Өвөрмонгол иргэний Ерөнхийлөгчид бичсэн өргөдөл хүмүүсийн сонирхолыг ихэд татаад байна. Тэрбээр сүүлийн 23 жилийн хугацаанд манай улсад амьдарсан ба энэ хугацаанд  монгол бүсгүйтэй ханилж охинтой болсон нэгэн юм. Гэтэл түүнийг Хятад иргэншилтэй гэдэг үндэслэлээр Монголоос нэн даруй сайн дураарай гар, эсвэл албадан гаргана гэсэн албан бичгийг Гадаадын иргэн харьяатын газраас өгөөд байгаа. Гэвч тэрбээр энэ олон жил Монголд амьдарчихсан, ганц охин нь ч Монгол Улсын иргэн учир тэдний энэхүү шийдвэрийг эрс эсэргүүцэж байгаагаа мэдэгдээд байгаа юм. Улмаар албадан гаргах шийдвэр хүчин төгөлдөр байсаар байвал өөрийгөө зулын гол болгохоо ч зарласан. Ингээд хадам эцэг, эхийнх нь зүгээс Ерөнхийлөгчид хандаад буй  Н.Алхаатай уулзаж зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Таны Монгол Улсад ирж амьдрах болсон шалтгаан юу байв. 23 жилийн хугацаанд Монголд амьдрахдаа юу хийж бүтээв?
-Би Шилийн гол аймгаас ирсэн. 1998 онд тухайн үед ногоон паспорт буюу одоогийн түр оршин суух зөвшөөрлөөр хуулийн дагуу, албан ёсоор нь авсан. Ингээд Гадаадийн иргэн харьяатын даргаар Мөрөн томилогдож цагаачийн үнэмлэхийг байхгүй болгож, Өвөрмонголчуудыг бүгдийг нь түр оршин суух үнэмлэхтэй болгосон.

Би 1992 онд МУИС-д оюутнаар ирж, түүнээс хойш 5 жил сураад 1997 онд төгссөн. Энэ цагаас хойш Монголд амьдарсан. Улмаар Хүмүүнлэгийн ухааны Франц хэлний ангийн Э.Ундармаа гэж Халх эмэгтэйтэй гэр бүл болсон. Ингээд 1995 онд бидний дундаас А.Нандинцэцэг охин маань төрсөн.

-Тэгэхээр Монгол Улсад амьдрах эрх чинь хууль ёсны дагуу гэсэн үг үү. Хугацаа нь дууссан юм уу?
-Минийх гуравдугаар сарын 1-нд сунгагдах ёстой.  Би гэхдээ сарын өмнө аваачиж өгдөг. Тиймээс хоёр сарын өмнө аваачиж өгсөн. Тэгэхэд миний бичиг баримтыг буцааж өгөөд, хавсаргаж очсон материалуудыг өөрсдөдөө үлдээгээд, таны хавсралтуудыг судална гэж байсан. Улмаар өнгөрсөн баасан гарагт намайг дуудсан.  Тухайн үед би гадаад паспортгүй очсон. Гэтэл гадаад паспорттойгоо ир гэсэн. Ингээд би энэ даваа гарагт паспорт, оршин суугаа үнэмлэхтэйгээ очсон. Гэтэл Батбилэг байцаагч шууд нүүрэн дээр минь түр үнэмлэхийг цоолж хүчингүй болгосон. Минутын дотор л гарах виз дараад та хуулийн дагуу байгаарай гэчихээд л орчихсон.

-Өмнө нь оршин суух үнэмлэхээ яг цаг хугацаанд нь сунгуулдаг байсан уу?
-Хугацаанаасаа нэг сарын өмнө сунгуулдаг.

-Одоо охинтойгоо амьдардаг гэсэн үү?
-Охин маань Францад сурдаг. Эхнэр маань 2010 онд хорт хавдараар өнгөрсөн.

-Монгол Улсад 23 жил амьдрахдаа ямар төрлийн ажил үйлчилгээ эрхэлж байсан бэ?
-Барилга, зам, уурхайн газруудад орчуулга хийдэг байсан. Мөн дээд сургуульд хэдэн жил ажилласан. Яг өнөөдрийн байдлаар барилгын компани үүсгэн байгуулахаар бичиг баримт хөөцөлдөөд явж байна.

