100 Асуулт, 100 Хариулт - МУ-ын СГЗ зохиолч, сэтгүүлч Ш.Гүрбазар

Монгол хүнийг эх нутагт нь гадныхан доромжилж, дээрэлхсэн балмад үйлдэл цөөнгүй. Тэгвэл дахин нэг харамсалтай хэрэг өнгөрсөн мягмар гаригт буюу энэ сарын 15-нд гарчээ.

Тодруулбал, ОХУ-ыг төлөөлөн сууж буй элчин сайдын яамны мэргэжилтэн Монгол улсын иргэнд халдаж биед нь хүнд гэмтэл учруулжээ.

С.Сарантуяа
Ерээд оны үед Эрдэнэт үйлдвэр 10 сая долларын зэсийн баяжмал Казакстан улсад нийлүүлсэн ч мөнгөө авч чадалгүй өдийг хүрснийг бид саяхан л мэдсэн. Оросын талын эзэмшдэг байсан 49 хувийг монголчууд худалдан авч, зуун хувь манай өмч болсон хойно л Эрдэнэт гэх том капиталын ар өвөр лүү өнгийж, бодит мэдээллийг нээлттэй авч болохоор боллоо. Энэ хүрээнд, бид дандаа өр төлбөрт унасан биш, бас олон газраас их, бага авлагатай болохоо мэдэж авсан. Тэдгээрийн нэг бол Казакстан улсаас авах ёстой 10 сая доллларын асуудал байв. Энэ талаар олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл, цахим ертөнцөөр удаа дараа шахаж шаардсан. Ингээд Эрдэнэт үйлдвэр 10 сая долларын авлагаа авах болсон таатай мэдээг удалгүй хүлээн авсан билээ. Манай талд тушаах ёстой энэхүү төлбөрийг өдий хүртэл төлөхгүй байсан цорын ганц шалтгаан нь Оросууд 49 хувийг нь эзэмшдэг байсантай холбоотой. Харин түүнийг монголдоо авчирснаар өр төлбөрийг барагдуулах ажил ийнхүү шуурхай шийдэгдсэн юм.

Монгол Улсын нийт нутгаар өвөлжилт хүндэрч цаг агаарын аюултай үзэгдэл бий болсон, цас олон жилийн дунджаас ихээр орж, орон нутгийн авто замууд хаагдах эрсдлийг харгалзан үзэж орон нутгийн нислэгийн зарим чиглэлийг өөрчлөхөөр болжээ.

Өнөөдөр МАН-ын бүлэг хуралдахгүй нь. Учир нь энэ долоо хоногт УИХ-ын байнгын хороо болон УИХ-ын чуулганаар хэлэлцэх асуудал дээр саналаа нэгтгэх шаардлагагүй, өмнө нь хангалттай хэлэлцсэн гэж үзжээ. Тэгвэл АН яг одоо хуралдах гэж байна. Тус бүлгийн хурлаар энэ долоо хоногт хэлэлцэх асуудлаар саналаа нэгтгэх аж.

Энэ сарын 26-нд буюу Улс тунхагласны баярын өдрөөр Дорнод аймгийн Халхгол сумын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг “Петро чайна тачин тамсаг” ХХК-ийн туслан гүйцэтгэгч ”Зөв боломж” ХХК-ийн 13 ажилчин үл мэдэгдэх шингэн зүйлийг согтууруулах ундаа гэж уусны улмаас хордож, 4 хүн нас барсан хэрэг гарсан.

12 дугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан мэдээгээр агаарын дундаж температур нийт нутгийн хойд хагас болон Алтайн цаад нутгаар олон жилийн дунджаас хүйтэн, бусад нутгаар дунджийн орчим, хур тунадас ихэнх нутгаар олон жилийн дунджийн орчим ба түүнээс ахиу орохоор байна.

Монголбанкнаас өнгөрсөн аравдугаар сарын банкуудын ипотекийн зээлийн тайланг гаргажээ.

Ирэх оны нийслэлийн төсвийг хэлэлцлээ

Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газраас НИТХ-ын төлөөлөгчид болон нийслэлийн удирдлага, нийслэлийн хэрэгжүүлэгч агентлаг, харьяа газруудын дарга, удирдлагуудыг оролцуулсан “Нийслэлийн 2017 оны төсвийн төсөл” нээлттэй хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа.

Нээлттэй хэлэлцүүлэгт НИТХ-ын дарга Ц.Сандуй, Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд болон НИТХ-ын төлөөлөгчид, нийслэлийн Засаг даргын орлогч нар, дүүргийн Засаг дарга нар гээд өргөн бүрэлдэхүүнтэй оролцов. Хэлэлцүүлэгт оролцсон НИТХ-ын төлөөлөгчид дүүрэг тус бүртээ нэн шаардлагатай, тулгамдаад буй гол асуудлаа тодорхойлж, түүнийг хэрэгжүүлэхэд юу дутагдаад байгаа болон хэрхэн шийдвэрлэх боломжтой талаар саналаа гаргаж байлаа.

