“Сондор хилэн” англи хэлний төв сурагчдын амралтад зориулж англи хэлний хичээлийн хоцрогдол арилгах 7 хоногийн сургалтаа 11 сарын -3 наас 11 сарын 9-нийг дуустал хичээллүүлэхээр боллоо.
Эцэг эхчүүдийн хүсэлтээр нээсэн энэхүү анги нь өдрийн 3 цагаар 7 удаагийн 21 цагийн хичээл орно. Төмөрөө багш, өөрийн боловсруулсан аргачлалаар дүрмийн мэдлэгийг заах тул энэхүү сургалтад хамрагдсанаар хичээлийн хоцрогдолоо арилгахаас гадна, дүрмийн цэгцтэй мэдлэгийг эзэмшинэ. Хичээл 11 сарын -3 наас эхлэх тул та амжиж бүртгүүлээрэй.
Өглөөний анги 8.30-10.30, 10.30-12.30,
Өдрийн анги 12.30-14-30, 14.30-16.30
Оройн анги 16.30 - 18.30
Төлбөр; 80 000 төгрөг.
Бүртгүүлэх утас 99112414
Мөн насанд хүрэгчдэд зориулж дээрх цагуудад элсэлт авч байгаа тул та цагаа сонгон суралцах боломжтой.
Жич: Насанд хүрэгчдэд зориулсан бүх сургалтууд 11 сарын 28-нд эхэлнэ

Энэ сард цаг агаар ямар байх вэ

Сүүлийн жилүүдэд гадаад паспортын захиалга өгөхөд дараалал үүсч, иргэд багагүй бухимдах болсон. Тэгвэл энэ байдал өнөөдрөөс эхлэн үгүй болохоор боллоо.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагчийн 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт шинэ суурьшлын бүсийг цогцоор хөгжүүлж, орлогод нийцсэн орон сууц, түрээсийн орон сууцыг хөгжүүлэх, залуу гэр бүлийг орон сууцжуулах ажлыг үе шаттай хэрэгжүүлэх ажлууд тусгагдсан.

УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг, Б.Саранчимэг, Т.Тогтохсүрэн, Ц.Цогзолмаа нарын өргөн мэдүүлсэн Нийгмийн даатгалын сангаас олгох, тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ.

Хуулийн төсөл санаачлагч УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг илтгэлдээ уг хуулийн төсөл нь МАН-ын 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт туссан “Хүүхэд төрүүлсэн ээжүүдэд даатгуулсан хэлбэрээс нь үл хамааран хөдөлмөрийн хөлснөөс адил хувиар тооцон тэтгэмж олгох эрх зүйн орчин бүрдүүлнэ”, “Хүүхдээ 3 нас хүртэл асарч байгаа эхчүүдийн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн хугацаа тасрахгүй байх боломж бүрдүүлнэ”,“Төрүүлж, өсгөсөн хүүхдийн тоогоор эхийн ажилласан хугацааг 1.5 жилээр нэмэгдүүлэн тооцно”, “Малчдын тэтгэврийн насыг 5 жилээр наашлуулна” гэж тус тус заасантай бүрэн нийцэж байгааг онцлон дурдаж байлаа.

Эхчүүдийн хүүхэд төрүүлж өсгөсөн хөдөлмөрийг бодитой үнэлж нийгмийн баталгааг нь сайжруулах зорилгоор хүүхэд асарсан хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасалдуулахгүй төлөх, шимтгэл төлсөн нийт хугацаан дээр төрүүлж өсгөсөн хүүхэд бүрийн тоогоор 1.5 жил нэмж тооцох, эхчүүдэд даатгуулсан хэлбэрээс нь үл хамааран адил хувь хэмжээгээр жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгох, малчдад хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох боломж олгох хууль эрх зүйн орчин бүрдүүлэх зорилгоор Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар хуулийн төслийг боловсруулсан аж.

Статистикийн тоо баримтаас үзвэл жилд 80 орчим мянган эх төрж, 90 гаруй мянган эх хүүхдээ асарч, ажил хөдөлмөр эрхлэхгүй байгаа аж. Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгосон эхчүүдийн тэтгэвэр ижил цалин хөлснөөс ердийн нөхцөлөөр тогтоолгосон эхчүүдийн тэтгэврээс 10-15 хувиар доогуур байгаа юм байна.

