Өнөөдөр Чингис хааны мэндэлсний 852
жилийн ой тохиож байна. Энэ өдрийг бид хуулийн дагуу бүх нийтээр
тэмдэглэдэг болоод даруй хоёр жил өнгөрчээ. Мөн эл өдөр “Чингис”
нэртнүүд ч баяраа тэмдэглэдэг бичигдээгүй хууль хэрэгжиж эхэлсэн гэлтэй.
Улсын бүртгэлд бүртгэгдсэнээр Монголд нийт 512 Чингис нэртэй эрчүүд аж
төрөн амьдарч байгаа гэнэ. Мөн “Чингис” нэртэй аймгаас эхлээд архи, дарс
хүртэл бий.
Ингээд “Чингис” нэрээр амьсгалж буй энэ өдөр Монголын олон Чингис нэртнүүдтэй та бүхнийг танилцуулж байна. Сонирхуулахад, дэлхий дээр монгол эрчүүдээс гадна Чингис хаантай ижил хромсомтой 16 мянган хүн аж төрөн амьдардаг байна. Судлаачид тэдний хромсомийг судалж үзэхэд бүгдээс нь яг ижил төрлийн гурван зүйл илэрсэн байна.
Тэр нь
1. Архи сайн даадаг байдал
2. Атаач зан чанар
3 Гэнэтийн осолын үед хурдан сэтгэдэг гэх зүйлүүд ажиглагджээ.
Одоогоос нэг жилийн өмнө буюу 2013 оны 11 сарын 18-ны өдөр Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хотыг “Чингис хот” болсныг зарлаж байв. Хотын нэрийг өөрчлөх саналыг тус аймгийн удирдлагууд оруулж ард иргэд нь 100 хувь дэмжсэн гэдэг. Ингэж Хэнтийчүүд их хааныхаа төрсөн нутгийг өөрийнх нь нэрээр нэрлэсэн нь энэ.
Ингээд “Чингис” нэрээр амьсгалж буй энэ өдөр Монголын олон Чингис нэртнүүдтэй та бүхнийг танилцуулж байна. Сонирхуулахад, дэлхий дээр монгол эрчүүдээс гадна Чингис хаантай ижил хромсомтой 16 мянган хүн аж төрөн амьдардаг байна. Судлаачид тэдний хромсомийг судалж үзэхэд бүгдээс нь яг ижил төрлийн гурван зүйл илэрсэн байна.
Тэр нь
1. Архи сайн даадаг байдал
2. Атаач зан чанар
3 Гэнэтийн осолын үед хурдан сэтгэдэг гэх зүйлүүд ажиглагджээ.
Одоогоос нэг жилийн өмнө буюу 2013 оны 11 сарын 18-ны өдөр Хэнтий аймгийн Өндөрхаан хотыг “Чингис хот” болсныг зарлаж байв. Хотын нэрийг өөрчлөх саналыг тус аймгийн удирдлагууд оруулж ард иргэд нь 100 хувь дэмжсэн гэдэг. Ингэж Хэнтийчүүд их хааныхаа төрсөн нутгийг өөрийнх нь нэрээр нэрлэсэн нь энэ.
Монголын
нисэх онгоцны ганц том буудлыг Буянт Ухаа гэдэг байв. Харин Их Монгол
Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойг тохиолдуулан 2005 оны 12 сарын 21-нд
Чингис хааны нэрээр нэрлэгдэв. Гэхдээ иргэд өнөөдөр Чингис хаан гэхээсээ
илүү Буян-Ухаа гэсээр л байна.
Цонжин
болдог гэдэг нэртэй ч яалт ч үгүй Чингис хааны хөшөөт цогцолбор.
Монголд битгий дэлхийд хамгийн томдоо орох Чингис хааны аварга хөшөөг
"Женко" Х.Баттулга санаачлан 2009 онд ашиглалтанд оруулсан юм. Аялал
жуулчлалын зориулалт бүхий тус хөшөө нь хотоос 60 км ийн зайд Төв
аймгийн газар нутагт оршиж байна.
Өнөөдөр "Алтан Чингис", "Хар Чингис", "Морьтой Чингис" гээд олон төрлийн архи Монголын зах зээлд борлуулагдаж байна. Аль нь ямар шидтэйг гагцхүү хэрэглэгчид л сайн мэдэх билээ.
Бас шар айраг байна.
Бас энергийн ундаа бий.
Чингис зочид буудал нь 1990 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Тус буудлыг дагаад олон Чингис нэртэй дүү буудлууд Улаанбаатарт нээгдсэн билээ. Бас 10 гаруй аймагт ийм нэртэй зочид буудал ажиллаж байна.
Хүн бүрийн мэдээд байдаггүй Чингис хаан банк 2001 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Их эзэн хааныхаа нэрээр нэрлэсэн бондыг бид дэлхийн зах зээлд гаргасан. Чингис бонгдын 1.5 сая ам долларын хүүд бид 35 сая ам.доллар төлж байгаа гэдэг.
Монголын рк, попийн гол төлөөлөгчдийн нэг Чингис хаан хамтлаг байгуулагдаад 25 жил болжээ. Чухам ямар учраас хамтлагтаа Чингис хаан нэр өгснийг өөрсдөө л хэлэх биз ээ.
“Chinggis khaan royal” нэртэй автомашины загвар гаргах саналыг Үйлдвэр, Хөдөө аж ахуйн сайд Х.Баттулга гаргаж байсан. Түүний энэхүү саналыг “Toyоtа”-ынхан хүлээн зөвшөөрч, санал солилцсон. Харин хэзээ биелэлээ олох нь бүрхэг байгаа.
Бас болоогүй ээ, Их засаг их сургуулийн харъяа “Чингис СООСА” болон “Чингис хаан” дээд сургууль манай улсад мэргэжилтэн бэлтгэж байна.