Дүүргүүдэд сургууль цэцэрлэгийн хүртээмж, эмнэлэг тусламжийн үйлчилгээ, дэд бүтэц, зам харилцаа гээд олон бэрхшээлтэй асуудал бийг төлөөлөгчид дурьдаад хамгийн гол тулгамдсан асуудлаа ирэх онд шийдүүлэх нь зүйтэй гэсэн санал гаргаж байв. Ялангуяа ЕБС-иудыг хоёр ээлжээр хичээллүүлдэг болгох зорилтыг биелүүлэхэд шаардлагатай зарим сургуулийн өргөтгөл болон шинээр барих ажлын хөрөнгийг шийдэх, концессоор гүйцэтгүүлэхэд анхаарч ажиллахыг нийслэлийн удирдлагуудад хэлж байлаа. Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд “Энэ нээлттэй хэлэлцүүлэг их үр дүнтэй боллоо. Төлөөлөгчид маань дүүрэг бүртээ тулгамдаад байгаа асуудлаа тодорхойлж, манай танай нам гэлгүй дүүргийнхээ, нийслэл хотынхоо хөгжил, цэцэглэлтийн төлөө гэсэн нэгдмэл саналтай байгаад их баяртай байна. Та бүхнээс гаргасан бүтээлч санал санаачилгыг дэмжин анхаарч ажиллах болно” хэмээн хэллээ гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр 600 орчим төсөлд 514.2 тэрбум төгрөгийн ногоон зээл олгосон байна. Цаашид Монголын банкны холбооноос ”Ногоон зээлийн сан” байгуулж, энэ төрлийн төслүүдийг санхүүжүүлэхээр төлөвлөсөн аж. Олон улсын жишгээн нэг ”ногоон төсөл”-д 50 сая хүртэлх ам.долларын зээл олгодог байна.

Оюутнууд сургалтын төлбөрөө зээлээр авах боломж бүрдэж байгаа билээ. Тэгвэл энэ зээлийг арилжааны банкуудаар энэ долоо хоногоос олгож эхлэхээр болжээ.

Дорнод аймгийн Матад сумын нутагт үйл ажиллагаа эрхэлдэг /аймгийн төвөөс зүүн урд зүгт 220 км/ Газрын тосны “Петро Чайна Дачин Тамсаг” ХХК-ийн 21 дүгээр талбайд тус компанийн туслан гүйцэтгэгч “Зөв боломж” ХХК-ийн ажилчид 2016.11.24-ний өдөр шингэн зүйлийг архи гэж андууран уусны улмаас хордсон тухай дуудлагыг 2016.11.25-ний өдрийн 22:20 цагт аймгийн Бүсийн оношлогоо эмчилгээний төвийн яаралтай түргэн тусламжийн төвд хүлээн авсан байна.

Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг Хууль зүйн байнгын хорооны хурлаар 2016 оны 11 дүгээр сарын 22-нд хэлэлцэж гишүүдийн 69.2 хувийн саналаар дэмжигдэж, УИХ-д өргөн барихаар болсон. Хүлээлттэй байсан уг хуулийн төслийн талаар ажлын хэсгийн гишүүн, ХХЕГ-ын Захиргааны удирдлага эрхэлсэн орлогч дарга, хурандаа Ж.Бямбасүрэнтэй ярилцлаа.

-Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн талаар танилцуулахгүй юу?

-Монгол Улсын хууль, УИХ-ын шийдвэрийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх журмын тухай хууль гэж байдаг. Энэ хуулийн 15 дугаар зүйлд заасны дагуу хуульд олон удаа нэмэлт өөрчлөлт орох, үүний улмаас хуулийн үзэл баримтлал өөрчлөгдөх, бүтэц уялдаа алдагдахад хүрэх эсвэл тухайн хуулийн нийт заалтын 50-с дээш хувьд нэмэлт өөрчлөлт орохоор бол шинэчилсэн найруулгын төсөл болдог.

Одоо мөрдөгдөж байгаа Монгол Улсын хилийн тухай хууль 1993 онд батлагдсанаас хойш улсын хил хамгаалалт, улсын хилээр зорчигч тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх, хил хамгаалах үүрэг гүйцэтгэж буй цэргийн албан хаагчийн нийгмийн асуудлаар нийт 13 удаагийн нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан байдаг. Иймээс Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын тушаалаар ажлын хэсэг байгуулагдаж Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг МУ-ын Үндсэн хууль, Үндэсний Аюулгүй байдал, үзэл баримтлал, МУ-ын төрөөс хилийн талаар баримтлах бодлого, МУ-ын батлан хамгаалах бодлогод нийцүүлэн боловсруулсан. Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд зарчмын шинжтэй хэд хэдэн өөрчлөлтүүдийг тусгаж өгсөн. Өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа Монгол Улсын хилийн тухай хуульд хэрэглэсэн нэр томъёо болон бусад хуулинд хэрэглэгдэж буй нэр томъёотой давхардсан, ижил зохицуулалтыг агуулсан, эсхүл өөрөөр тодорхойлох зэргээр зөрчилдөж байсныг шинэчилж, Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, Төрөөс хилийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилгоор улсын хилийн аюулгүй байдлыг хангах асуудлыг тодорхой болгосон.

