргийн хар нумнаас эхлээд 100 гаруй жилийн түүхтэй буриад нум бий.

Монгол эрсийн хийморийг сэргээх эдгээр эд хэрэгслийг үүх, түүхээр нь цуглуулж байдаг олон эрхмүүд байдаг ба бид үргэлжлүүлэн "хобби" булангаараа хүргэх болно.