Хуулийн төсөл санаачлагчийн илтгэлтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр, Д.Сарангэрэл, М.Оюунчимэг, Б.Саранчимэг нар асуулт асууж байр сууриа илэрхийлсэн юм. Гишүүдийн хувьд уг хуулийн төсөл батлагдвал улсын төсөвт хэр хүндрэл учрах, малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр тооцохдоо яг хэдэн наснаас тооцож хамааруулахыг, хүүхэд асарсан хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасалдуулахгүй төлөхөд хуулийн ямар зохицуулалт байгааг илүүтэй сонирхож байлаа.

Хуулийн төсөл санаачлагч УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг улсын төсөвт нэг их хүндрэл өгөхгүй гэж тооцож байгаа. Хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл Нийгмийн даатгалын сан, ажил олгогч болон улсын төсвөөс жилд нийтдээ 37,962.0 сая төгрөг шаардагдана.

Үүний 31,107.6 саяыг Нийгмийн даатгалын сангаас, 1,296.0 саяыг ажил олгогчоос, 5,558.4 саяыг төсвөөс гаргахаар тооцсон. Ажил хөдөлмөр эрхлээгүй хүүхдээ асрах хугацаандаа нийгмийн даатгал төлөөгүй эхчүүдийн хувьд сайн дураар даатгалд хамрагдвал 50 хувийг нь төр дааж, 50 хувийг нь өөрөө төлж байхаар тусгасан.

Харин нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд 20-иос доошгүй жил тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн бөгөөд 60 нас хүрсэн эрэгтэй, 55 нас хүрсэн эмэгтэй өөрөө хүсвэл өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгон авч болно гэж заасан байгаа. Уг хуулийн төсөл батлагдвал малчдын тэтгэврийн нас таван жилээр наашилж эрэгтэй 55, эмэгтэй 50 нас болох юм хэмээн хариулж байлаа.

Мөн УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан гишүүн Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд “Малчнаар ажиллаж, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нэг жилийг нэг жил хоёр сараар шимтгэл төлж ажилласан хугацаанд тооцно” гэж заасан байгаа. Энэ хуулийн төсөл батлагдвал давхар давхар хөнгөлөлт болох биш үү гэдгийг тодруулж байлаа. Ажлын хэсгийнхэн Засгийн газрын зүгээс уг хуулийн төслийг дэмжсэн байгаа. 2017.01.01-нээс хэрэгжих Малчнаар ажиллаж, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нэг жилийг нэг жил хоёр сараар шимтгэл төлж ажилласан хугацаанд тооцно гэсэн заалтыг хэрэгжүүлэхэд 12.6 тэрбум төгрөг шаардлагатай ч Ниймгийн даатгалын санд энэ хөрөнгө тусгагдаагүй байгаа. Тиймээс энэхүү хэлэлцэж байгаа хуулийн төсөл дэмжигдэн батлагдвал давхардал гарахгүй гэж хариулав.

Асуулт, хариултын дараа гишүүд хуулийн төслийг дэмжиж, саналаа хэлсэн юм. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл уг хуулийн төсөл нь олон хүүхэд төрүүлж асарсныхаа төлөө ажилласан жил бага, нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлж чадаагүй хоцорсон олон мянган эхчүүдийг төрөөс дэмжсэн чухал алхам боллоо гэж байсан бол УИХ-ын гишүүн М.Билэгт малчдын тэтгэвэрт гарах насыг наашлуулснаар энэ салбарт бодитой дэмжлэг болох төдийгүй, залуусыг малчин болгох хөшүүрэг нэмэгдэх болно хэмээн байр сууриа илэрхийлж байлаа.
Ингээд Нийгмийн даатгалын сангаас олгох, тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх талаар санал хураахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 100 хувь нь дэмжсэн юм. Байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар болов.
Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн нөхөн төлбөл 491.6 мянган хүн хамрагдана


Хуралдааны төгсгөлд Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцсэн юм.

Манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 10 гаруй хувийг үйлдвэрлэж буй мал аж ахуйн салбарт 300 гаруй мянган малчин ажиллаж, тээвэр, худалдаа, үйлчилгээ зэрэг эдийн засгийн томоохон салбаруудад 240 гаруй мянган иргэн хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаа аж. Энэ нь нийт ажиллагсдын 47.5 хувийг эзэлдэг гэсэн үг.