Улсын хил хамгаалалтыг өөрийн улсын онцлогт тохирсон бүсчилсэн байдлаар зохион байгуулах, түүнтэй холбоотой зохицуулалт, улсын хил дамнасан гэмт хэрэг, зөрчлийг илрүүлэх, таслан зогсоох, хил орчмын нутаг дэвсгэрт ард, иргэдийг гэмт халдлагаас хамгаалах үед тусгай хэрэгсэл, биеийн хүч хэрэглэх үндэслэл, хэрэглэх журмын хуулийн төсөл, улсын хилийн аюулгүй байдлыг хангахад оролцох төрийн болон орон нутгийн захиргааны байгууллагуудын чиг үүргийг тодотгож, Улсын хил хамгаалахад туслах хүчний зөвлөл, туслах хүчний гишүүн, иргэний эрх, үүргийг тус тус нарийвчлан тусгасан.

-Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх чиг үүргийг тусгасан уу?

- Хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр тодорхойлогдсон улсын хилийн дэглэмийн зорилгод хамаардаг улсын хил хамгаалалтын төрөл болох улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх, хилийн боомтын аюулгүй байдлыг хангах, боомтод мөрдөх журмыг мөрдүүлэх чиг үүргийг Улсын хил хамгаалах байгууллагад буцаан шилжүүлж, хил хамгаалалтын нэгдмэл тогтолцоог бүрдүүлэхээр тусгасан.

-Улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх чиг үүргийг танай байгууллагад шилжүүлбэл ямар ажлуудыг хийх вэ?

- Хилийн шалган нэвтрүүлэх албыг зохион байгуулах, боомтын журмыг сахиулах үйл ажиллагаанд камерын систем, электрон паспорт угшигч гэх мэт орчин үеийн техник технологийг ашиглаж улсын хилээр иргэд, зорчигч тээврийг хэрэгслийг нэвтрүүлэх ажлыг шуурхай зохион байгуулж ажиллана. Мөн хил хамгаалах байгууллагын удирдлага хилийн боомт дээр ажиллах албан хаагчид тавих шалгуур үзүүлэлтийг гаргаж мэргэжлийн албан хаагчдыг ажиллуулна. Хилийн цэргийн дээд сургуульд шалган нэвтрүүлэх албаны чиглэлээр 4-5 жил сурч байж энэ мэргэжлийг эзэмшдэг юм л даа.

-Хил хамгаалах байгууллагыг, хилийн цагдаа болгох хуулийн төсөл өргөн барилаа гэсэн мэдээлэл цахим ертөнцөд гарсан. Энэ талаар тодруулбал?

- Цахим сүлжээгээр хилийн цагдаа болгох хуулийн төсөл өргөн барилаа гэсэн ташаа мэдээлэл гарсан байна гэж сонссон. Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд хилийн цагдаа гэсэн нэг ч үг, өгүүлбэр байхгүй. Тэгэхээр хилийн цагдаагаар хил хамгаалалтыг зохион байгуулна гэдэг бол ташаа мэдээлэл гэж ойлгож болно.

-Хилийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл батлагдсанаар гарах үр дүнг тодруулж хэлээч?

Энэхүү хуулийн төсөл батлагдсанаар гарах нийгэм, эдийн засгийн үр дагаврыг дараах байдлаар төсөөлж байна. Төрөөс хилийн талаар баримтлах бодлогын Улсын хилийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон заалтууд хуульчлагдана. Улсын хил хамгаалах байгууллагаас хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулах, хил дээр гарсан аливаа асуудлыг Монгол Улсын олон улсын гэрээ, хэлэлцээр, хууль, тогтоомжийн дагуу шийдвэрлэх, улсын хилийн халдашгүи дархан байдлыг хангах нөхцөл бүрдэнэ.

Улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх, хилийн боомт, түүнд мөрдөх журмыг хэрэгжүүлэх, боомтын аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотой харилцаа тодорхой болно. Хил залгаа улсуудын газар нутгийн зах хязгаартай шууд зах нийлэн хиллэж байгаа хилийн зурвас, хилийн боомт газар нь Монгол Улсын төрийн мэдэлд байх асуудал хуульчлагдана. Улсын хил хамгаалах, хилийн болон хил орчмын дэглэм, боомтын журам сахиулах үүрэг гүйцэтгэж буй хилчин тусгай хэрэгсэл, биеийн хүч хэрэглэх үндэслэлийг хуульчилж өгсөнөөр хилчид, иргэд болзошгүй эрсдлээс хамгаалагдана. Энэ мэтчилэн нэрлээд байвал олон сайн үр дагавар байна.

