Цагдаагийн экс дарга нарын өмгөөлөгчид уржигдар болсон шүүх хурлын үеэр үйлчлүүлэгчээсээ татгалзсанаар шүүх хурал гурав дахь удаагаа тодорхойгүй хугацаагаар хойшилсон юм. Өмгөөлөгчид тус үйлдлээ тайлбарлахдаа “Энэ сарын 20-нд буюу шүүх хурлын тов гарахаас өмнө хэргийн зүйлчлэлийн талаар хүсэлт гаргасан. Үүний дагуу Үндсэн хуулийн цэц дээр маргаан үүссэн тохиолдолд хэргийг түдгэлзүүлэх ёстой байхад үйлчлүүлэгчдийг нь албан хүчээр хорьсон төдийгүй шүүх хуралдааныг албан хүчээр үргэлжлүүлнэ гэснийг эсэргүүцсэн. Мөн тэдний өмгөөлөгчдөд өмгөөлөл үзүүлэх эрхзүйн орчинг бүрдүүлж өгөхгүй байгаа учраас үйлчлүүлэгчдээсээ татгалзсан” гэлээ. Өмгөөлөгчдийн гаргасан үйлдэлд Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс мэдэгдэл гаргаж, өмгөөлөгчдөд хариуцлага тооцох үндэслэлтэй гэдгийг хэлсэн. Харин хуулийн дагуу өмгөөлөл үзүүлэх боломжийг нь хаан боогдуулсан гэж үзэн, шүүх танхимд болсон явдлын талаар болон ШЕЗ-ийн шийдвэртэй холбогдуулан хурандаа нарын өмгөөлөгчид Өмгөөлөгчдийн холбоонд хүсэлт гаргасан юм.
Хүсэлтийн дагуу өчигдөр Монголын өмгөөлөгдийн холбооны удирдах зөвлөл хуралдав. Хуралдаанаас долдугаар сарын 1-ний хэрэгт холбогдсон цагдаагийн экс дарга нарт өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа өмгөөлөгчдийн эрх ашиг шүүх танхимд тодорхой хэмжээгээр зөрчигдсөн байна гэдэг дүгнэлт гаргажээ. Улмаар өмгөөлөгчид үйлчлүүлэгчээсээ татгалзсан эл үйлдэл хэр үндэслэлтэй болон тухайн шүүх хурлын үеэр шүүх танхимд ямар нөхцөл, байдал үүссэн зэргийг судлахаар Монголын өмгөөлөгчдийн холбооны /МӨХ/ ерөнхийлөгч Д.Пүрэвнямаар ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулснаа дуулгасан юм.
Ингээд МӨХ-ны удирдах зөвлөлийн гишүүн Д.Батсүхээс дараахь асуултад хариулт авлаа.
-Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс өмгөөлөгчид хууль бус үйлдэл гаргасан. Тиймээс хуулийн дагуу хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлтэй гэж тайлбарласан. Энэ хэр үндэслэлтэй мэдэгдэл вэ?
-Өмгөөлөгч нар хүсэлт гаргаж, шүүх хурлыг орхиж гарсан нь үйлчлүүлэгч өмгөөлөгч хоёрын хоорондын асуудал. Үүнээс гадна ШЕЗ гэдэг бол өмгөөлөгчид хариуцлага тооцдог эрх бүхий субъект биш. Манайх ч тэр энэ байгууллага ч тэр шүүхээс ямар нэгэн шийдвэр гараагүй байхад ямар нэгэн байр суурь илэрхийлэх, цаашлаад мэдэгдэл гаргах үндэслэл байхгүй. Бид зөвхөн саналаа л хэлэх эрхтэй. Гэтэл ШЕЗ шууд шийдээд дүгнэчихсэн байна лээ. Тэдэнд ийм эрх мэдэл байхгүй. Үндсэн хууль болон Шүүхийн тухай хуульд заасан эрх хэмжээнд байхгүй л асуудал. Үүнийг гайхаад л байна. Шүүх нь шийдвэрээ гаргаагүй байхад ерөнхий зөвлөл ийм дүгнэлт хийчихээр дараа нь шүүхээс гарах шийдвэр ямар байх бол доо. Хувь хүний хувьд бодоод үзэхээр шүүхийн шийдвэр аль хэдийнэ гарчихсан юм биш үү гэж бодоод л байна.
-Өчигдөр О.Алтангэрэл болон Т.Мөнхдэлгэр нарыг шүүх танхимаас гарсны дараа 30 гаруй минут цагдан хорихын байранд гадагш гаргахгүй хорьсон гэдгийг тэд өөрсдөө хэлсэн. Ер нь ийм зүйл байж болох уу?