Үндэсний статистикийн болон нийгмийн даатгалын байгууллагын тоо мэдээнээс үзвэл малчдын 10 орчим, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 15 орчим хувь нь нийгмийн даатгалд хамрагдсан байна. Энэ байдал цаашид удаан үргэлжилбэл нийгмийн халамжийн сангаас тэтгэвэр авагчдын тоо мэдэгдэхүйц өсч, төсөвт ачаалал үүсгэх сөрөг үр дагавар гарах талаар уг хуулийн төслийн танилцуулгад дурдагдав.

Тиймээс Монгол Улсын эдийн засаг, хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтэд томоохон хувь нэмэр оруулж байгаа эдгээр салбарт ажиллагсдын нийгмийн баталгааг сайжруулах талаар дорвитой арга хэмжээ авах шаардлагатай байгааг харгалзан уг хуулийн төслийг боловсруулсан байна.

Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид нийгмийн даатгалд шимтгэлээ тасралтгүй төлж, нийгмийн баталгаагаа сайжруулах сонирхол нь нэмэгдэх, нийгмийн даатгалын санд нэлээд хэмжээгээр орлого төвлөрөх эерэг нөлөө үзүүлэх аж. Энэ нь аж ахуйн нэгж, байгууллага хувьчлагдан хөдөлмөр эрхлэлтийн статус нь өөрчлөгдөж, нийгмийн хамгаалалгүй үлдсэн малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн тухайд эдийн засгийн өршөөл үзүүлж, нөхөн төлбөр олгож байгаатай адил ач холбогдолтой арга хэмжээ болно гэж хуулийн төсөл санаачлагчид үзжээ.

Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл уг хуулийн үйлчлэлд 491.6 мянган хүн хамрагдах бөгөөд нийт малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 566.4 тэрбум, 30-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдвал 288.2 тэрбум, 35-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 189.0 тэрбум төгрөгийн орлого нийгмийн даатгалын санд төвлөрнө гэж тооцсон байна.

Уг хуулийн төслийн талаар асуулт асууж, үг хэлэх гишүүн байсангүй. Иймд уг хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэх талаар санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүд 100 хувь дэмжиж, байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Б.Саранчимэг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар боллоо гэж УИХ-ын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Сөүл хотын дарга Пак Вон Сүн өнөөдөр сэтгүүлчдэд хандаж яаралтай мэдэгдэл хийсэн байна.

Тэрээр хийсэн мэдэгдэлдээ ”Ерөнхийлөгч Пак Гын Хе болон бизнес эрхлэгч Чуй Сүн Шил нартай холбоотой асуудалд өөрийн байр сууриа илэрхийлэх гэж хүссэн юм.

Ерөнхийлөгч Пак Гын Хе нь түүнтэй холбоотой бий болсон байж болшгүй үйл явдлуудыг нуун дарагдуулахын тулд дэргэдээ ажиллаж байсан туслахууд болон өөр бусад ажилтнуудаа халж солихоос өөр ажил хийхгүй байна. Би эх орон, ард иргэдээ хүнд хэцүү байдалд оруулсан боловч хариуцлагаа хүлээхгүй байгаа Ерөнхийлөгчийг огцрохыг шаардаж байна. Бид ийм боломжийг ашиглаж Солонгос улс ад шинэ улс төр, шинэ удирдагчийг сонгох хэрэгтэй” гэж хэлсэн байна.

Мөн тэрээр хэргийг шалгаж байгаа цагдаагийн газраа Ерөнхийлөгч Пак Гын Хе-г дуудаж мэдүүлэг авах хэрэгтэй гэж олон иргэд шаардаж байгаатай санал нэгтэй гэдгээ хэлсэн ажээ.

Боловсрол соёл шинжлэх ухаан спортын яамнаас 2016-2017 оны хичээлийн жилээс эхлэн сурагчдын амралтын хуваарийг өөрчилж, энэ сарын 27-нд эхлэх байсан нэгдүгээр улирлын амралтыг хойшуулжээ.

Филиппиний Манила хотноо “Miss Earth” буюу “Эх дэлхийн мисс”-ийн тэмцээн болж өндөрлөлөө. Тус тэмцээний титмийн эзнээр Эквадор улсын мисс Катерине Эспин шалгарчээ.



Харин шилдэг 16-д Колумб, БНСУ, Итали, Англи, Бразил, Вьетнам, ОХУ, Мексик, АНУ, Швед зэрэг орны гоо бүсгүйчүүд үлджээ. Байгаль орчин, эх дэлхийгээ хамгаалахыг сурталчлах зорилготой дэлхийн гоо сайхны тэмцээнд 83 орны гоо бүсгүйчүүд оролцсон юм.



