Зуны улиралд халдварт өвчин гарах нь нэмэгддэг. Тиймээс бид энэ удаагийн “Эрүүл мэнд” булангаараа зуны улиралд харьцангуй ихэсдэг дизентерия буюу цусан суулга өвчний талаар ХӨСҮТ-ийн их эмч Ч.Хурэлбаатартай ярилцлаа.
-Хоёулаа яриагаа цусан суулга гэж ямар өвчин байдаг талаар эхлье?
-Энэ өвчин нь шигеллийн төрлийн нянгаар үүсгэгдэх хордлого бөгөөд бүдүүн гэдэсний төгсгөл хэсгийг гэмтээдэг хам шинжээр гол төлөв илэрдэг гэдэсний цочмог халдварт өвчин юм. Өвчин бохирдсон хоол хүнс, ундны ус, ахуйн нөхцлийн гэсэн 3 замаар дамжин халдварладаг. Хоол ундны замаар бол янз бүрийн салат, сүү сүүн бүтээгдэхүүнээр халдварладаг бөгөөд эдгээр хүнсэнд нян үржих чадвар өсдөг.
-Бага насны хүүхдүүд энэ өвчнөөр их өвчилдөг гэж сонссон?
-Цусан суулга өвчинд хамгийн өртөмтгий нь 2-4 насны хүүхдүүд байдаг. Насанд хүрэгчдийн хувьд дархлааны систем хямарсан, архаг хууч өвчтэй, мөн хоёрдугаар бүлгийн цустай хүмүүс түлхүү өртдөг. Өвчний үргэлжлэх хугацаа 5-7 хоног гэж байдаг бол ийм хүмүүсийн хувьд удаан өвдөж, дахилттай хэлбэрээр өвчилдөг. Үүсгэгчийнхээ эсийн бүтцээс хамаараад задардаг учраас хүн бүрт өвчин үүсгэж байгаа явц, клиник шинж нь өөр байдаг. Тухайн өвчтний биеийн онцлогоос хамаараад өвчний зовиур, эдгэрэлтийн хугацаа ч янз бүр.
-Зарим өвчин нэг өвдсөн бол дахин тэр өвчнөөр өвчлөхгүй байх дархлаа тогтоодог. Харин энэ өвчний тухайд?
-Өвчилсний дараа 5-12 сар хүртэлх хугацаанд үүсгэж байгаа төрөл хүрээнээсээ хамаараад богино хугацаанд биенд дархлаа тогтоно. Зарим халдварт өвчин нэг өвдлөө гэхэд дахиж тэр өвчнөөр өвчлөхгүй насан туршийн дархлаа тогтоодог. Харин цусан суулга өвчин бүрэн эдгэрдэг боловч, дархлаа сулрах, хувийн болон ахуйн ариун цэвэр сахиагүй зэргээс болж давтан өвчлөх магадлал өндөр байдаг.
-Цусан суулгаар өвчилсөн үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?
-Цусан суулга өвчнийг дотор нь хөнгөн, дунд, хүнд бас нэн хүнд хэлбэр гэж ангилдаг. Энэ өвчин гол нь гэдсэнд өөрчлөлт гарна. Үргэлжлэх хугацаагаар нь цочмог энэ нь 1 cap хүртэлх, ужиг 1-3 cap хүртэл, архаг 3 сараас дээш, дахилтат архаг хэлбэр, үргэлжилсэн архаг хэлбэр гэж ангилдаг. Нууц хугацаа буюу өвчний шинж тэмдэг илрэхгүй 2-3 хоног болдог. Харин өвчлөл хурц явагдаж байгаа үед 2-12 цагийн дотор клиникийн шинж тэмдэг нь илрэх тохиолдол бий. Энэ үед нэгдүгээрт ерөнхий хордлогын шинж тэмдэг илрэх ба тухайн өвчтөн халуурч, чичирч, эсвэл бүр халууцаж байгаа юм шиг мэдрэмж төрөөд ядран, хоол идэх дуршил буурч, судасны цохилт багасан, толгой өвддөг. Хоёр дахь нь ходоод гэдэсний замын гэмтлийн шинж тэмдэг юм. Энэ шинж тэмдэг нь эхлээд хэвлийгээр зовиурлан өвдөөд дараагаар нь хэвлийн зүүн талаар базалж бие засахын өмнө өвдөлт ихэснэ. Гурав дахь нь шинж тэмдэг бүдүүн гэдэсний төгсгөл хэсэг болох эхэлбэрийн гэдсийг тэмтрэхэд өвдөлт илүү мэдрэгддэг. Энэ өвчний гол өвдөлт гэдсэнд явагдах ба өвчин даамжрах тусам хүний өтгөн нь шингэрч, сүүлдээ нулимс мэт залхагтай цус гарна.