Өнгөрсөн аравдугаар сараас хойш гадны хэвлэлүүдэд Туркийн улс төрийн нөхцөл байдлаас болж, ардчилсан улсууд дахь турк сургуулиудыг хаалгах тухай асуудал нэг биш удаа нийтлэгдсэн. Энэ тухай бид БСШУСЯ, Гадаад харилцааны яам зэрэг холбогдох байгууллагуудаас тодруулахад, “Туркийн Засгийн газраас Монгол дахь турк сургуулиудыг хаалгах тухай албан ёсны мэдэгдэл ирээгүй” гэсэн мэдээллийг өгч байсан. Тиймээс бид өнгөрсөн бямба гаригт “Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн үйл ажиллагаатай танилцахаар очсон юм. Энэ удаа тус сургуулийг зорьсон минь ч бас учиртай. Турк, Монголын хамтарсан сургууль бол Монголын боловсролын салбарт томоохон оюуны хөрөнгө оруулагч байгууллагуудын нэг. Тиймдээ ч тус сургууль жил бүр өөрийн гэсэн нэрэмжит олимпиад, тэмцээн уралдааныг зохион байгуулж, оюун ухаан, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэх хүсэл эрмэлзэлтэй сурагчдыг тодруулж, дэмжин урамшуулах зорилгоор байнга сорилго олимпиадыг зохион байгуулдаг. Энэ удаа “Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн нэрэмжит байгалийн ухааны нэгдсэн олимпиад ид үргэлжилж байв. Математик, хими, физик, биологи гэсэн гурван хичээлээр явагдаж буй энэ олимпиадад хот, хөдөөгийн 3000 гаруй хүүхэд оюун ухаанаа сорьж байгаа ажээ. Өнгөрсөн амралтын өдөр биднийг очиход тус сургууль хот, хөдөөгийн багш, сурагчдаар бараг л дүүрсэн байв.



ТУС СУРГУУЛИЙН НЭРЭМЖИТ ОЛИМПИАДАД ОРОЛЦОХ ХҮҮХДИЙН ТОО ӨССӨӨР БАЙНА

Турк, Монголын хамтарсан “Эмпати” сургууль хотод хоёр, хөдөө орон нутагт гурван салбартай. “Орхон Эмпати”, “Баян-Өлгий Эмпати”, “Дархан Эмпати” “Улаанбаатар Эмпати”, “Улаанбаатар элит” гэсэн салбар сургуулиудтай. Бидний зорьж очсон “Улаанбаатар Эмпати” ахлах сургуулийн хувьд бусдаас ялгарах онцлог, давуу тал олонтой. Тухайлбал, тус сургууль хичээлээ монгол, англи хэлээр заадаг. Математик, хими, физик, компьютерийн хичээлийг англи хэлээр турк багш нар зааж, нийгмийн ухааны хичээлүүдийг монгол багш нар заадаг. Энэ сургуулийн хүүхдүүд IX ангиасаа эхлэн өөрийнхөө эзэмшихыг хүссэн мэргэжил, ирээдүйн зорилго зорилтоо тодорхойлж, элсэлтийн шалгалтандаа амжилттай оролцдог гэдгийг энэ сургуульд өмнө нь хүүхдээ суралцуулж байсан, мөн одоо ч хүүхдээ суралцуулж байгаа эцэг, эхчүүд хэлж байсан. Ийм онцлог зүйлсээрээ бусдаас ялгарч чаддаг учраас за­рим хүүхдүүд хөдөө орон нутгаас ганцхан энэ сур­гуулийг зорин ирж, су­рал­цаж байгаагаа ч дуул­гаж байсан. Энэ нь тус сур­гуулийн сургалтын чанар, чансааг илтгэх биз ээ. Тиймээс тус сургуулиас жил бүр зохион байгуулдаг сорилго олимпиадад оролцох хүүхэд болон сургуулийн тоо жилээс жилд өсч байдаг. Тус сургууль нь хүүхэд бүрт нээлттэй ханддаг учраас өрсөлдөөн ихтэй болдог гэдгийг албаныхан хэлж байв.



