Ард түмний амар амгалан, аюулгүй байдлын төлөө нойр хоолгүй ажиллаж, төр ард түмнийхээ төлөө зүтгэдэг нь цагдаагийн алба хаагчид.Хаана хэрэг гарна, жагсаал цуглаан болно тэд л очиж, зохицуулан нийгмийг амар тайван байлгадаг. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд тэдний биед халдах тохиолдол цөөнгүй гарах болж. Уг нь дээхнэ нь үед төрийн алба хаагчийн биед халдах нь битгий хэл, муухай ч харах зүрх зоригтой хүн байдаггүй байсан. Харин одоо ажил үүргээ гүйцэтгэж яваа цагдааг доромжлох, зодож гэмтээх нь энүүхэнд болжээ.
Үүний хамгийн том жишээ нь Монгол Улсын түүхэнд хар өдөр хэмээн тэмдэглэгдсэн 2008 оны долдугаар сарын нэгэн. Энэ өдөр хэв журам сахиулан ажилласан 597 цагдаа хүнд хөнгөн хэлбэрийн гэмтэл авсан байдаг. Түүний 32 цагдаа нь яаралтай түргэн тусламж авч, 490 орчим цагдаа хохирогч болоод үлдсэн гашуун туршлага бий. Үймээний үеэр гэмтэл авсан цагдаа эмчилгээ хийлгэсэн ч тусыг эс олон, жилийн өмнө нас барсан.
Гэхдээ зөвхөн энэ өдөр халдлагад өртсөн үү гэвэл үгүй. Жирийн өдрүүдэд ч дуудлагын дагуу хэв журам сахиулахаар очсон цагдааг зодож, дайрч давшилж, доромжилж, гэмтээх нь олонтаа.
Хамгийн сүүлийн мэдээллээр өнгөрсөн лхагва гаригт Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэр Нарантуул захын баруун урд уулзварын орчим ажил үүргээ гүйцэтгэж, шаардлага тавьсан замын цагдаагийн алба хаагчийг Улсын харцага Г.Намсрайжав зодсон хэрэг гарсан юм. Тэрээр согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байсан бөгөөд машиныг нь хүү нь жолоодож явжээ. Г.Намсрайжавын хүү нь чигээрээ явах ёстой урсгалд буцаж эргэхийг завдсан тул замын цагдаагийн алба хаагч дүрэм зөрчихгүй чигээрээ явахыг сануулсан байна. Улмаар бичиг баримтаа үзүүлэхийг шаардахад улсын харцага Г.Намсрайжав машинаас бууж, цагдаагийн биед халдаж, зодож танхайрсан байна. Тиймээс түүнд Эрүүгийн хуулийн 230.2-т зааснаар төрийн албан хаагч болон олон нийтийн байцаагчийн бие махбодид хөнгөн, хүндэвтэр гэмтэл учруулсан хэмээн Эрүүгийн хэрэг үүсгэн, Баянзүрх дүүргийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж эхлээд байгаа юм. Гэвч уг хэрэг хэрхэн өрнөхийг мэдэхгүй. Учир нь энгийн иргэн цагдааг зодсон тохиолдолд хуулийн дагуу шийтгүүлдэг бол төрийн өндөр албан тушаалтан, олны танил эрхмүүд цагдаа зодвол тэгсхийгээд нуун дарагдуулаад өнгөрдөг нь нууц биш. 
Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө УИХ-ын гишүүн, сайд асан У.Хүрэлсүх машинаа согтуугаар жолоодож яваад цагдаад баригдсан байдаг. Ийм хэргийн үнэр авсан хэвлэлийнхэн шуугиад эхэлмэгц мань эр “Үнээн үнэн, жаахан балгачихсан явсан юм. Тэгээд тэр цагдаатай эр хүн шиг л ярьсан. Ганц шанаа л өгсөн. Сүртэй юм биш ээ хө” гэж байхад, зодуулсан цагдаа “Хүрэлсүх сайд чинь ёстой эр хүн юм билээ. Эрчүүдийн дунд юу болдог вэ, тийм л юм болсон” гэв. Эрчүүд нь эрчүүд л юм байгаа биз. Харин төрийн сайд согтуугаар машин жолоодож яваад замын цагдаатай таарч байхад эрүүлжүүлэх юмуу наад зах нь торгох ёстой биш билүү. Цагдаа, сайд хоёрт төрийн хууль хамаагүй гэнэ. Гэтэл тэр Америкт тэрбумтан Парис Хилтон хатагтайг согтуугаар машин жолоодсон гээд хорих ялаар шийтгэчихсэн байдаг. Тэр хатагтай танхай балмадаараа манай Хүрэлсүхээс дутахгүй ч хөрөнгө мөнгө бэл бэнчингээрээ бол дэлхийд дээгүүрт ордог л хүн дээ.