-Хоёулаа яриагаа цусан суулга гэж ямар өвчин байдаг талаар эхлье?
-Энэ өвчин нь шигеллийн төрлийн нянгаар үүсгэгдэх хордлого бөгөөд бүдүүн гэдэсний төгсгөл хэсгийг гэмтээдэг хам шинжээр гол төлөв илэрдэг гэдэсний цочмог халдварт өвчин юм. Өвчин бохирдсон хоол хүнс, ундны ус, ахуйн нөхцлийн гэсэн 3 замаар дамжин халдварладаг. Хоол ундны замаар бол янз бүрийн салат, сүү сүүн бүтээгдэхүүнээр халдварладаг бөгөөд эдгээр хүнсэнд нян үржих чадвар өсдөг.
-Бага насны хүүхдүүд энэ өвчнөөр их өвчилдөг гэж сонссон?
-Цусан суулга өвчинд хамгийн өртөмтгий нь 2-4 насны хүүхдүүд байдаг. Насанд хүрэгчдийн хувьд дархлааны систем хямарсан, архаг хууч өвчтэй, мөн хоёрдугаар бүлгийн цустай хүмүүс түлхүү өртдөг. Өвчний үргэлжлэх хугацаа 5-7 хоног гэж байдаг бол ийм хүмүүсийн хувьд удаан өвдөж, дахилттай хэлбэрээр өвчилдөг. Үүсгэгчийнхээ эсийн бүтцээс хамаараад задардаг учраас хүн бүрт өвчин үүсгэж байгаа явц, клиник шинж нь өөр байдаг. Тухайн өвчтний биеийн онцлогоос хамаараад өвчний зовиур, эдгэрэлтийн хугацаа ч янз бүр.
-Зарим өвчин нэг өвдсөн бол дахин тэр өвчнөөр өвчлөхгүй байх дархлаа тогтоодог. Харин энэ өвчний тухайд?
-Өвчилсний дараа 5-12 сар хүртэлх хугацаанд үүсгэж байгаа төрөл хүрээнээсээ хамаараад богино хугацаанд биенд дархлаа тогтоно. Зарим халдварт өвчин нэг өвдлөө гэхэд дахиж тэр өвчнөөр өвчлөхгүй насан туршийн дархлаа тогтоодог. Харин цусан суулга өвчин бүрэн эдгэрдэг боловч, дархлаа сулрах, хувийн болон ахуйн ариун цэвэр сахиагүй зэргээс болж давтан өвчлөх магадлал өндөр байдаг.
-Цусан суулгаар өвчилсөн үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?
-Цусан суулга өвчнийг дотор нь хөнгөн, дунд, хүнд бас нэн хүнд хэлбэр гэж ангилдаг. Энэ өвчин гол нь гэдсэнд өөрчлөлт гарна. Үргэлжлэх хугацаагаар нь цочмог энэ нь 1 cap хүртэлх, ужиг 1-3 cap хүртэл, архаг 3 сараас дээш, дахилтат архаг хэлбэр, үргэлжилсэн архаг хэлбэр гэж ангилдаг. Нууц хугацаа буюу өвчний шинж тэмдэг илрэхгүй 2-3 хоног болдог. Харин өвчлөл хурц явагдаж байгаа үед 2-12 цагийн дотор клиникийн шинж тэмдэг нь илрэх тохиолдол бий. Энэ үед нэгдүгээрт ерөнхий хордлогын шинж тэмдэг илрэх ба тухайн өвчтөн халуурч, чичирч, эсвэл бүр халууцаж байгаа юм шиг мэдрэмж төрөөд ядран, хоол идэх дуршил буурч, судасны цохилт багасан, толгой өвддөг. Хоёр дахь нь ходоод гэдэсний замын гэмтлийн шинж тэмдэг юм. Энэ шинж тэмдэг нь эхлээд хэвлийгээр зовиурлан өвдөөд дараагаар нь хэвлийн зүүн талаар базалж бие засахын өмнө өвдөлт ихэснэ. Гурав дахь нь шинж тэмдэг бүдүүн гэдэсний төгсгөл хэсэг болох эхэлбэрийн гэдсийг тэмтрэхэд өвдөлт илүү мэдрэгддэг. Энэ өвчний гол өвдөлт гэдсэнд явагдах ба өвчин даамжрах тусам хүний өтгөн нь шингэрч, сүүлдээ нулимс мэт залхагтай цус гарна.