-Уг нь хуулиндаа гадаад улсын иргэн Монгол Улсын иргэнтэй гэр бүл болсон тохиолдолд Монгол Улсад тодорхой хугацаагаар хуулийн дагуу амьдарч болно гэсэн байдаг. Гэтэл таны эхнэр гадаад улсад амьдарч байгаад нас барсан. Охин чинь мөн гадны улсад сурдаг. Харин та Монголд ганцаараа амьдарч байгаа нь таныг эх оронд чинь буцаах үндэслэл болж байгаа юм биш байгаа. Энэ ер нь үндэслэл болж чадах уу?
-Би тэгж бодохгүй байна. Монгол Улсын Үндсэн хуулинд хүүхдээ асрамжлах, эцэг, эх хэн нь ч хүүхдээсээ хагацахгүй байх гэдэг нөхцлийг хангаж өгсөн байдаг байх гэж бодож байна.

-Гарах сануулга дээр Гадаадын иргэний эрхзүйн байдлын хуулийн 27.3-т заасан хэсгийн дагуу гэж байгаа. Энэ хэсэг маань дотроо дөрвөн хэсэгтэй. Тэгвэл энэ заалтууд таныг яг гаргах үндэслэл болж чадаж байна уу?
-Минийхээр бол 27.3.1-т заасан "Цагдаагийн байгууллагын санал хүсэлтийг үндэслэн" гэсэн байсан нь их сонин байгаа. Намайг 2013 оны нэгдүгээр сарын 17-нд үүрээр гэрээс маань баривчилсан. Тухайн үед ямар шалтгаанаар, хаанахын хэн гэдэг хүнд баригдаж байгаагаа мэдээгүй. Гэвч цагдаагийн хэлтэс дээр ирээд надад хэлс хэрэг тохох гэж байна гэдгийг ойлгосон. Тодруулбал, надад хулгай дээрмийн хэрэг тохохыг оролдсон. Гэвч энэ хэрэг хэрэгсэхгүй болсон шүү дээ. Гарах сануулгын хувьд би хууль бус гэж үзэж байгаа.

-Яг ямар үндэслэлээр сэжиглэн байцаасан юм бэ?
-Хулгай, дээрэм хийсэн хүмүүст Хятадуудыг зааж өгсөн буюу захиалагч хэмээн сэжиглэж баривчилсан байдаг.

-Хоёр хятад иргэнийг, хоёр монгол залуу дээрэмдсэн. Харин тухайн хятад иргэнийг мөнгөтэй байна гэдгийг монгол иргэдэд зааж өгсөн гэж таныг сэжиглэсэн гэсэн. Тэгвэл та тэр хоёр хятад иргэнийг танидаг байсан уу?
-Огт танихгүй. Харин намайг зааж өгсөн гээд гэрчлээд байгаа залууг танидаг. Тэр залуу миний хамт ажиллаж байсан хүний төрсөн дүү. Би хашаанд нь машинаа аваачиж тавьдаг байсан.

-Энэ хэрэгт сэжиглэгдээд хэдий хугацаанд шалгагдаж, хэр хэмжээний хохирол амссан бэ?
-Зөвхөн энэ асуудлаас болж бүтэн жил ажилгүй байсан. Санхүү , эдийн засаг, нэр хүндэд халдсан. Маш том доромжлол гэж бодож байна.

-Хуулийн байгууллагаар таныг хэрэг хийгээгүй хэмээн цагаатгасан байна. Үүнээс өөр хэрэгт холбогдож байсан уу?
-Өөр ямар ч хэрэгт холбогдож байгаагүй. Ер нь үл бүтэх зарим цагдаа нарын нүдэнд Өвөрмонгол хүн бол хүн биш шүү дээ. Бараа, эд зүйл юм шиг харагддаг. Бид нар чин бүр тарифтай. Дээд тал нь байр машин, доод тал нь хүүхдийн сургалтын төлбөр. Гэхдээ энэ бол миний хардалт.

-Таньд яг ийм тохиолдол гарч байв уу?
-Миний байцаагдсан барьсан зүйлийг би үүнтэй л холбож үзэж байгаа.