Тус тэмцээнд эх орноо төлөөлөн оролцсон Э.Азбилэг уран нугарч “Авьяаслаг мисс”-ийн алтан медаль хүртсэн билээ.

УИХ-ын гишүүн Л.Болдтой ярилцлаа.

Чамд амрагтайгаа түргэхэн хугацаанд “учраад” авмаар хүсэл төрж байсан уу? Ийм үед очих газаргүй, хаана, хэрхэн хийх вэ хэмээн бодож толгойгоо гашилгаж байсан уу?

Түргэн секс хийх нь хөгжилтэй бөгөөд сэрлийг ихээр өдөөдөг. Ингээд түргэн секс хийж болох 8 газар, 8 байрлалыг хэлье.

1.Цахилгаан шатан дотор дурлалц

Цахилгаан шат нь экспресс секс хийхэд хамгийн тохиромтой газруудын нэг байсаар ирсэн. Чи үүнийг лифтэн дотор хийхээр шийдсэн бол шат ажиллаж байх үед хийж болохгүй. Цахилгаан шатаа зогсоогоод /гацаагаад/ хийж эхлэнэ. Дууссаныхаа дараа шатаа буцааж ажиллуулаад аль болох дээд давхарт буу. Хүн байх магадлалтай давхарт бууж болохгүй. /жишээ нь 1-р давхар/

Байрлал:

эмэгтэйг хана түшүүлж араас хийх, эмэгтэйг дээш өргөн 2 хөлийг нь өөрийнхөө бүсэлхийгээр тэврүүлж хийх, эсвэл эмэгтэйг 1 хөл дээр нь зогсоож нөгөө хөлийг нь өргөж ар болон урд талаас хийх зэрэг байрлал байж болно.

2.Том кино театр

Адал явдалтай, аймшигийн кино гарах үед хамгийн арын суудал дээр сууж секс хийж болно. /Учир нь ийм кино үзэж байгаа хүн бусдыг болон орчны зүйлийг анзаарах сөхөөгүй байдаг./ Бусад хүмүүс та 2-ын юу хийж байгааг харах, сонсох боломжгүй байх ёстой.

Байрлал:

Эмэгтэй нь дэлгэц рүү харж эрэгтэйгийнхээ өвөр дээр сууна.

3.Шөнийн клуб

Шөнийн клубт охинтой танилцаад, эсвэл найз охинтойгоо “уулзмаар” бол клубын хамгийн харанхуй, хүн саад болохооргүй хэсгийг олоод тэндээ хийж болно. Эсвэл 00-ын өрөөг сонго.

Байрлал:

Босоо байрлал, нохой байрлал тохиромжтой.

4.Шатан дээр

Цахилгаан шаттай байрны хамгийн дээд давхарт шатан дээр хийж болно.

Байрлал:

зогсоогоороо арын байрлал, эмэгтэйгээ шатны бариул дээр хэвтүүлж хийж ч болно.

5.Машин дотор

Машинаа хэнд ч анзаарагдахгүй, хүнгүй газар байрлуулаад түрхэн хугацаанд секс хийж болно. Цагдаа болон бусад хүмүүс ирж саад болохооргүй газар сонго.

Байрлал:

Арын суудал дээр нохой байрлал

6.Коридорын булан

Коридорын мухар булан. Кинон дээрээ ийм буланд хэрхэн учирч байгааг харсан биз? Хүний хөл бага үед ажил тарсны дараа ийм газар уулзаж болох ба ажлынхаа агуулах дотор ч учирч болно.

Байрлал:

Зогсоод эмэгтэйнхээ 1 хөлийг бүсэлхий хавьд байлгаад урдаас нь хийж болно.

7.Ажил дээрх секс

Ажил тараад та 2-т хүн саад болохгүй үе таарвал оффис секс хийж болно.

Байрлал: Эмэгтэйг хана налуулж 1 хөлийг өргөөд хийх, ширээн дээр хийх.

8.Хувцас солих өрөө

Охид хөвгүүдийн хувцас солих өрөөний булан. Тухайн өдрийн хамгийн сүүлийн анги бөгөөд хүнгүй үед хувцас солих өрөөнд уулзаж болно. Гол нь багш болон ангийн хүүхдүүд чинь саад болохгүй, өрөө дотроосоо түгжигддэг бол илүү тохиромжтой.

