Үндсэн хуулийн цэцийн дарга Д.Одбаяртай холбоотой шуугиан энэ өдрүүдийн гол сэдэв болж байна. Түүнийг олон улсын хуралд оролцоод Инчеоны нисэх буудалд газардахад нь тус улсын цагдаагийн байгууллагаас шүүхийн зөвшөөрөлтэйгөөр баривчилан мэдүүлэг авч, 10 хоногийн хугацаанд хилийн хориг тавьсан нь энэ өдрүүдийн гол шуугиан болж байна. Үүнтэй холбоотойгоор Хүний эрхийн үндэсний комиссын гишүүн П.Оюунчимэг өдөр тутмын “Зууны мэдээ” сонин-д өгсөн ярилцлагадаа дурджээ. “Бэлгийн дарамт үйлдсэнийг нь нотлохоор өөр байгууллагын даргаар томилчихдог” гэсэн гарчигтай түүний ярилцлагад хэд хэдэн сэдвийг хөнджээ.
Тэрбээр “Ажлын байрны бэлгийн дарамттай холбоотой асуудлыг анх 2011 онд Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хуульд оруулсан байдаг. Харин бусад органик хуульд ийм зохицуулалт байхгүй. Ажлын байрны бэлгийн дарамт гэдэг хүсээгүй байхад нь үг хэл, бие, бусад хэлбэрээр бэлгийн сэдлээ илэрхийлсэн, хурьцал үйлдэхээс аргагүй байдалд оруулсан, үүний улмаас ажил албан тушаал, эд материал, сэтгэл санаа бусад байдлаар хохирох үр дагавар бүхий тэвчишгүй орчин үүсгэж, айлган сүрдүүлж тулган шаардсан үйлдэл, эс үйлдэхүйг хэлнэ гэж Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хуульд заасан. Судалгаанаас харахад ажлын байрны бэлгийн дарамтыг ихэвчлэн удирдах албан тушаалтнууд үйлддэг.
2016 оны Эмэгтэйчүүдийн сангийн судалгаагаар ажлын байрны бэлгийн дарамтад өртсөн хүмүүсийн 97.5 хувь нь эмэгтэй, 2.5 хувь нь эрэгтэй байсан. Салбарыг нь харвал хууль сахиулах, сургуулийн орчин, урлаг соёлын салбарт түгээмэл ажиглагддаг. Гэхдээ энэ нь бусад салбарт байхгүй гэсэн үг биш.
Сүүлийн 6-7 жилд ажлын байрны бэлгийн дарамттай холбоотой өргөдөл гомдол эрс нэмэгдсэн. Тэдгээр нь дандаа идэвхтэй үйлдэл буюу эмэгтэйн биед хүрсэн, санал тавьсан, албан тушаалаар айлган сүрдүүлж тулган шаардсан байдаг.
Шалгаж тогтоогоод хариуцлага тооцуулахаар удирдах албан тушаалтанд нь хандахад хариуцлага тооцож байна гээд өөр байгууллага руу дарга болгоод явуулчихдаг. Ийм учраас л таслан зогсоогдохгүй байгаа юм.
Хоёрдугаарт, ажлын байрны бэлгийн дарамт хүмүүсийн хоорондын ярианы сэдэв болдгоос биш “Байх ёсгүй зүйл шүү” гэдгийг мэддэг хүн цөөн. Гэхдээ сүүлийн үед эрхээ хамгаалуулахаар хандаж, тэмцэж байгаа эмэгтэйчүүд олноор гарч ирж байна. Гэтэл үүний цаана ёс зүйгүй үйлдлийг илчлэхийг хүсэхгүй хүмүүс ч бий” гэжээ.
Мөн нэг асуудалд харамсаж явдгаа П.Оюунчимэг гишүүн онцолсон байна. Түүний хэлснээр “УИХ-д энэ хавар өргөн барьсан “Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 18 дахь илтгэл”-д бид “Ажлын байран дахь бэлгийн дарамтын нөхцөл байдал” сэдвийг гуравдугаар бүлэг болгон оруулсан. УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар хэлэлцүүлж тогтоол батлуулсан. Олон хүндрэл, эсэргүүцэлтэй ч тулж байна. Миний харамсаад байгаа зүйл бол ХЭҮК-ын ажилтнуудын нөр их хөдөлмөрөөр бүтсэн судалгаа, баримт мэдээллийг гаргаад тавихад хэн ч хөдөлдөггүй. Тэгсэн хэр нь нэг хүний асуудал яригдахад нийгмээрээ давалгаалдаг.
Зөвхөн бэлгийн дарамт биш. Эрүү шүүлт, хурдан морь унаач хүүхдийн асуудал, уул уурхай дахь хүний эрхийн асуудал, хүн худалдаалах гэмт хэргийн талаар маш олон баримт мэдээлэл, судалгаа шинжилгээ, урьдчилан сэргийлэх сургалт сурталчилгаа хийгээд байхад сонссон ч сонсоогүй юм шиг явж байгаад нэг асуудал гарч ирэхэд “ХЭҮК юу хийсэн юм” гэдэг. Бид хийсэн ажилтай учраас хаана ч, хэний ч өмнө нүүр бардам хэлнэ. Гагцхүү үүний үр дүн, хуулиар баталгаажуулж нийгэмд хэрэгжих ёстой. Бидний гаргаж тавиад байгаа асуудлыг холбогдох яам, хууль тогтоогчид мэдэрч чадах юм бол хууль эрх зүйн орчныг яаралтай өөрчлөх хэрэгтэй. Бүх баримт судалгааг өмнө бэлтгэж өглөө.
Хэрэв хуулиа өөрчилж чаддаггүй юм бол нэгдэн орсон олон улсын гэрээ конвенцийн заалтыг хууль шүүхийн практикт хэрэглүүлэх хэрэгтэй. Олон улсын гэрээ конвенцийг шударгаар сахин биелүүлэх үүрэгтэй гэж Үндсэн хуульд заасан.
Ядаж шийдвэр гаргаж байгаа цагдаа, шүүх, прокурор нь үүнийг мэдэж байх ёстой. Гэтэл зөвхөн дотоодын хууль тогтоомжийн хязгаарлагдмал заалтаар олон хүний эрх ашгийг хохироож байгаа нь үнэн” гэжээ.
Эндээс харахад ажлын байран дээрх бэлгийн дарамттай холбоотой асуудлыг Хүний эрхийн үндэсний комиссоос жил бүр өргөн барьдаг илтгэлээрээ дамжуулан баримт, тоон мэдээнд үндэслэн УИХ-д хүргүүлдэг ч түүнийг нь төдийлөн авч хэлэлцдэггүй бололтой. Цэцийн дарга Д.Одбаярыг БНСУ-д саатуулагдсан асуудлаас үүдэж ажлын байран дээрх бэлгийн дарамтын тухай яриа хөндөгдөж эхэлсэн болохоос өмнө нь байсан үзэгдэл гэдгийг П.Оюунчимэг гишүүн тодотгосон нь энэ байв.
С.Сүлд
Сэтгэгдэл (4)