ЦЕГ-ын Мөрдөн байцаах албаны урьдчилан сэргийлэх ажил хариуцсан ахлах мэргэжилтэн цагдаагийн ахмад Н.Амарзаяагаас цахим гэмт хэрэгтэй холбоотой асуудлаар тодрууллаа.
-"Дураараа биш ээ дүрмээрээ", “Яараад яахав дээ” зэрэг аян үр дүнтэй байж замын тээврийн ослыг тодорхой түвшинд бууруулж чадсан. Энэ удаа хэрэгжүүлж байгаа "Ятгах тусам нягтал" аян хэр үр дүнтэй байна вэ?
-Цагдаагийн байгууллага нь гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийтийн хэв журам хамгаалах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлж ажилладаг бөгөөд энэ үүргийнхээ дагуу гэмт хэргийг бууруулах, таслан зогсоох урьдчилан сэргийлэх олон ажил арга хэмжээг үр дүнтэй зохион явуулж байна. "Ятгах тусам нягтал" аян нь залилах төрлийн гэмт хэргийг бууруулах, урьдчилан сэргийлэхэд чиглэгдэж, энэ төрлийн мэдээ мэдээллийг иргэдэд түгээх, сэрэмжлүүлэх зорилготой юм. Өмнөх тоон үзүүлэлтээс харахад энэ төрлийн гэмт хэргийн гаралт тогтмол өссөн үзүүлэлттэй байна.
Тухайлбал, Эрүүгийн хуулийн 17.3 дугаар зүйлд заасан “Залилах” гэмт хэргийн гаралт нийт гэмт хэргийн 14-16 хувьд хүрч 2017 онд 2996, 2018 онд 5378, 2019 онд 7821 болж өссөн байна.
Энэ хүрээнд Мөрдөн байцаах алба, Монгол банк болон арилжааны банкуудын холбоотой хамтран энэ сарын 6-ны өдрөөс эхлэн залилах гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр “Ятгах тусам нягтал” нөлөөллийн аяныг улсын хэмжээнд хэрэгжүүлж эхлээд байна. Аяны хүрээнд иргэдийн эрх зүйн мэдлэг, санхүүгийн боловсролыг дээшлүүлэх, залилах гэмт хэргийн үйлдлийн арга болон түүнд өртөж хохирохгүй байх талаар сэрэмжлүүлэг, мэдээлэл зөвлөгөө өгөх, зурагт хуудас гарын авлага тараах, богино хэмжээний видео шторк бэлтгэн иргэдэд хүргэх, сургалт зохион байгуулах зэрэг төрөл бүрийн нөлөөллийн арга хэмжээг хэрэгжүүлээд байна.
-Ихэвчлэн ямар төрлийн залилан давамгайлж байна вэ?
-Цахим сүлжээгээр залилах явдал их гарч байна. Нийгэм хөгжихийн хэрээр иргэд техник технологийн дэвшлийг түлхүү ашиглаж байна. Энэ нь сайн ч талтай ч саар тал байгаагийн нэг жишээ нь цахим залилангийн гэмт хэрэг хэрэг юм. Фэйсбүүкт тавигдсан анхаарал татахуйц мэдээлэл, олны танил иргэдийн зураг нэрийг барьсан хэдий ч онцын шаардлагагүй, хэрэггүй гэж хэлж болох мэдээлэл, төрөл бүрийн зугаа сонжоо зэргийг уншихаар нэвтэрч ороход нууц үг шаарддаг. Ингээд нууц үгээ оруулмагц залилагч этгээд фэйсбүүкт нь ороод ойр дотны хүмүүс рүү нь зурвас бичиж мөнгө авах, мөн интернэт банкны нууц үгийг нь олж авах зэргээр цахим гэмт хэрэг хамгийн түгээмэл үйлдэгдэж байна.
-Олон улсын тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамруулж өгнө эсвэл гадаад улсын виз гаргана гэсэн зар цахим сүлжээгээр их байдаг. Үүнтэй холбоотой гомдол ирж байсан уу?
-Фэйсбүүк залилангаас тооны хувьд цөөн ч илүү хохирол учруулж байгаа нэг төрлийн цахим залилан нь хуурамч и-мэйл хаягаар ирсэн цахим шуудан. Сугалаанд хожсон эсвэл аль нэг өндөр хөгжилтэй орны иргэний өв залгамжлагч болсон тухай, олон улсын байгууллагын гадаад дахь сургалт, тэтгэлэгт хамруулах, ашигтай бизнесийн санаа зэргийг цахимаар илгээдэг. Иргэд үүнд нь итгэнгүүт зардлын мөнгөө илгээ гэдэг. Хамгийн гол нь цахим орчинд үйлдэгдэж байгаа гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд иргэн, ААН-үүд мэдээлэлтэй, анхааралтай байх хэрэгтэй байна.
-Өнгөрсөн оны хувьд цахим гэмт хэрэг, залилантай холбоотой хэчнээн гэмт хэрэг, гомдол мэдээлэл бүртгэгдсэн бэ?
-Иргэдийн и-мэйл, фэйсбүүк хаягт хууль бусаар нэвтрэн тэдний нэрээр ойр дотны найз, нөхөд, ах, дүү нараас яаралтай мөнгөний хэрэгцээ гарлаа туслаач гэж залилсан гэмт хэрэг 457 бүртгэгдсэн байна.
-Сүлжээний бизнестэй холбоотой гомдол мэдээлэл хэр их байна вэ. Тухайлбал, “Жи тайм” гэх сүлжээний бизнест иргэд олноороо хохирсон. Энд ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна вэ?
-Хөдлөх болон үл хөдлөх эд хөрөнгийг “худалдах, худалдан авах”, “түрээслэх, түрээслүүлэх”, “арилжих”, “барьцаалах”, иргэд хооронд өндөр хүүтэй мөнгө зээлэх нэрээр бусдыг залилах, гадаад улсад зорчих виз гаргаж өгнө, иргэдээс гар утас худалдаж авна, утсаар чинь яриад өгье гэх зэргээр гар утас залилах, хуурамч баримт бичиг ашиглан бусдын эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийг залилах зэрэг олон шатлалт маркетинг, пирамид тогтолцооны арга буюу олны нэрлэж заншсан сүлжээний гэх тодотголтой гэмт хэргүүд дийлэнх хувийг эзэлж байна.
Тухайлбал, "Жи-тайм" сүлжээний хэрэгт 2017 онд мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж эхэлсэн. Энэ сүлжээнд 40 мянга гаруй иргэн элсэж, 11 мянга 400 иргэн нийт 26 тэрбум төгрөгөөр хохирсон байдаг. Мөн "Жи-тайм" сүлжээнд элсээд элссэн мөнгөнөөсөө илүү урамшуулал авсан 1000 орчим хүнийг иргэний хариуцагчаар татаж, мөрдөн шалгах ажиллагаа явууллаа. Олон хүн хамарсан учраас мөрдөн шалгах ажиллагаа хоёр жил гаруйн хугацаанд үргэлжлээд 2019 оны наймдугаар сард прокурорт шилжүүлсэн. Энэ төрлийн гэмт хэрэгт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлд заасан Залилах гэмт хэргийн үйлдлийн аргаас нь хамааран 5-12 жилийн хорих ялаар шийтгэнэ гэж заасан байдаг.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (3)