Турк улсын Измир хотноо өсвөр, залуучуудын ДАШТ-ий блиц төрлийн тэмцээн өнөөдөр болж өндөрлөлөө. Тэмцээний 11 хүртэлх насны охидын ангилалд Монгол улсын тамирчин Э. Хүслэн дэлхийн аваргын алтан медалийн болзол хангалаа. Тэрээр уг ангилалд 9 тоглосноос 6 хожиж, 3 тэнцэн 15 оноогоор нийт оролцсон 28 тамирчныг манлайлжээ.



Харин энэ насны ангилалд өрсөлдсөн Н.Налжормаа 14 оноогоор хүрэл медаль хүртжээ. 14 хүртэлх насны ангилалд өрсөлдсөн дэлхийн даамын холбооны дэд мастер Б.Мишээл 12 оноогоор хүрэл медалийн болзол хангасан амжилт үзүүлэв.

БНТУ-д ажиллаж амьдарч байгаа иргэдийг манай улсын болон тухайн улсын иргэдийн зүгээс айлгаж , дарамтлах байдал улам даамжирч, бүр цаашилбал Монгол Улсын иргэн эмэгтэйчүүдийг хүчирхийлэх гэсэн оролдлого гарсан байна. 2016 оны 10 сарын 30-ны шөнө иргэн С -ийг Турк улсын иргэн хүчиндэхийг завдсан хэрэг гарч сэжигтэн этгээдийг Турк улсын цагдаагийн байгууллагаас саатуулан шалгаж эхлээд байна. Монгол Улсын иргэдийг гадаадын улс оронд өндөр цалинтай ажилд зуучилна гэсэн бүлэг этгээдүүдийн хууран мэхлэх үйл ажиллагаа газар авч байгаад анхаарал болгоомжтой байж , эд хөрөнгө, эрүүл мэндээрээ хохирч болзошгүй байдалд орохгүй байхыг дахин сэрэмжлүүлж байна.

Монгол Улсын шинэ Үндсэн хууль батлагдсаны 25 жилийн ой 2017 оны нэгдүгээр сарын 13-нд тохионо.

Өчигдөр Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд иргэн Н.Мөнхжаргал цагдаагийн дөрвөн нэр бүхий хурандааг гүтгэсэн гэх хэргийн анхан шатны шүүх хуралдаан боллоо.

“Нялх хүүхдийг ганц шил архиар зарна” гэх мэдээлэл өчигдөр олон нийтийн мэдээллийн сүлжээнд цацагдсан билээ.

“Эрдэнэт” үйлдвэрийн Оросын талын 49 хувийг хувьчилсан асуудал өнөөдөр ч олны анхаарлыг татсан хэвээр байна. Тэгвэл “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийн асуудлаархи Засгийн газрын нууц хуралдааны тэмдэглэл ил болжээ. Тус хуралдааны үеэр Эрдэнэтийн хувьчлалд голлох “тоглолт” хийсэн Худалдаа Хөгжлийн Банкны гүйцэтгэх захирал О.Орхон чухам юу өгүүлж байсныг 24 баримтаар хүргэж байна.

АН нь Алтангадас, МоАх, ”Шонхор”, ”МҮАН”, ”Кроун”, ”МоАН”, ”Нэг ардчилал” зэрэг олон фракциас бүрдэлтэй. Тиймээс ч тус намыг дотроо үзэл бодлоороо нэгдэж чаддаггүй, хагархай бутархай байдаг нь олон нийтэд ил байдаг.

УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны хуралдаан өнөөдөр /2016.11.01/ 15.25 цагт гишүүдийн 52.6 хувийн ирцтэйгээр эхэллээ. Хуралдааны эхэнд Тогтвортой хөгжлийн зорилгын дэд хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг байнгын хорооны хуралдааны дараа үргэжлүүлэн хуралдах байсан Тогтвортой хөгжлийн дэд хорооны хуралдааныг хойшлуулж өгөх горимын санал гаргасныг гишүүдийн олонхи нь дэмжсэн юм.



Үүний дараа 2016 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдөр УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг, Б.Саранчимэг, Т.Тогтохсүрэн, Ц.Цогзолмаа нарын өргөн мэдүүлсэн Нийгмийн даатгалын сангаас олгох, тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ.