Өнөөдөр "Алтан Чингис", "Хар Чингис", "Морьтой Чингис" гээд олон төрлийн архи Монголын зах зээлд борлуулагдаж байна. Аль нь ямар шидтэйг гагцхүү хэрэглэгчид л сайн мэдэх билээ.
Бас шар айраг байна.
Бас энергийн ундаа бий.
Чингис зочид буудал нь 1990 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Тус буудлыг дагаад олон Чингис нэртэй дүү буудлууд Улаанбаатарт нээгдсэн билээ. Бас 10 гаруй аймагт ийм нэртэй зочид буудал ажиллаж байна.
Одоогоос
жил гаруйн өмнө НИТХ-ын шийдвэрээр Сүхбаатарын талбайг Чингисийн талбай
нэртэй болгов. Хэдийгээр нийгмийн дэмжлэг хүлээгээгүй ч өнөөдөр Монгол
Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын төв Чингис хаанаараа овоглож байна.
Талбайн төвд Сүхбаатарын хөшөө байдаг бол хойморт нь байрлах Төрийн
ордны өвөр талд Чингис хааны хөшөө бий.
Хүн бүрийн мэдээд байдаггүй Чингис хаан банк 2001 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Их эзэн хааныхаа нэрээр нэрлэсэн бондыг бид дэлхийн зах зээлд гаргасан. Чингис бонгдын 1.5 сая ам долларын хүүд бид 35 сая ам.доллар төлж байгаа гэдэг.
Монголын рк, попийн гол төлөөлөгчдийн нэг Чингис хаан хамтлаг байгуулагдаад 25 жил болжээ. Чухам ямар учраас хамтлагтаа Чингис хаан нэр өгснийг өөрсдөө л хэлэх биз ээ.
“Chinggis khaan royal” нэртэй автомашины загвар гаргах саналыг Үйлдвэр, Хөдөө аж ахуйн сайд Х.Баттулга гаргаж байсан. Түүний энэхүү саналыг “Toyоtа”-ынхан хүлээн зөвшөөрч, санал солилцсон. Харин хэзээ биелэлээ олох нь бүрхэг байгаа.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит “Чингис хаан”
жүдо бөхийн дэлхийн цомын аварга шалгаруулах тэмцээнийг 2010 оноос эхлэн
зохион байгуулдаг болсон. Энэ нь бас л гадны улс оронд Монголыг
таниулах зорилготой. Уг тэмцээн тамирчдын олипмийн оноогоо цуглуулдаг
нэр хүндтэй тэмцээн болжээ. Өнгөрсөн жил гэхэд энэхүү тэмцээн 40 гаруй орны
тамирчид ирж оролцсон.
Би “Чингисийн
үр удам, халуун цустай учир яавал ч яачиж мэдэх хүн шүү” гэж сүр
бадруулан орилдог их олон нөхдүүд эх орноор дүүрэн. Түүний нэг бол
Чингис хаан академийн Ерөнхийлөгч П.Давааням. Тэрбээр өөрийгөө алтан
ургийн хүн хэмээн зарлаж, нэг хэсэгтээ дуулиан тарьсан. Түүний Чингис
хаан академи ихэвчлэн Их эзэн Чингис хаантай уулзах тахилгыг л зохион
байгуулдаг.
Төв шуудангийн урд талын дөрвөн замын уулзвараас Энхтайвны гүүрнээс Яармагийн гүүр хүртэлх гудмыг Чингисийн өргөн чөлөө гэж нэрлэдгийг та мэдэх үү.
Төв шуудангийн урд талын дөрвөн замын уулзвараас Энхтайвны гүүрнээс Яармагийн гүүр хүртэлх гудмыг Чингисийн өргөн чөлөө гэж нэрлэдгийг та мэдэх үү.
Бас болоогүй ээ, Их засаг их сургуулийн харъяа “Чингис СООСА” болон “Чингис хаан” дээд сургууль манай улсад мэргэжилтэн бэлтгэж байна.
Чингис хаан бол кино од. Өнөөдрийн
байдлаар Чингис хааны тухай өгүүлсэн 15 кино дэлхийн үзэгчдэд хүрээд
байна. “Мөнх тэнгэрийн хүчин дор”, “Үхэж үл болно” зэрэг монгол кино
бий. Тэгвэл 1950 онд бүтээсэн “Genghis Khan” киног хамгийн анхных гэж
үздэг юм байна. Үүний дараа буюу 1951 онд “Чингис хааны алтан орд” кино
гарч, 1952 онд Туркийн "The Red Plume" буюу “Улаан өд” нэртэй Чингис
хааны тухай өгүүлсэн хар цагаан кино дэлгэцнээ амилжээ. Харин 1959 онд “
King of the Mongols” буюу “Монголын хаан”, “Чингис хаан болон түүний
эзэнт гүрэн” зэрэг кино гарсан бол 1962 онд Спаничуудын бүтээсэн “Чингис
хаан” кино мэндэлсэн байна. Үүнээс хойш буюу 1965 онд “Монголын эзэнт
гүрний хаан Чингис”, 1966 онд “Чингис хааны эрдэнэс” 1989 онд “Билл Тед
хоёрын онцгой аялал”, 1992 онд найруулагч Кен Аннакин “Чингис
хаан”,1998 онд “Чингис хаан”, 2004 онд Чингис хаан болон XIII зууны
Монголын эзэнт гүрний амьдралыг харуулсан 30 ангит кино тус тус
дэлгэцнээ гарсан билээ. Мөн 2013 оноос хойш Япон, Орос, Хятадууд Чингис
хааны тухай тус бүр нэг, нэг киног бүтээгээд байна.
24tsag.mn
Сэтгэгдэл (1)