-Шүүх хуралдааны танхимд хүчээр байлгах, шүүх хуралдааны танхимд хүчээр саатуулсан гэдэг асуудал гарсан байна лээ. Өмгөөллийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлд өмгөөллийн үйл ажиллагааны баталгаа гэдэг зүйл, заалт бий. Энэ нь алдагдаад байна гэсэн үндэслэлээр өмгөөлөгчид бидэнд хандсан. Таван өмгөөлөгч дотроос Г.Ганбаатарын өмгөөлөгч Т.Мөнхдэлгэрийн хувьд хэргийн материалтай танилцаагүй байхад түүнд хэрэгтэйгээ танилцах боломж олгоогүйгээс гадна шүүх хурлыг хойшлуулах хүсэлт тавьсныг нь хүлээж аваагүй юм билээ. Манай ч бай олон улсын ч бай Өмгөөллийн тухай хуульд энэ талаар тодорхой заасан байдаг. Өмгөөлөгчийг хэргийн материалтай танилцах, мэдээлэл авах хангалттай боломжоор хангаж өгөх ёстой. Гэхдээ эдгээр асуудлыг бүгд өмгөөлөгчдийн зөв гэж үзэх хараахан болоогүй байна. Юутай ч бид энэ талаар холбогдох байгууллагуудтай уулзаж, тайлбар мэдээлэл авсны үндсэн дээр энэ асуудлыг дахин авч хэлэлцэх болно. Өмгөөлөгчид энэ асуудлуудаа шүүхэд тавьсан байна уу шүүх түүнийг яаж хүлээж авсан гэдгийг мэдэж байж, дараагийн асуудлыг ярих нөхцөл үүсэх юм. Бидэнд одоогоор зөвхөн нэг талын л мэдээлэл байна. Тиймээс бид хэт нэг талыг барьж болохгүй, үүссэн нөхцөл байдлын талаар судалж үзсэний дараа эцсийн дүгнэлтээ гаргах боломжтой болох юм. Шүүхийн зүгээс өмгөөлөгч нартай холбоотой асуудлаар өнөөдрийг хүртэл ямар нэгэн асуудлыг МӨХ-нд тавиагүй байгаа.
-Цагдаагийн экс дарга нарын шүүх хурал өнгөрсөн хугацаанд гурван удаа хойшилсон. Энэ нь бүгд өмгөөлөгчдөөс болсон гэх шүүмжлэл яваад байна л даа?
-Шүүх хурал хэдэн ч удаа өмгөөлөгчөөс болж хойшилж болно. Энэ тийм хүнд асуудал биш. Өмгөөлөгч шударга үнэнийг тогтоохын тулд л ажиллаж байгаа. Тэгэхээр хойшлуулах үндэслэл байгаа эсэхийг шүүгч шийдээд л хойшлуулсан байгаа шүү дээ.
-Хурандаа нарын өмгөөлөгчид үйлчлүүлэгчээсээ татгалзаж, шүүх танхимыг орхиж гарснаа тодорхой хууль зүйн үндэслэлтэйгээр тайлбарласан. Гэтэл ШЕЗ-өөс мэдэгдэл гаргахдаа бас л хуулийн зүйл, заалт уншаад тэдэнд хариуцлага тооцох үндэслэлтэй гээд байна шүү дээ. Тэгэхээр хэн нь үнэн яриад байгаа юм бэ?
-Шүүх хурал тодорхой бус хугацаагаар хойшилсон гэдэг бол шүүгч өмгөөлөгчдийн хүсэлтийг хүлээж аваад хурлыг хойшлуулсан гэсэн үг. Тэгэхээр өмгөөлөгч үндэслэлтэй шийдвэр гаргасан гэж ойлгож болно. Ямартаа ч өмгөөлөгч хууль ёсны хүсэлтээ гаргах эрх бий гэдгийг л хэлье.
-Өмгөөлөгчдөд хариуцлага тооцно гээд байгаа?
-Өмгөөлөгчдөд хариуцлага тооцох тухай бидэнд албан ёсоор ирсэн, мэдэгдсэн зүйл алга. Хэрвээ ирвэл бид үүнийг судлах болно. Ямар ч аргагүй нөхцөл үүсэн бол орхиж гарахаас өөр аргагүй шүү дээ.
-Хэрвээ өмгөөлөгчдийг хорих нөхцөл үүсвэл өмгөөлөгчдийн холбооноос ямар арга хэмжээ авах вэ?
-Өмгөөлөгчийг хорих хуульзүйн үндэслэл байхгүй. Ийм нөхцөл үүсвэл мэдээж бид үнэн зөвийг тогтоохын төлөө явна. Шүүхээс гаргасан шийдвэрүүд үндэслэлтэй эсэхийг шийдэхээр өнөөдөр /өчигдөр/ ажлын хэгсэг байгуулагдаж байна. Хэрвээ ийм байдал үүсвэл бид ямартаа ч гомдлоо гаргах болно.
-Өчигдөр хурандаа нарын өмгөөлөгчдийг Нийслэлийн шүүхээс дуудсан ч хуралтай гэсэн шалтгаанаар очихоос татгалзлаа гэсэн мэдээлэл гарсан байсан?
-Бидэнд албан ёсоор ийм мэдээлэл ирээгүй. Магадгүй өмгөөлөгчид очсон байж болох юм. Гэхдээ дуудсан байсан ч өмгөөлөгч үйлчлүүлэгчээсээ татгалзсаныг үйлчлүүлэгчид хүлээж авсан эсэх нь тодорхойгүй байхад хэн ч дуудсан өмгөөлөгч очихгүй байж болно. Энэ бол хувь хүний эрх.
Б.Чимэг