Хуулийн төсөл санаачлагч УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг илтгэлдээ уг хуулийн төсөл нь МАН -ын 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт туссан “Хүүхэд төрүүлсэн ээжүүдэд даатгуулсан хэлбэрээс нь үл хамааран хөдөлмөрийн хөлснөөс адил хувиар тооцон тэтгэмж олгох эрх зүйн орчин бүрдүүлнэ”, “Хүүхдээ 3 нас хүртэл асарч байгаа эхчүүдийн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн хугацаа тасрахгүй байх боломж бүрдүүлнэ”,“Төрүүлж, өсгөсөн хүүхдийн тоогоор эхийн ажилласан хугацааг 1,5 жилээр нэмэгдүүлэн тооцно”, “Малчдын тэтгэврийн насыг 5 жилээр наашлуулна” гэж тус тус заасантай бүрэн нийцэж байгааг онцлон дурдаж байлаа.

Эхчүүдийн хүүхэд төрүүлж өсгөсөн хөдөлмөрийг бодитой үнэлж нийгмийн баталгааг нь сайжруулах зорилгоор хүүхэд асарсан хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасалдуулахгүй төлөх, шимтгэл төлсөн нийт хугацаан дээр төрүүлж өсгөсөн хүүхэд бүрийн тоогоор 1,5 жил нэмж тооцох, эхчүүдэд даатгуулсан хэлбэрээс нь үл хамааран адил хувь хэмжээгээр жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгох, малчдад хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох боломж олгох хууль эрх зүйн орчин бүрдүүлэх зорилгоор Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар хуулийн төслийг боловсруулсан аж. Статистикийн тоо баримтаас үзвэл жилд 80 орчим мянган эх төрж, 90 гаруй мянган эх хүүхдээ асарч ажил хөдөлмөр эрхлэхгүй байгаа аж. Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгосон эхчүүдийн тэтгэвэр ижил цалин хөлснөөс ердийн нөхцөлөөр тогтоолгосон эхчүүдийн тэтгэврээс 10-15 хувиар доогуур байгаа юм байна.



Хуулийн төсөл санаачлагчийн илтгэлтэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр, Д.Сарангэрэл, М.Оюунчимэг, Б.Саранчимэг нар асуулт асууж байр сууриа илэрхийлсэн юм. Гишүүдийн хувьд уг хуулийн төсөл батлагдвал улсын төсөвт хэр хүндрэл учрах, малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр тооцохдоо яг хэдэн наснаас тооцож хамааруулахыг, хүүхэд асарсан хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасалдуулахгүй төлөхөд хуулийн ямар зохицуулалт байгааг илүүтэй сонирхож байлаа.

Хуулийн төсөл санаачлагч УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг улсын төсөвт нэг их хүндрэл өгөхгүй гэж тооцож байгаа. Хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл Нийгмийн даатгалын сан, ажил олгогч болон улсын төсвөөс жилд нийтдээ 37962.0 сая төгрөг шаардагдана. Үүний 31107.6 саяыг Нийгмийн даатгалын сангаас, 1296.0 саяыг ажил олгогчоос, 5558.4 саяыг төсвөөс гаргахаар тооцсон. Ажил хөдөлмөр эрхлээгүй хүүхдээ асрах хугацаандаа нийгмийн даатгал төлөөгүй эхчүүдийн хувьд сайн дураар даатгалд хамрагдвал 50 хувийг нь төр дааж, 50 хувийг нь өөрөө төлж байхаар тусгасан. Харин нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд 20-иос доошгүй жил тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн бөгөөд 60 нас хүрсэн эрэгтэй, 55 нас хүрсэн эмэгтэй өөрөө хүсвэл өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгон авч болно гэж заасан байгаа. Уг хуулийн төсөл батлагдвал малчдын тэтгэврийн нас таван жилээр наашилж эрэгтэй 55, эмэгтэй 50 нас болох юм хэмээн хариулж байлаа.

Мөн УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан гишүүн Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд “Малчнаар ажиллаж, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нэг жилийг нэг жил хоёр сараар шимтгэл төлж ажилласан хугацаанд тооцно” гэж заасан байгаа. Энэ хуулийн төсөл батлагдвал давхар давхар хөнгөлөлт болох биш үү гэдгийг тодруулж байлаа. Ажлын хэсгийнхэн Засгийн газрын зүгээс уг хуулийн төслийг дэмжсэн байгаа. 2017.01.01-нээс хэрэгжих Малчнаар ажиллаж, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нэг жилийг нэг жил хоёр сараар шимтгэл төлж ажилласан хугацаанд тооцно гэсэн заалтыг хэрэгжүүлэхэд 12.6 тэрбум төгрөг шаардлагатай ч Ниймгийн даатгалын санд энэ хөрөнгө тусгагдаагүй байгаа. Тиймээс энэхүү хэлэлцэж байгаа хуулийн төсөл дэмжигдэн батлагдвал давхардал гарахгүй гэж хариулав.