ЭЕШ-Д БЭЛТГЭХ АРГА БАРИЛЫГ ХҮҮХДҮҮД ЭНДЭЭС АВДАГ

“Улаанбаатар Эмпати” сургуулиас зохион байгуулж буй сорилго олимпиадуудыг харахад өгөгдсөн даалгавар, ажиллах сэдэв зэрэг нь сурагчдын мэдлэг чадварыг сорихоос гадна элсэлтийн ерөнхий шалгалтад бэлтгэх бэлтгэл ажил болдог аж. Жишээ нь, сурагчид элсэлтийн шалгалтын тест бөглөхдөө шалгалтын тестээ эхнээс нь дараалуулан хийх гээд мэдэхгүй зүйл дээрээ цаг их алдах, математикийн шалгалтын тест дээр ажиллахдаа хурдан бодох гээд алдаа их гаргадаг, бодлогынхоо мөн чанарыг ойлгоогүйгээс хэт их бодолт хийх зэрэг шалгалтын тест, бодлогын хариутай ажиллах арга барил суугаагүйгээс болж алдаа их гаргадаг. Тэгвэл жил бүр зохион байгууллагддаг энэхүү олимпиад нь тэр чигээрээ элсэлтийн ерөнхий шалгалт шиг шалгалтын дэвтэр, хариултын хуудас зэргээс бүрддэг юм байна. Энэ нь элсэгчдийг энгийнээр бодоход шалгалтын тесттэй ажиллаж сурах, зөв хувилбарыг сонгож, өөрийгөө сорих зэрэг арга барилд сургаж өгдөг юм байна. “Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн нэрэмжит байгалийн ухааны хичээлүүдийн олимпиадын хариу нь энэ сарын 29-нд буюу маргааш гарах юм байна. Энэ талаарх зарим мэдээллийг бид “Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн захирал Д.Ганбаатар болон багш нараас асууж тодруулсан юм.



УГ ОЛИМПИАДЫГ ХОЁР ДАХЬ ЖИЛДЭЭ ЗОХИОН БАЙГУУЛЖ БАЙНА

“Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн захирал Д.Ганбаатар:

-Энэхүү олимпиадад хот, хөдөөгийн нийлсэн 3600 гаруй хүүхэд оролцож байна . Дунд, ахлах ангийн түвшинд зохион байгуулагдсан. Энэ олимпиад маань манай сургууль дээр уламжлал болгон зохион байгуулагдаж байгаа. Энэ жил хоёр дахь жилдээ зохиогдож байна. Ер нь манай “Улаанбаатар Эмпати” сургууль математик, монгол хэл, түүх, нийгэм, англи хэлний чиглэлээр өөрийн нэрэмжит олимпиадуудыг зохион байгуулдаг. Уг олимпиадыг зохион байгуулж буй гол зорилго нь сурагчид “Цөм” хөтөлбөрийн хүрээнд олж авсан мэдлэг, чадвар, дадлын түвшингээ тогтоох, алдаа оноогоо олж харах, багш нарын хувьд цаашид ямар ажлуудыг зохион байгуулах вэ гэсэн сэдэл дадлуудыг олж авах зорилготой зохион байгууллагддаг юм. Энэхүү олимпиадыг хоёр үндсэн үе шаттай зохион байгуулж байна. Манай сургуулийн хувьд, Монгол Улсын ерөнхий боловсролын сургуулийн программ, хууль дүрмийн дагуу үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Гол ялгаатай тал нь зарим хичээлийг англи хэл дээр заадаг, англи хэлний хичээлийг гүнзгийрүүлэн судалдаг. Математик, хими, физик , англи хэл зэрэг хичээлүүдийн улсын олимпиад, улмаар олон улсын олимпиад, уралдаан тэмцээнүүдэд манай сурагчид тогтмол түрүүлдэг. Үүнээс гадна боловсролын системд ямар шинэчлэл хийгдэж байна, тэр бүхнийг тэргүүлж, бусад бүх төрлийн уралдаан тэмцээн, сургалтын чанарын үзүүлэлтээр улсад тогтмол тэргүүлж байдаг. Сургуулийн чанарын баталгааны нэг үзүүлэлт нь элсэлтийн ерөнхий шалгалт юм. 2006 оноос ЭЕШ өгч ирсэн бүх хичээлийн хэмжээст онооны дундаж үзүүлэлтээр манай сургууль улсын хэмжээнд тогтмол эхний гурван байрыг эзэлж ирсэн байдаг. ЭЕШ-д орохдоо манай сурагчид аз сорьсон байдлаар хэзээ ч шалгалт өгдөггүй, эртнээс мэргэжлээ сонгочихсон байдгаараа онцлогтой. Инженер болно гэсэн л бол яг тэр чиглэлийн хичээлийн шалтгалтаа л өгөөд, хамгийн дээд оноог авдаг.



