Улаанбаатар хотын гудамжинд “дахивар” гэсэн бичигтэй хогийн сав хаа сайгүй харагдах болоод удаж байна. Иргэдийг хогийг ангилж сургахын тулд нийслэлийн захиргаанаас чамлахааргүй их хөрөнгө зарцуулсан нь тодорхой. Гэтэл өчнөөн хөрөнгө зарж хийсэн, байрлуулсан энэ хогийн савыг зориулалтаар нь хэрэглэж байгаа газар өвсөн дундаас зүү эрэхтэй адил болжээ. Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын алба, АНУ-ын Азийн сан хамтран “Загвар хороо” хөтөлбөрийн хүрээнд гэр хорооллын айлуудад хог ангилан ялгах сав байрлуулсан нь өнөөдөр ямар ч үр дүнгүй, хоосон төмөр сав болж хувирсныг нүдээр харлаа.
Жилийн өмнө буюу 2014 оны 7-р сард Баянгол дүүргийн 9-р хорооны Горькийн 4-р гудамжны 82 тоотод ийм хог ангилан ялгах сав хоёрыг байрлуулжээ. Энэ хавийн өөр хэд хэдэн айлд ийм хогийн сав өгсөн юм байна.
Энэхүү ангилан ялгах сав нь дотроо дахин боловсруулж болох, дахиж ашиглагддаггүй хог хийх хоёр тасалгаатай. Хашаанд наалдуулж, цаанаас нь онгойлгох боломжтойгоор суурилуулжээ. Уг төслийг хэрэгжүүлж буй А.Пагмадуламынд ирсэн хүн болгон хогийн савыг нь сонирхдог гэнэ. Анхандаа том жижиггүй, хүүхэд хөгшидгүй шинэ хогийн саваа сонирхож шил, лааз, ундааны сав, цаасаа дахин боловсруулах хэсэгт нь ялгаж хийдэг байжээ. Ингэсээр дадал болж, эднийх хотын захиргааны төслийг жинхэнэ утгаар нь хэрэгжүүлдэг айлж болж. Гэтэл хогийг ангилан хийхэд биш ачихад асуудал гарсан нь одоо ч үргэлжилсэн хэвээр. Хогийн савыг анх авчирахдаа 9-р хорооныхон болоод төслийнхөн гээд олон хүн ирж. Гэсэн ч хашаандаа суурилуулснаас хойш албаны нэг ч хүн тэднийг хэрхэн хогийн саваа ашиглаж буйг харахаар ирээгүй байна.
А.Пагмадулам “Бид эхэндээ хогийн шил, лаазаа нэг талд нь хийгээд, нөгөө талд нь бусад хогоо уутанд хийдэг байсан. Гэтэл хог ачигч нар ирэхээрээ манайхыг өнгөрөөд явчихдаг болсон. Хашааныхаа гадаа хогоо гаргаж өгөхгүй л бол дахин иртэл нь хогоо хадгална гэсэн үг. Тийм болохоор хогоо ангилан ялгах саванд хийчихээд дараа нь буцааж хайрцганд хийгээд гаргалтай биш. Ашиглахаа болиод удаж байна” гэлээ. Тэдний хогийн савыг онгойгож үзтэл бараг шинээрээ. Нэг ч хог алга. Харин хажууд нь хайрцагт хийж овоолсон хог харагдана лээ. Саахалт айл болох Г.Бат-Эрдэнийх мөн л ийм байдалд оржээ. Тэрбээр “Хашаанд нэг л том хогийн сав байдаг, хэрэглэж чадахгүй юм. Хог ачигч нар гаднаас нь онгойлгоод хогоо аваад явчихдаг бол хэн хэндээ хэрэгтэй” гэв. Тэдний хогийн сав ч мөн шинээрээ “үзмэр” болжээ. Энэ бол асар их хөрөнгө, цаг хугацаа зарж эхлүүлчихээд үр дүнг нь үзэлгүй хаядаг монголчуудын муу зангийн жишээ.
Угтаа ангилан ялгах сав гэр хороололд байрлуулах нь хуучнаар бол тэргүүн туршлага гэж болохоор. Хог ачигч нар ихэнхидээ өдрийн цагаар ирдэг тул хүүхэд хөгшид хогоо зөөж зүдэрдэг нь үнэн. Харин айл бүр ийм гаднаас татаад авчихдаг хогийн савтай болвол хог ачигч нар заавал айлын хаалга нүдэх шаардлаггүй, иргэд ч хогоо гаргаж тавих хэрэггүй болно.
Гэтэл манай тууз хайчлах дуртай хурган дарга нарын нэг нь сайхан санаачлагыг ийнхүү үр дүнг нь үзэлгүй “үзмэр” болгочихжээ. Үүний гол буруутан нь ердөө л ажлын уялдаа холбоо юм. Хорооныхон, төслийнхөн хог ачигч нартаа анхааруулж, үүрэг даалгавар өгч, хэрхэн хэрэгжиж байгааг нь шалгасан бол төслийн мөнгө ингэж “үзмэр” болохгүй байлаа. Нөгөө талаас иргэд өөрсдөө шаардлага тавихгүй, хог ачигч нарын ааш занд тааруулан жинхэнэ тэргүүний туршлага болохуйц ангилан ялгах хогийн саваа ашиглахгүй байгаа нь харамсалтай.
Нийтлэлч Д.Идэржаргал