Асуулт, хариултын дараа гишүүд хуулийн төслийг дэмжиж, саналаа хэлсэн юм. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл уг хуулийн төсөл нь олон хүүхэд төрүүлж асарсныхаа төлөө ажилласан жил бага, нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлж чадаагүй хоцорсон олон мянган эхчүүдийг төрөөс дэмжсэн чухал алхам боллоо гэж байсан бол УИХ-ын гишүүн М.Билэгт малчдын тэтгэвэрт гарах насыг наашлуулснаар энэ салбарт бодитой дэмжлэг болох төдийгүй, залуусыг малчин болгох хөшүүрэг нэмэгдэх болно хэмээн байр сууриа илэрхийлж байлаа.

Ингээд Нийгмийн даатгалын сангаас олгох, тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх талаар санал хураахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 100 хувь нь дэмжсэн юм. Байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар болов.

Хуралдааны төгсгөлд Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцсэн юм.



Манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 10 гаруй хувийг үйлдвэрлэж буй мал аж ахуйн салбарт 300,0 гаруй мянган малчин ажиллаж, тээвэр, худалдаа, үйлчилгээ зэрэг эдийн засгийн томоохон салбаруудад 240.0 гаруй мянган иргэн хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаа аж. Энэ нь нийт ажиллагсдын 47,5 хувийг эзэлдэг гэсэн үг. Үндэсний статистикийн болон нийгмийн даатгалын байгууллагын тоо мэдээнээс үзвэл малчдын 10 орчим, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 15 орчим хувь нь нийгмийн даатгалд хамрагдсан байна. Энэ байдал цаашид удаан үргэлжилбэл нийгмийн халамжийн сангаас тэтгэвэр авагчдын тоо мэдэгдэхүйц өсч, төсөвт ачаалал үүсгэх сөрөг үр дагавар гарах талаар уг хуулийн төслийн танилцуулгад дурдагдав.

Тиймээс Монгол Улсын эдийн засаг, хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтэд томоохон хувь нэмэр оруулж байгаа эдгээр салбарт ажиллагсдын нийгмийн баталгааг сайжруулах талаар дорвитой арга хэмжээ авах шаардлагатай байгааг харгалзан уг хуулийн төслийг боловсруулсан байна.

Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид нийгмийн даатгалд шимтгэлээ тасралтгүй төлж, нийгмийн баталгаагаа сайжруулах сонирхол нь нэмэгдэх, нийгмийн даатгалын санд нэлээд хэмжээгээр орлого төвлөрөх эерэг нөлөө үзүүлэх аж. Энэ нь аж ахуйн нэгж, байгууллага хувьчлагдан хөдөлмөр эрхлэлтийн статус нь өөрчлөгдөж, нийгмийн хамгаалалгүй үлдсэн малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн тухайд эдийн засгийн өршөөл үзүүлж, нөхөн төлбөр олгож байгаатай адил ач холбогдолтой арга хэмжээ болно гэж хуулийн төсөл санаачлагчид үзжээ.

Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл батлагдан хэрэгжвэл уг хуулийн үйлчлэлд 491.6 мянган хүн хамрагдах бөгөөд нийт малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 566.4 тэрбум, 30-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдвал 288.2 тэрбум, 35-аас дээш насныхан бүрэн хамрагдсан тохиолдолд 189.0 тэрбум төгрөгийн орлого нийгмийн даатгалын санд төвлөрнө гэж тооцсон байна.