ТОП СУРАГЧДАД БИД ЦОМ, ӨРГӨМЖЛӨЛ ГАРДУУЛНА

“Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн Химийн багш Н.Сүхбат:

-Энэ удаагийн олим­пиадын эхний үе шатанд хэмжээст оноогоор хүүхдүүдээ шалгаруулж байна. Манай сургуулийн онцлог, давуу тал нь эл­сэлтийн ерөнхий шалгалт шиг зохион байгуулдаг. Хүү­хэд бүр шалгалтын дэв­тэр, хариултын хуудастай. Нэг­дүгээр шатандаа ха­риултын хуудсаар хүүх­дүүдийнхээ стандарт мэд­лэгийг шалгадаг. Үүн дээр үндэслээд мэдээллийн бааз бүрдүүлэх, судал­гааны ажил хийх, багш нараа хөгжүүлэх бо­ломжтой. Эхний шатны шал­гаруулалт буюу шал­гал­тынхаа хариуг бид машинаар уншуулдаг. Яг ЭЕШ шиг зохион бай­гуулдаг. Шилдэг хүүх­дүү­дэд медалийн тоо хязгаар­лахгүй. Энэ хи­чээлийн жилд 3600 гаруй хүүхэд оролцож байгаа учраас 500 орчим хүүхэд медалийн болзол хангах боломжтой гэж үзэж байна. Медалийн болзол хангасан сурагчид II шатандаа ахисан түв­шинд өрсөлдөнө. Улсын болон олон улсын олим­пиа­дад өгөгддөг даалгав­руудыг гүйцэтгэж, топ та­ван сурагчийн төлөө өр­сөл­дөнө. Эдгээр топ су­рагч­дад бид цом, өр­гөмжлөл гардуулна. Топын топ сурагчийг эндээсээ шалгаруулна.



УЛСЫН ХИМИ, БИОЛОГИЙН ОЛИМПИАДЫГ МАНАЙ СУРГУУЛЬ ЖИЛ БҮР ИВЭЭН ТЭТГЭДЭГ

“Улаанбаатар Эмпати” сургуулийн Биологийн багш Д.Чинзориг:

-БСШУСЯ-наас улсын хэмжээнд зохион байгуулж байгаа олимпиадыг ямар нэг төлбөр, хураамжгүйгээр зохион байгуулахыг журамдаа тусгаж байгаа. Энэ дүрэм, журмыг манай сургууль бусад сургуульдаа уриалж, энэ удаагийн олимпиадыг төлбөр хураамжгүй зохион байгуулж байгаагаараа онцлогтой. Тиймээс шаардлагатай төсөв хөрөнгийг сургуулийн зүгээс гаргаж байна. Мөн манай хүүхдүүдийн эцэг, эхчүүдээс хандив өгч байгаа. Багш нар маань нэгдэж, дундаасаа мөнгө хандивласан. Өнгөрсөн жил манай олимпиадад 1400 хүүхэд оролцож байсан. Энэ жил 3600 гаруй хүүхэд оролцож байна. Манай сургуулийн нэрэмжит олимпиадад оролцох хүүхдийн тоо жилээс жилд өсч байгаа нь “Улаанбаатар Эмпати” сургууль үндэсний хэмжээний томоохон олимпиадыг зохион байгуулж байна гэдгийг харуулж байгаа хэрэг. Энэ бүхэнд шаардагдаж буй төсөв мөнгийг сургуулийн захиргаанаас зохицуулж өгч байгаад талархаж байна. Мөн “Улаанбаатар Эмпати” бүрэн дунд сургууль маань боловсролын салбарын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж байдаг. Тухайлбал, улсын хими, биологийн олимпиадыг жил бүр ивээн тэтгэж оролцдог. Энэ жил 16 дахь жилдээ ивээн тэтгэгчээр оролцох гэж байна.



Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

Өнөө орой (2016.11.27) Гонконгийн галт шувуу телевизээр ”Өмнөд Солонгосын улс төрийн орчин” нэрт маш сонирхолтой нэвтрүүлэг үзэв. Хөтлөгчийн ярьж байгаа үг өгүүлбэр бүхэн үнэхээр том жин дарах юм аа. Тэр дундаас сэтгэлд хоногшсон цөөн хэдэн мөрийг энд тэрлэе.

Жар далаад оны үед Азийн аж үйлдвэр хамгийн өндөр хөгжсөн улс орны төлөөлөл гэвэл Япон, Умард Солонгос хоёр тооцогддог байжээ. Жараад оны эхээр Өмнөдийн ард түмний амьдрал ядуу зүдүүгийн туйлд хүрээд Азийн хамгийн хоцрогдонгуй орны жишээнд явдаг байсан гэнэ шүү. Ямар сайндаа 1960 онд Өмнөд Солонгосын хүн ам тутамд оногдох үндэсний нийт бүтээгдхүүний хэмжээ дөнгөж 87 доллартай тэнцдэг байхав дээ. Тэр үеийн Монголын ард түмний амьдралыг Өмнөд Солонгостой харьцуулахад бараг л диваажин мэт байсан нь уг нэвтрүүлгийг харж байхад өөрийн эрхгүй ойлгогдож байлаа.

Гэтэл 1961 онд одоогийн ерөнхийлөгчийн эцэг генерал Пак Жөн Хи цэргийн эргэлтээр засгийн эрхийг аваад улс орныг үйлдвэржүүлж, том том бүтээн байгуулалтыг далайцтай эхлүүлснээр 1976 он гэхэд хүн ам тутамд оногдох үндэсний нийт бүтээгдхүүний хэмжээгээр Умард Солонгосоо анх удаа даван гарч цаашаа эрч хүчтэй хөгжлийн замдаа оржээ.