-Ер нь таныг гаргах болсон хуулийн заалтуудыг хараад байхад таныг Хятад улс руу тодорхой ажлаар гарчихаад эргээд орж ирж болно гэсэн юм биш үү?
-Монгол шиг Ардчилсан улсад ийм юм байж болох байх. Хятад бол хэцүү шүү дээ. Хятадын хилээр нэг л орсон бол гарахад хэцүү. Хятадад бол намайг үхэл, шорон хоёрын нэг л хүлээж байгаа.

-Гадаадын иргэн харьяатын газраас өгсөн сануулга хуудсан дээр 10 хоногоос хэтэрвэл албадан гаргана гэсэн байгаа. Сэтгэл санаа хэцүү л байгаа биз дээ?
-Би хагас өнчин охинтой. Охиноо бүтэн өнчин болгомооргүй байна. Урагшаа очих юм бол намайг хадаг, цай барьж угтахгүй нь тодорхой. Хоног өнгөрөх тусам надруу үхэл аль эсвэл муу муухай зүйл ойртоод байгаа юм шиг санагдаж байна. Амьд л байхыг хүсч байна даа.

-Гадаадын иргэн харьяатын газарт энэ саналын дагуу өргөдөл, гомдол өгсөн үү?
-Өргөдлөө өгсөн. Өргөдөлдөө энэ асуудлыг дахин шийдэж өгнө үү. Би цаашдаа охиныдоо аав нь байх үүрэгтэй. Өөр янз бүрийн улс төрийн буюу ашиг сонирхолын зүйл байхгүй гэдгээ тусгасан.

-Та охинтойгоо хэр холбоотой байдаг вэ?
-Байнга утсаар ярьдаг. Өнгөрсөн зун амралтаараа ирээд явсан.

-Охиныхоо хууль ёсны асран хамгаалагч та юу?
-Надаар овоглодог. Хууль ёсны асран хамгаалагч нь би. Манай гэр орон бүгд охины нэр дээр байдаг. Эхнэрээ өнгөрсөнөөс хойш би байраа охиныхоо нэр дээр шилжүүлсэн.

-Охиноос чин гадна ямар хамаатан саднууд байдаг вэ. Хадмууд чин холбоотой байдаг уу?
-Хадмууд маань Дарханд байдаг. Гэхдээ байнга холбоотой байдаг. Өчигдөрхөн ирээд явсан. Миний өмнөөс ерөнхийлөгчид өргөдөл гаргасан.

-Эцэг, эх чин Ерөнхийлөгчид ямар утгатай өргөдөл өгсөн юм бол?
-Энэ хүн манай төрсөн хүүхдээс ялгаагүй. Охин маань нас барсан учир энэ хүн биднийг харж ханддаг. Бид нас өндөрт гарсан хүмүүс.Тиймээс бид энэ хүнийг хааш нь ч явуулмааргүй байна гэсэн утгатай өргөдөл.

-Та өөрийнхөө эцэг, эхтэй хамгийн сүүлд 1999 онд уулзсан гэсэн үү?
-Одоо бол утсаар яриад холбоотой байгаа. Аав маань 2006 онд ирээд надтай уулзаад явсан. Манайх ах дүү долуулаа. Би айлын доороосоо хоёрдахь хүүхэд. Одоо 46 нас хүрч байна.

-Гадаадын харьяатын даргад хандаад дахиж харж үзэхийг хүссэн гэсэн. Мөн Ерөнхийлөгчид хүсэлтээ илгээсэн. Тэгвэл энэ хоёроос ирэх хариулт ямар байгаасай гэж хүсч байна?
-Ц.Элбэгдорж ерөнхийлөгч "Олуулаа болцгооё" уриан дор нааштай хариу илгээх байх гэж бодож байгаа.  Гадаадын иргэн харьяатын газраас ч нааштай хариу гарна гэж найдаж байна.

-Таныг хүлээж байгаа хариултууд ирэхгүй тохиолдолд таныг албадан гаргана. Тэгвэл та хэрхэх вэ?
-Би сэтгэлзүйн бэлтгэлтэй болсон. Нааштай хариу ирэхгүй бол тэнд очсон ч үхэх юм чин Монголынхоо газар шороон дээр өөрийгөө зулын гол болгоё гэж бодож байгаа.