Уг хуулийн төслийн талаар асуулт асууж, үг хэлэх гишүүн байсангүй. Иймд уг хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэх талаар санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүд 100 хувь дэмжиж, байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Б.Саранчимэг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар боллоо гэж УИХ-ын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Манай улстөрч, бизнесмэнүүд уснаас хуурай гарч чаддаг нь нэгэн бодлын их “бахархмаар”. Өөрөөр хэлбэл, авлига, хээл хахуультай холбоотой ямар ч хэргээс цэвэрхэн мултарч чаддаг гэхэд хилсдэхгүй. Өөр бусад ороны тухайд бол ямар ч өршөөлгүй байдгийг та бид үзэж, сонссон. Энэ удаа хээл хахууль, авлигатай холбоотой хэргээс цэвэрхэн мултарсан нэгэн эрхмийн тухай онцолж байна. Тэр бол “Халамж”-ийн гэх тодотголтой Д.Баярсайхан юм. Түүнийг 2014 оны арваннэгдүгээр сарын 17-нд Санхүү бүртгэл, төлөвлөлтийн газрын дарга Ч.Эрдэнэбулган, Д.Отгонтөгс, Д.Отгонгэрэл, Б.Эрдэнэсувд нарыг албан тушаалаа урвуулан ашиглаж 20 орчим компанийг өөрсдийн ах дүүсийнхээ нэр дээр байгуулан нийтдээ 4.4 тэрбум гаруй төгрөг хувьдаа завшсан байж болзошгүй хэмээн ШШГЕГ-ын харьяа хорих 460-дугаар ангид хорьж байсан юм.
Хэргийг шалгах явцад Нийгмийн халамж үйлчилгээний сайд асан Д.Баярсайхан нь 1.3 тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан хэмээн мэдээлж байв. Энэ тоо 900 сая болон буурсан гэх мэдээлэл байна. Тэгвэл уг хэргийн шүүх хурал өнөөдөр Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхт Д.Отгонтөгс, Д.Отгонгэрэл, Б.Эрдэнэсувд зэрэг хүмүүст холбогдох, Эрүүгийн хуулийн 150, 166.1-д заасан зүйл ангиар яллах дүгнэлт үйлдсэн хэргийг хэлэлцэх юм. Харин анхны эзэн холбогдогч болох Д.Баярсайхан эдгээр хүмүүсийн нэрсийн жагсаалтаас хасагджээ. Өөрөөр хэлбэл, түүний хэргийг прокурорын шатанд хэрэгсэхгүй болгосон нь тодорхой. Ямартай ч тэрбээр энэ хэрэгт холбоогүй болж үлдлээ.
Тус хэрэгтэй төстэй бас нэгэн үйл явдал бол УИХ-ын гишүүн Д.Бадамжунай Хадгаламж банкны 14 тэрбум төгрөгийн хэрэгт холбогдсон ч нэр цэвэр үлдсэн юм. Хэргийг сөхвөл 2007 онд “Хадгаламж” банкийг хувьчлах үед 14 тэрбум төгрөг дутсан. Энэ мөнгийг тус банкны нягтлан бодогч, МАН-ын дэргэдэх МАСЗХ-ны тэргүүлэгдийн нэг Ц.Чимэдцэрэн гэгч хувьдаа ашиглан завшсан болохыг тогтоож ганцаараа “дээлээ” нөмөрсөн билээ.
Энэ хэрэгт холбогдсон У.Хүрэлсүх, Г.Занданшатар, Т.Бадамжунай, Ж.Мөнхбат нарыг “Хадгаламж” банкны мөнгөөр БНСУ-д казинод тоглосон гэж шалгаж, гишүүний эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай ч тухайн үед сүр дуулиантай яригдаж байв. Гэсэн ч тэдний буруутайг нотолж чадаагүй гэх шалтгаанаар хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгосон байдаг. Энэ мэтчилэн төрийн эрх баригч, том албан тушаалтнуудад хууль үйлчилдэггүй бололтой юм.

Ардчилсан намын Гүйцэтгэх зөвлөл өнөөдөр хуралдаж Үндэсний зөвлөлдөх хороог энэ сарын 16-нд хуралдуулахаар шийдсэн байна. Ардчилсан нам 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн дараа ҮЗХ-оогоо хуралдуулсан бөгөөд үргэлжүүлэн хуралдаж чадаагүй байгаа юм. Хэд, хэдэн удаа ҮЗХ-ны хурлын тов зарлагдсан ч тодорхой шалтгаануудын улмаас хойшилсон. Хамгийн сүүлд орон нутгийн сонгуулийн дараа хуралдуулахаар шийдвэр гарсан байсан юм. Тиймээс энэ удаагийн хурлаар орон нутгийн сонгуулийн дүн болон ирэх сард хуралдах ИХ хурлын бэлтгэл ажил, намын дүрмийн шинэчлэлийн асуудлыг хэлэлцэх аж.