Ер нь улс байгуулснаас хойш төрийн тэргүүний өндөр сэнтийд гарсан бүхий л ерөнхийлөгч нарын дундаас ямар нэгэн томоохон асуудалд холбогдоогүй хүн огт байдаггүй. Тэр байдал нь одоогийн ерөнхийлөгч Пак Гын Хэ дээр ч давтагдаж байгаа. Гэхдээ Өмнөд Солонгосын ерөнхийлөгч нарын эмгэнэлт хувь заяа хувь хүн талдаа маш хүнд тусдаг боловч Өмнөд Солонгосын нийгэм, улс төрийн тогтолцоо эрүүлжин, хөгжил дэвшлийн замдаа шуудрахад маш эерэг үүрэгтэй байдаг гэсэн өвөрмөц сонин дүгнэлтийг уг нэвтрүүлэг хийж байна.

Гэхдээ энэ бүхний цаана маш том хүчин зүйл нуугдаж байгаа нь Өмнөд Солонгосын нийт ард иргэд эвлэрэнгүй ноомой бус, тэмцэгч чанартай болох нь сайн сайхан амьдралд хөтлөхөд маш том түлхэц болдог ажээ.

Энэ бүхэн засаглалын хямрал нүүрлэсний хурц тэмдэг болно. Парламентад суудалтай намууд их зөрчлөө дарахаар 2000 онд ард түмнээсээ асуулгүй том толгойлон хийсэн Үндсэн хуулийн өөрчлөлтүүд байдаг. Дордуулсан 7 заалт гэдэг тодотголтой.

МАН-ынхан Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ерөнхий захиралаар Уул уурхайн дэд сайд Х.Бадамсүрэнг томилоод байгаа билээ. Тэгвэл түүний оронд хэн томилогдох вэ гэсэн дэд сайдын марафон МАН дотор хэдийнэ эхэлж, дэд сайдын нэр тодорсон бололтой. Дэд сайдад УИХ-ын гишүүн асан Д.Загджав, Д.Зоригт, Т.Бадамжунай нарын нэр сойгдож байгаа гэх мэдээлэл гараад байсан. Харин албан бус эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар МАН-ынхан ХААХҮ-ийн сайд асан Т.Бадамжунайг Уул уурхайн дэд сайдаар томилох саналд олонх нь нэгдсэн гэх мэдээлэл байна.

Хөхнуур мужийн Шинин хотоос холгүй Лянхуа уулнаа 40 гаруй га газар эзлэн орших Гүмбүм хийд бол Түвдийн уламжлалт Буддын шашны шарын урсгалыг үндэслэгч Зонхов богдын мэндэлсэн газар юм. Манай тооллын 1379 онд Богд Зонховын шавь нар түүний хүсэлтээр төрсөн газар нь чулуун суварга босгосон нь хожим Гүмбүм хийдийг байгуулах суурь болсон аж.
Зулын 25-ны өдөр Богд Зонхов 64 насандаа бурханы хутгийг олж эл өдөр сүсэгтэн олон буян үйлдэж, ном хурж, аль болох махан хоол иддэггүй уламжлалтай.

Түүний таалал төгссөн өдрийг тохиолдуулан Гүмбүм хийдийн бурхан урлаач, лам нар манай улсад айлчилсан юм. Улс тунхагласны өдрөөр Түвдийн алдарт “Түвд урлагийн гурван гайхамшиг” үзэсгэлэнг Манбадацан хийдэд нээж, Богд Зонхова болон түүний шавь нарын тосон урлалыг залж, аравнайлах ёслол боллоо.

Богд Зонхова болон түүний хоёр шавийн дүрийг тосоор урласан бүтээл юм. Тодруулбал, Сарлагийн сүүнээс гаргаж авсан тосыг шороон будгаар өнгө оруулан урласан аж. Уг бүтээлийг хамгийн богино хугацаанд буюу нэг шөнийн дотор Түвдийн лам нар урлажээ. Мөн ягаан цэцэгсээр хүрээлсэн нь тус бүтээлийг улам содон харагдуулж байлаа.

Тус үйл ажиллагааг БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ, Улаанбаатар дахь Хятадын соёлын төв, Гүмбүм хийдийн удирдах зөвлөл, Манба Дацан хийд хамтран зохион байгуулжээ.

