АНУ-д төвтэй олон улсын шашны эрх чөлөөний байгууллагаас Монгол дахь нөхцөл байдлыг дүгнэсэн байна. МУ-ын статискийн хорооноос хүн амын дийлэнх хувь нь буддын шашин, 5 хувь нь лал, 4,7 хувь нь христийн шашин шүтэж байгаа гэсэн дүгнэлт гаргасан байдаг. 2010 онд хүн амын 2,9 хувь бөөгийн шашинтай гэсэн тоо гарч байсан бол, энэ тоо 6-8,6 хувь болж өссөн гэсэн албан ёсны тоо бий. Монголын үндсэнд хуульд шашин, төрийн ялгааг тодорхой заасан байдаг. Гэсэн хэдий ч төрийн удирдлагууд буддын шашинд давуу байдал олгодог хэмээн шашны эрх чөлөөний байгууллагаас дүгнэжээ. Жишээлбэл, Монголд бусад шашны байгууллагууд үйл ажиллагаа явуулахдаа орон нутгийн захиргаанаас заавал зөвшөөрөл авна. Гэхдээ энэ хугацаа нь 12 сар болоод дуусдаг. Шашны байгууллагад улсад татвар төлдөг бөгөөд тэнд ихэнхдээ гадны ажилчид ажилладаг хэмээн дүгнэсэн байна. Тэдгээр байгууллагад ажиллаж буй гадаад иргэдээс үндэсний ажилтнууд давуу эрх эдэлдэг. Тус улсын Засгийн Газар шашны үзэл бодлыг хязгаарлаж байгаа энэ юм хэмээн үзсэн байна. Тиймдээ ч шашны үзэл бодол газар авахаас хамгаалж хязгаарлалтуудыг хийсээр иржээ. Монголын удирдагчид шашны эрх чөлөөг хамгаална гэдэг ч тэнд үйл ажиллагаа явуулж буй гадныхан иргэдийн шахалт, дарамтан дор амьдардаг байна. Гэхдээ цөөн хүн амтай манайх шиг улс үндэсний өв уламжлалаа хадгалж үлдэхийн тулд гадны шашинд ийнхүү хориг тавихаас өөр аргагүй гэдгийг дээрх судалгаанд онцолжээ. 
Улаанбаатарт 81 буддист, 146 христ, хоёр лал, бахай, шинто бүлэглэлүүд байгаа гэсэн тоо баримтыг шашны эрх чөлөөний байгууллагаас гаргажээ. Улаанбаатар хотын удирдлагаас 5 христ, нэг буддист, 2 бөөгийн сүмд оцгой эрх олгосон байдаг. Энэ нь нэг урсгалын сүмд давуу байдал олгохыг зөвшөөрддөггүйтэй холбоотой юм. Нийт 400 сүмийн 60 хувь нь бүргэлтэй байдаг гэнэ.
Ийнхүү монголчууд шашны эрх чөлөөнд тодорхой хязгаарлалт хориг тавьдаг ч сүүлийн жилүүдэд бөө нар олширч, өөрсдийн үйл ажиллагаа явуулах байртай, бүр ажилчидтай болсон талаар гадаадын судалгааны байгууллага нийтлэсэн байна. Тодруулбал, Унгарт төвтэй өмнөд Азийн соёлын судалгааны байгууллагаас сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд бөө нар олширч байгаа талаар дурджээ. Шинжлэх ухаан болоод шашны үзэл онолын хоорондох зааг ялгааг чухал байгааг судлаач Майкл Винкелмэн онцолжээ. Бөөгийн шашныг шүтэх нь оюун санааны хувьд эдгэрэх нөхцөл болж буйг үгүйсгэхгүй ч хэт туйлширч буйг шүүмжилсэн байна. Мөргөл, бишрэл, сэтгэл засал, залбирал тайтгарал зэргийг бид шашнаас олдог. Тэр ч утгаараа барууны оронд бөөгийн шашныг эртнээс уламжлагдаж ирсэн сэтгэл заслын эмчилгээ гэж үздэг байна. Тиймээс хүний дотоод сэтгэлээр дамжуулан, оюун санаа, бие махбодийг эдгээх увдистай гэж итгэсээр иржээ. Гэтэл манайд дэлгэрч байгаа бөө нь энэ утгаараа гэхээсээ илүүтэй бизнесийн нэг хэлбэр болж буйг үгүйсгээгүй байна.
Сэтгэгдэл (9)