УИХ-ын гишүүн
Б.Бат-Эрдэнэ ерөнхий сайд С.Батболдод “Урт нэртэй хууль” гэгддэг Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын
хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох
тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаар санал асуулга тавьжээ. 2009 оны 7-р сарын
16-нд буюу хоёр жил, найман сар, дөрвөн хоногийн өмнө батлагдсан энэ хууль
өнөөдрийг хүртэл хэрэгжихгүй байгааг тайлбарлахыг хүссэн байна. Өнгөрсөн оны
11-р сард иргэний хөдөлгөөнүүдийн нэхэмжлэлийн дагуу Сүхбаатар дүүргийн шүүх
Засгийн газар хуулийг биелүүлэх үүрэг өгсөн. Гэсэн ч ерөнхий сайд болон
салбарын сайдууд нь ажлаа хийхгүй байгаа гэлээ. Ашигт малтмалын хайгуул,
олборлолтын үе эхлэхээс болохоос өмнө хэрэгжүүлж эхлэхийг тэрбээр шаардаж байгаа юм.
УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнээс цөөн асуултанд хариулт авлаа.- Хууль хэрэгжиж эхлээгүй байгаа нь ямар асуудалтай холбоотой вэ?
- Энэ хуулийг хэрэгжүүлэхэд Байгаль орчны сайд байсан Л.Гансүх маш хойрго хандсан. Хэрэв гурван сар гэж заасан хугацаанд нь энэ асуудлыг эхлүүлчихсэн бол хоёр жил гаруйн дараа яаж хийх вэ гээд сууж байх байхгүй. Харин ч бүрэн хэрэгжүүлж байх ёстой. Гол мөрөн, байгаль орчинд хохирол учруулбал хэдэн төгрөг гаргуулах вэ гэсэн нэгдсэн үнэлгээ нь гараагүй байна.
- Салбарын сайд нар нь ажлаа хийгээгүй бол хариуцлага хүлээх ёстой байх аа?
-Гол хариуцаж байгаа хүмүүс нь Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт болон Байгаль орчны сайд асан Л.Гансүх нар. Гэтэл яг хууль хэрэгжүүлэх гэхээр Л.Гансүх Засгийн газраас гараад явчихсан. Одоо УИХ-ын сул гишүүн болоод өөрийн санаачилсан Байгаль орчны тухай багц хуулийн төслийг УИХ-д оруулаад, ажлын хэсгийг нь ахална гээд байгаа юм. Би бол нэлээн хардалттай байна. Л.Гансүх бол УИХ-аас баталсан хуулийг гурван жил хэрэгжүүлэхгүй хүлээлгэж байгаа хүн. Өмнөговийн гүний усыг 20 жил ямар ч хяналтгүй ашиглуулах гэрээг Оюутолгойтой хийсэн нөхөр болохоор би хардаж байа. Байгаль орчны багц хуулийн дотор ямар нэгэн гадны эрх ашигт үйлчилсэн зүйл заалт орох магадлал байна. “Урт нэртэй хууль”-ийг хүчингүй болгох эсвэл саармагжуулах тийм бодлого, зорилго агуулж байна. Түүнийг засгаас гарсны дараа нэг зөвлөгөөн дээр хариуцсан төрийн нарийн бичгийн дарга нь тооцоо судалгаа нь буруу хийгдсэн гэсэн тайлбар хэлээд сууж байна. Салбарын шинэ сайд Цогтбаатар, ЭБЭХ-ний сайд Д.Зоригтод шаардлага тавьж байгаа.
- Засгийн газар ажлаа хийхгүй бол уг нь ерөнхий сайдад асуулга тавих биш, огцруулах асуудлыг ярих хэрэгтэй юм биш үү?
- Би Засгийн газрын хариуцлагатай хүмүүсийг удаа дараа огцруулах асуудал тавьж байсан. Өнөөдөр ч гэсэн бүрэн эрхийнхээ дагуу асуулга тавьж байна. Ерөнхий сайдтай хамтарч хэрэгжүүлнэ гэж байсан улс төрийн хүчин нь засгаас гараад явчихсан.
- МАН-аас намынхаа эсрэг зүйл ярилаа гээд эхнээс нь донгодоод эхэлчихсэн байгаа. Танд хариуцлага тооцно гэж бодохгүй байна уу?
- Би бол ямар нэгэн дарга, цэрэг донгодох болов уу гэж айх, халшрах, цочих юм байхгүй. Би бүрэн эрхийнхээ хугацаанд ард түмнээс өгсөн мандатын дагуу хэрэгжүүлэх ажилдаа эзэн ёсоор хандаж байгаа. Өнөөдөр ганцхан энэ асуудлыг яриагүй. Өмнөх 2004-2008 онд ч гэсэн Экологийн ногоон бүсийн төсөл хэлэлцүүлж байсан. Үүний үргэлжлэл болгож, үүргийнхээ дагуу асуулга тавьж байгаа. Ямар нэг юмнаас дальдраад байх зүйл миний хувьд байхгүй.
- Нөхөн төлбөрийг олгохдоо компаниудад ялгавартай хандаад байна гэсэн шүүмжлэл байгаа. Энэ хэр үнэний ортой вэ?
- Компаниудад ялгавартай хандаж байгаа гэсэн мэдээлэл алга байна. Гэхдээ хуулийг гууль болгохдоо сайн. Хөрөнгө мөнгөтэй нь өмнө нь огт илэрч гараагүй хувийн зөвшөөрлүүдээ хилийн зааг руу оруулах, улсаас олгох нөхөн төлбөрт өөрийн компанийг хамруулах зэрэг хандлагууд байгаа нь бодитой яригдаж байгаа.
- Ямар компаниуд байгаль орчинд хамгийн их хохирол учруулж байна вэ?
- Тухайлбал Архангай аймгийн Цэнхэр сумын нутагт орших “Монгол газар” компаний эзэмшиж байгаа дөрвөн тусгай зөвшөөрлийн хэмжээнд тооцоход нөхөн төлбөрийн хэмжээ 4 их наяд 887,3 сая төгрөг байгаа. Энэ хуулийг хэрэгжүүлэхгүй байх гол чагт нь зөвшөөрөлтэй байсан компаниудад 5.3 их наяд төгрөгийг төрөөс өгөх болно гэсэн асуудал тавьдаг. Гэтэл учруулсан хохирлыг тооцвол түүнээс хамаагүй илүү дүн гарна. Алдарт Ц.Мянганбаярын “Монгол газар” компаний дөрөвхөн тусгай зөвшөөрөл дээр тооцоход ийм байна. Тиймээс яг дэргэд нь үйл ажиллагаа явуулж байгаа “Алтан дорнод”-ийг шалгавал үүнээс илүү тооцоо гарна.
- Ярилцсанд баярлалаа.