Мөн УИХ-ын гишүүн Н.Ганбямба цагдааг доромжилсон хэрэг гарсан байдаг. Уг нь хуулиараа бол түүнийг Эрүүгийн хуулийн 231.1-д зааснаар Төрийн албан хаагч болон хэв журам хамгаалах олон нийтийн байцаагчийг үүргээ гүйцэтгэж байгаатай нь холбогдуулан олны өмнө доромжилсон бол хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг таваас тавь дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, нэг зуугаас нэг зуун тавин цаг хүртэл хугацаагаар албадан ажил хийлгэх, эсхүл нэгээс гурван сар хүртэл хугацаагаар баривчлах ял шийтгэнэ хэмээн заасан. Гэтэл уг хэрэгт Н.Ганбямба гишүүнд хариуцлага тооцох нь битгий хэл олноос нуун нам дарагдуулсан байдаг билээ. 
Цагдаа зодсон олны танил эрхмүүдийн хэрэг үүгээр ч дуусахгүй. 2009 оны улсын баяр наадмын дараахан "Номин талст" хамтлагайн дуучин Т.Дэлгэрмөрөн архидан согтуурч, агсам тавин төрийн цагдаад гар хүрч бэртээсэн хэрэг гарсан. Тэрээр "Хар сарнай" хамтлагийн ахлагч С.Амраагийн Баянзүрх дүүрэгт байрлах гэрт наргиж байхдаа бүдүүлэг авир гаргаж, орчин тойрондоо багагүй шуугиан тарихад тухайн үед эргүүлээр явж байсан цагдаа хэргийн газарт очжээ. Гэтэл согтуурч хөлчүүрхсэн дуучин шаардлага тавьсан цагдаатай барилцан авч, ахлагчийн эрүүн тус газарт нь цохисон байдаг. Үүнээс болж ажлаа хийж явсан цагдаагийн эрүү бяцарч, эмнэлэгт хүргэгдсэн юм. Гэвч холбогдох байгууллага нь энэхүү болсон явдлын талаар чандлан нууцалж, дээд албан тушаалтнууд Т.Дэлгэрмөрөнг суллах тушаал гаргасан гэдэг. Түүнчлэн өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард Баянгол дүүргийн “Богд-Ар” хороололд
“Мөнхийн реп” хамтлагийн дуучин Н.Лхагваа, дуучин А.Мөнхбат нар бусадтай бүлэглэн ажлаа хийж явсан цагдаагийн алба хаагчийг зодож танхайрсан хэрэг гарсан. Тэднийг саатуулан мэдүүлэг авахад “Цагдаагийн албан хаагчийг энгийн хувцастай явж байхад нь андуурч ийм явдал боллоо” гэх хачирхалтай хариулт өгсөн байдаг. Тэдний уг хачирхалтай хариултад цагдаагийн алба хаагчид итгэсэн үү, эсвэл мөн л олны танил эрхэм гээд нуун дарагдуулсан уу тус этгээдүүдэд хариуцлага тооцоогүй өнгөрсөн байдаг юм. 
Мөн УИХ-ын гишүүн С.Сайхансамбуугийн хүү С.Наранбат үнэтэй машин хөлөглөж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин саатуулагдахдаа Замын цагдаагийн газрын Хэвлэл мэдээлэлтэй харилцах албаны дарга Н.Энхтөрийг зодож танхайрсан ч ямар ч хариуцлага хүлээлгэлгүй өнгөрөөсөн байдаг. Энэ мэт төрийн алба хаагчийн биед халдсан нөлөө бүхий эрхмүүд мөнгө, эрх мэдэл албан тушаалаараа далайлган, хэргээс мултрах хэргийг нуун дарагдуулж буйн жишээг дээрээс харж болно. 
Харин Ахмадын холбооны тэргүүн Г.Баасан ХЗДХЯ-ны нээлттэй хаалганы өдөр дотогш нэвтэрч чадаагүйдээ бухимдан, тухайн үед үүрэг гүйцэтгэж байсан цагдаагийн алба хаагчийн мөрдсийг хуу татан хаясан байдаг. Тиймээс Г.Баасанг төрийн албан хаагчийн биед халдлаа хэмээн 72 цаг саатуулах захирамж гаргасан байдаг билээ. Төрийн албан хаагчийн биед халдсан эрхмүүдээс Г.Баасангаас бусдад нь арга хэмжээ авсан юм алга. Хуулиндаа хүртэл цагдаагийн алба хаагчдын биед халдахыг хориглосон тухай заасан байхад энэ заалт нь нөлөө бүхий эрхмүүдэд огт үйлчилдэггүй бололтой. Тэгэхээр төрийн цагдаагийн хэдий болтол эрх мэдэлтнүүдийн гарын зугаа болох вэ?
Б.Чимэг