-Цусан суулга өвчнийг дотор нь хөнгөн, дунд, хунд бас нэн хүнд гэж ангилдаг гэсэн. Энэ үеүдэд зонхилон ямар шинж илэрдэг вэ? Энэ талаар уншигчдад маань дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Хөнгөн явцад хордлого 1 -3 хоногт явагдаж, 38 градус хүртэл халуурдаг. Бие засахын өмнө хэвлийгээр базлан, өтгөн хагас шингэн хэлбэртэй болж суулгалтын давтамж хоногт 10 удаа байна. Ил харагдах байдлаасаа хэл өнгөртэй, S хэлбэрийн гэдэс бага зэрэг эмзэглэлтэй чангарсан байна. Энэ үед бүдүүн гэдэс улайсан цус харвалтуудтай шарх үүссэн байдаг. Өвчилсөн бүдүүн гэдэсний гэмтсэн салст бүрхэвч 2-3 долоо хоногийн дараа бүрэн нөхөн төлжинө. Харин өвчлөл дунд хэлбэрийн үедээ хөнгөн явцад илэрч байсан шинж тэмдэг бүр тод илэрч, хордлого болоод суулгалтын үргэлжлэх хугацаа 4-5 хоног ба халууны хэм 38-39 градус болж, 2-4 хоног халуурна. Мөн өвчтний бие суларч, толгой нь эргэн, дуу чимээнээс цочимтгой болж, судасны цохилт олшироод, даралт буурч, хэл өтгөн зузаан өнгөртэй болно. Үрэвсэл өөрчлөлтөнд орсон бүдүүн гэдэсний салст бүрхэвчийн нөхөн төлжилт 1 -1.5 сарын дараа бүрэн эдгэрнэ. Хүнд хэлбэрийн үед хордлого гүнзгийрч, зүрх судасны үйл, ажиллагаа алдагдаж, халуун 40 хэмээс дээш болж, үе мөчүүд нь даарч хөрч эхэлдэг. Мөн дотор муухайрч бөөлжин, хэл саарал зузаан өнгөртэй болно. Угаасан махны шүүс шиг өнгөтэй өтгөн гарах бөгөөд суулгалтын давтамжийн тоог тоолох боломжгүй болдог.
-Эмчилгээ дутуу хийлгэсэн болон мэргэжлийн эмчийн зааврын дагуу эмчлүүлээгүй явсаар хүндэрсэн үед яах вэ?
-Энэ өвчин хүндэрсэн үедээ бүдүүн гэдэсний шархлаа үүсгэнэ. Бүдүүн гэдэсний салст бүрхэвчүүд эдгэрсэн ч сорвижоод эдгэрдэг. Энэ нь эргээд хавдар үүсэх суурь болж, мөн тухайн өвчтөн өтгөнөө барихаа больдог.
-Эмнэлгийн нөхцөлд ямар эмчилгээ хийдэг вэ?
-Халдвар судлалын асуумж, эмнэлзүйн онцлог шинж, нян судлалын шинжилгээ аль нь байна гэдгийг тогтооно. Үүсгэгчийнх нь эсрэг, эмнэг замын болоод шинж тэмдгийн эмчилгээ хийнэ. Гэдэсний өвчтэй хүмүүст тохирсон тос өөх багатай шингэц сайтай 4 ба 4а, б хоолыг зөвлөдөг. Харин хуурч хайрсан давстай, халуун ногоотой хоол гэмтсэн салстыг цочроодог учраас хориглоно. Хүнд хэлбэрийн өвчтөнг тусгаарлан хэвтүүлж, хөнгөн өвчтөнг гэрээр зөвлөгөө өгөөд явуулдаг. Бага насны хүүхдүүдийг бол заваал хэвтүүлдэг. Учир нь тэд дархлаа султай тул өндөр халуурдаг. Энэ өвчин дулааны улиралд ихэсдэг тул хүлээн авах дээр өдөрт маш олон хүн ирдэг. Тэднээс яаралтай хэвтэх шаардлагатай гэсэн 3-4 хүн хэвтэж байна. Гол нь мэргэжлийн эмчид үзүүлж, эрүүл мэндийн байгууллагад хандах хэрэгтэй.
-Харин гэрийн нөхцөлд анхны тусламж хэрхэн үзүүлэх вэ?
-Шингэн нөхөх уусмал, хоросол, чихэртэй байхуу цай ууж болно. Шингэн их алдсан учир шингэнээ нөхөх үүднээс шингэн юм сайн уух хэрэгтэй.
-Хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?
-Цусан суулга өвчнөөс сэргийлэх талаар мэдээлэл авах, эрүүл аж төрөх ёс, зан үйлд суралцах, мөн ил задгай гар дээрээс хүнсний бүтээгдэхүүн авахгүй байх, хүүхдүүдэд гар угаах дадал хэвшил эзэмшүүлэх, ахуйн нөхцөлд эрүүл орчин бүрдүүлэх хэрэгтэй.
24tsag.mn
Сэтгэгдэл (1)