
МАХН-ын даргыг хилс хэргээр, улс төрийн зорилгоор баривчилсан хэмээн эндүүрч, хүний эрхийн төлөө бухимдаж байсан иргэд экс Ерөнхийлөгчийн авлига, албан тушаалын хэрэгтэй танилцаад тайвшрав. Энэ хугацаанд ойлгомжгүй олон асуудал тодорхой болсон. Н.Энхбаярыг МАН баривчлуулсан мэтээр андуурч, тус намын нэр бүхий эрхмүүд рүү үг шидэлж байсан иргэд бодит байдлыг ухаарлаа. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийг энэ хэрэгт холбогдуулан хардаж байсан хүмүүс ч бас уужуу амьсгаа авах болов.
АТГ-аас Н.Энхбаярын гэм буруутай үйлдлүүд, төрийн өмчийг албан тушаалаа ашиглан завшсан хэргүүдийг баримтаар дэлгэснээс хойш олон нийт тайвширсан гэж хэлж болно. Харин МАХН-ын хувьд бужигнасан өдрүүд өнгөрч байна. Өнгөрөгч долоо хоногийн сүүлээр экс Ерөнхийлөгчийг яллагдагчаар үргэлжлүүлэн шалгаж, зургадугаар сарын 26 хүртэл хорих болсон тухай шийдвэрийг Сүхбаатар дүүргийн шүүх гаргасан. Ингэснээр МАХН болон Улс төрийн холбоо эзэнгүйдэж, Н.Энхбаярын суудалд суух, тус нам хийгээд холбоог удирдах орлон тоглогчийн асуудал эрчимтэй босч ирэв. Улс төрийн холбоонд багтаж буй таван намын төлөөлөл өнгөрсөн хугацаанд МАХН-ын байраар үзэгдэх нь цөөрч, идэвхтэй ажиллагаа нь суларсан гэсэн мэдээлэл бий.
Цоохор цэргийн жанжны суудалд суух сонирхолтой байсан МоАХН, БНН, МҮАН-ын “гоцлол удирдаачид” эдүгээ МАХН-аас зайгаа барьж, байдлыг харзнах байр суурь баримтлах болжээ. Нэгэнт Улс төрийн холбоог анхлан байгуулсан Н.Энхбаяр өөрийн биеэр үйл явдлыг удирдаж чадахгүй нь тодорхой болсон тохиолдолд түүнтэй хэлэлцэн тохирсон бусад намын тохироо ч хүчингүй болж буй юм. Улс төрийн холбоонд багтсан нам бүр, тодорхой нэр бүхий М.Энхсайхан, Б.Жаргалсайхан, Ц.Шийлэгдамба, Л.Эрдэнэтуул, Б.Цогтгэрэл нар тус бүрдээ Н.Энхбаяртай өгөө аваа, хувийн тохироогоо хийсэн тухай хэвлэлүүд тухайн үед бичиж байв. Аль намд сонгуулийн хэдэн тойрог буюу мандат өгөх, цаашдаа ялбал Засгийн газарт хэн нь ямар суудал эзлэх гэхчлэн тэдний хооронд хийсэн “суудлын наймаа” Н.Энхбаяр баривчлагдсанаас хойш үлгэр болж хувирсан нь тодорхой. Тиймээс ч Улс төрийн холбоо бүрэн утгаараа эзэнгүйдэж, тарах нь тодорхой болсон тухай эх сурвалж мэдээлж байгаа юм. БНН-ын Б.Жаргалсайхан “Холбоо молбоо гэж ядаргаатаж байхаар чадахгүй юм биш, хэдэн тойрогт дангаараа үзэж тарна аа, яадаг юм” хэмээн ойр дотныхондоо ам алдсан мэдээ бий. Ямартай ч энэ мэтээр Улс төрийн холбоонд нэгдэгчдийн итгэл үнэмшил сарних болжээ. Тус холбоог Н.Энхбаярын эзгүйд хэн удирдах талаар тэдний хооронд болсон яриа ч үүнд нөлөөлсөн бололтой. Хувь хүний хувьд найдваргүй, үйлдсэн хэрэгтээ, сэжигтнээр Сүхбаатар дүүргийн цагдаа, АТГ-т шалгагдаад жил гаруй болсон хэрнээ энэхүү бодит байдлаа бусдаасаа нууж, хоригдох болсон шалтгаанаа улс төрийн хийрхлээр тайлбарлан хуурч ирсэнд нь гомдолтой байгаагаа Улс төрийн холбоонд багтсан зарим намын удирдлагууд хатуухан хэлсэн сурагтай. Ийнхүү МАХН Улс төрийн холбооны суурийг сахин үлдэх бололтой. Яг энэ үед Н.Энхбаярыг үргэлжлүүлэн хорих шийдвэрийг шүүхээс гаргасан нь тус холбоог бараг л гарцгүй болгож байна. Харин одоо холбоо гэхээсээ илүү МАХН-ын даргаар хэнийг сонгох асуудал дэгдэж, энэ хүрээнийхний гол сэдэв болж байна.
Бидэнд олдсон мэдээллээр МАХН-ын дарга болох хүслээ тэргүүн хатагтай асан О.Цолмон ойр дотныхондоо илэрхийлсэн гэх. Түүнд өөрийн биеэр ил гарч, тэргүүн фронтод ажиллахыг ойр дотны зарим нэгэн хүн санал болгож, итгүүлсэн бололтой. Н.Энхбаярыг Ерөнхийлөгч байх үед ч ардаас нь нөлөөлөн, идэвхтэй ажиллаж ТЕГ-т хүртэл шургалж амсан энэ эмэгтэйд тухайн үеийн МАХН-ынхан ам муутай байсан. О.Цолмонгийн цайг зөөж байж Н.Энхбаяраас албан тушаал авдаг гэсэн ойлголт хэвийн үзэгдэл болоод байв. Энэ утгаараа О.Цолмон өөрийн нөлөөг авч үлдэх хүсэлтэй байж ч болох. Хүү Э.Батшугарыг дарга болгож, МАХН-ыг өв залгамжлуулан өгөх тухай яриа ч нэлээн хүчтэй өрнөжээ.
Бусад улстөрчдийн нэр яригдсан хэдий ч ээж, хүү хоёрын нэг нь МАХН-ыг удирдах магадлал илүү өндөр байгаа аж.
МАХН ийнхүү улс төрийн хүчин гэхээсээ илүү нэг гэр бүлийн өмч болох бололтой. Н.Энхбаярын орлон тоглогч түүний маш ойрын, итгэлтэй, үзэл бодол, адаглаад хэлсэн үгийг нь гуйвуулаад, улс төрийн хожоо хайгаад байхааргүй хүн байх хэрэгтэй гэдэг дээр МАХН-ынхан санал нийлсэн байна. Ийм хүнийг түүний гэр бүлийнхнээс сонгох нь зүйтэй гэж үзэх хүн цөөнгүй байсан аж.
Тиймээс ч О.Цолмон, Э.Батшугар нарын нэгийг МАХН-ын даргаар сонгож, Н.Энхбаярын орлон тоглогчийн орон тоон дээр тавих бололтой. МАХН-ын дарга хэн ч боллоо гэсэн Н.Энхбаярын утсан хүүхэлдэй байх нь тодорхой. Итгэмжит бие төлөөлөгч гэсэн үг. Бие төлөөлөгч гэр бүлийнхнээс нь сонгогдох ёстой гэж Н.Энхбаяр үзэж буй нь энэ байж ч болох юм.
С.Цэнгэл