Засгийн газраас болж үйл ажиллагаа нь зогсонги байдалд орсон гэх хурц шүүмжлэлийг хормойноосоо дагуулах болсон “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-д өнөөдөр зайлшгүй “амь тариа” хэрэгтэй болжээ. Анх өнгөрсөн оны наймдугаар сард үйл ажиллагаагаа эхлэхдээ Хятадын төрийн өмчит “Чайналко” группын охин компани “Чалко”-тай нүүрс экспортлох таван жилийн гэрээ хийж 250 мянган ам.доллар урьдчилгаа болгон авсан. Үүнийгээ хагас жилийн дотор иргэдэд 21,000 төгрөг болгон тараагаад өнөөдөр эцсийн нөөцийг нь шавхжээ. Ямартаа л энэ сард тараах 60 тэрбум төгрөгөө Монгол банкнаас зээлж байх вэ. Хятадын төрийн өмчит компаниас урьдчилгаа авсныхаа төлөөсөнд “Эрдэнэс Таван толгой” компани нүүрсээ тонн бүрийг нь 70 доллараар урд хөрш рүү зөөж байна. Энэ үнэ зах зээлийн үнээс маш доогуур боловч мөнгийг нь авчихсан тул өнөөдөр үг хэлэх эрхгүй сууж байна. Ингэж “хөгжим захиалах” эрхтэй болсон хятадууд том Таван толгойг өөрийн юм шиг, алган дээрээ тавьсан юм шиг ирээдүйг нь “зөгнөж” байна. Мөн л Хятадын төрийн мэдлийн “Шенхуа” групп өнгөрсөн долоо хоногт УИХ-ын сонгууль дууссаны дараа Таван толгойтой гэрээ хийнэ гэж Монголын Засгийн газрын ажлыг өмнөөс нь зааж, ичээв. Хятадын талын энэ мэдэгдлийн эсрэг Засгийн газар юу ч эс дуугарав.
“Эрдэнэс Таван толгой” хүчгүй болсны нэг илрэл нь гадаадынхны захирангуй өнгө аястай үг байлаа. Тэгвэл энэ компани үйл ажиллагаа зогсонги байдалд орсныг МоАХ-ны тэргүүн Х.Баттулгын үгээс гадна ажилчдынх нь аж байдал нотолж байна. Өнөөдөр төрийн өмчит “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-ний жолооч нар олон сар цалингаа авч чадахгүй. Гэтэл том Таван толгойн дөрөвхөн хувь Ухаа худгийг эзэмшдэг “Энержи ресурс” компани дэлхийн зах зээл дээр хувьцаагаа гаргачихсан нэг тонн нүүрсээ “Эрдэнэс Таван толгой”-гоос хавьгүй илүү үнээр буюу 113,9 доллараар зарж байгаа юм. Хятадын “Чайналко” “Эрдэнэс Таван толгой”-н нүүрсийг чанар муутай гэж голсон, гэрээгээ цуцлахаар зэхэж байгаа гэсэн яриа нэг хэсэг тарсан. Үүнийг “Эрдэнэс Таван толгой”-н захирлууд эрс үгүйсгэж байсан ч “Чайналко” нүүр буруулахаар зэхэж байгаа нь бага багаар нотлогдсоор байна. Таван толгойн нүүрс бол 70 долларт гологдохоор нүүрс биш гэдэг нь үнэн. Гэхдээ сайн чанарын нүүрсийг нь зөөж өөр газар буулгаад, оронд нь Хятад руу чанар муутай нүүрс гаргаад байгаа тул “Чайналко” Монголын нүүрсийг ингэж доогуур үнэлэх болсон гэх мэдээлэл байна. Саяхан Байгаль орчны шинэхэн сайд Д.Цогтбаатар “Эрдэнэс таван толгой” ХК-ний ажлын явцтай танилцаад гайхширсан байдалтай ирэв. Тэрбээр Таван толгойн ойр орчмын байгаль, хүмүүсийн амьдрах нөхцөл ямар доройтсон гэдгийг хараад ганцхан өгүүлбэр хэлэв. “Төмөр зам барья, эсвэл нүүрс тээвэрлэлтээ зогсооё” гэж. Нүүрс тээвэрлэлтийн замд хамгийн ихдээ 40 тонны даацтай машин явж болно гэж мэргэжлийнхэн дүгнэсээр байтал өнөөдөр 100 тонны нүүрс ачсан машинууд газар талхлан Хятад руу чиглэсээр байна. Төмөр замын ажлыг зогсоосон гэж МАН, АН хоорондоо “хэрүүлийн алим” шидэлцэж байх зуур үнэхээр “Эрдэнэс Таван толгой” ХК иргэдэд хувь, хишиг өгөх байтугай ажилчдынхаа цалинг тавьж чадахгүй болжээ. Хэн үүний хариуцлагыг үүрэх вэ? Хэн энд “амь тариа” хийх вэ? Ав, ав гэж өглөгч загнаж өгчихөөд түүнээс хэд дахин илүү хохирол учруулдаг Хятадын компаний “тариа” л лав биш шүү.
Б.Баяр