Үзэсгэлэнгийн нээлтэд Манба Дацан МУЭСТ-ийн ерөнхийлөгч, Билгүүн номч, Хамба лам Д.Нацагдорж, БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын Соёлын зөвлөх бөгөөд Улаанбаатар хот дахь Хятадын Соёлын төвийн захирал, хатагтай Ли Вэй, Түвдийн Гүмбүм хийдийн лам нар, Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, зохиолч, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо, Тува Улсын Эрүүл мэндийн дэд сайд Монгуш Күдэр Кендинович, Түвдийн Анагаах ухааны сургуулийн ерөнхийлөгч, доктор, профессор н.Нямацэрэн, зэрэг нийслэлийн сүм хийдийн лам хуврага, эрүүл мэндийн болон боловсролын салбарын төлөөлөл, сүсэгтэн олон хүрэлцэн ирсэн юм. Энэ үеэр олон улсын түвшинд ажилласан өргөн цар хүрээтэй сар болж буйг тус хийдийн тэргүүн хамба лам Д.Нацагдорж онцолж байв.

“Түвд урлагийн гурван гайхамшиг”-т балин урлаг, зээгт наамал, ханын зураг буюу бүх төрлийн танка багтдаг. Энэхүү гурван урлагийг 2006 онд БНХАУ-ын биет бус соёлын өвд бүртгэсэн бөгөөд Хятад улсад төдийгүй дэлхийд алдартай бүтээл юм.
Гүмбүм хийд нь зээгт наамалаа хавтгай болон гурван хэмжээст гэсэн хоёр төрлөөр хийдэг аж. Ханы зураг буюу Танка урлагийн хувьд Гүмбүм хийдийн нэрт бурхан урлаач Цойш Лувсаншинангийн зураг урлагийн хэв маягаас өвлөгдөн иржээ.

Манбадацан хийдэд зохион байгуулсан дээрх үзэсгэлэн нь Богд Зонхов ба түүний хоёр шавийг урласан бүтээлийг аравнайлж сүсэгтэн олон адис авсанаар өндөрлөсөн юм. Энэ үеэр тус хийдийн тэргүүн хамба лам Д.Нацагдоржтой цөөн хором ярилцсанаа хүргэе.
- Сайн байна уу. Танд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Манбадацан хийд нь Монголын анагаах ухааныг буддын шашинтай хослуулан үйл ажиллагаа явуулдаг. Манай улсад энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг хийд байдаг уу?

- Монголдоо ганц байдаг нь Манбадацан хийд. Үлдсэн нь 1932 оны хэлмэгдүүлэлтийн үеэр үүд хаалгаа барьж, устаж үгүй болсон. Бид цаашид Монголын уламжлалт анагаах ухаан дэлхийд гарна. Үүнийг би баталгаатай мэдэж байгаа. Монголын анагаах ухааныг дэлхийд гаргахын төлөө би их зүйлийг хийж байна. Их зүйлийг хийж бүтээснээр л дэлхийд танигдана. Нөгөө талаараа дэлхий даяар бурханы шашныг судалж байна. Тийм учраас Манай улс бурханы шашны хөгжилд хувь нэмрээ оруулах хувьтай ард түмэн. Лам хуврагууд нь номоо сайн үзэх хэрэгтэй. Ингэснээр бид Монголын нэр хүндийг дэлхийд гарна. Мөн төр засаг Монголын анагаах ухааныг хөгжүүлж дэлхий нийтэд таниулхад ажиллах хэрэгтэй. Үүний цаана хөдөлмөр хүч ухаан байгаа юм.

- Манай улсын хувьд буддын шашинтай ард түмэн. Буддын шашинаараа дэлхийд хэр их танигдсан байдаг юм бол?

- Монголчууд дэлхийд алдартай байсан. Одоо харин ямар болгох вэ гэдгээ өөрсдөө шийдэх цаг нь болсон. Тийм учраас дэлхийд алдартай байсан тэр үеийг буцааж авчрах нь энэ цаг үед амьдарч байгаа хүмүүсийн оюун бодол хүч чармайлтаар бий болно.

- Түвд орны тухайд тосон урлаг, зээгт наамал, ханын зураг танкагаараа алдартай. Манай улсад “Түвдийн гурван гайхамшиг” хөгжиж чадсан уу.

- Монголчуудын хувьд тосон урлаг байгаа. Гэхдээ Гүмбэн хийдийн лам нарын бүтээдгээс өөр юм байна. Түвдийн хувьд бүтээх арга барил нь өвөрмөц өөр гэдгийг харлаа. Тэд сарлагийн сүүнээс гаргаж авсан тосыг ашигладагаараа манайхаас ялгаатай. Бид нар ямааны өөх тэргүүтэн зүйлийг хэрэглэгдэг. Манайх тосоор бурхан бүтээхээс илүү балин тахилаа илүү хийдэг. Одоо бол бурхан бүтээдэг энэ урлаг руу орж эхэлж байна. Тийм учраас бид нэг нэгнээсээ харилцан суралцах нь чухал байгаа юм гэснээр бидний яриа өндөрлөлөө.

- Мөн Хятадын соёлын төвийн ажилтан Монгол дахь төлөөлөгч Амгалангаас хэдэн зүйл тодруулав.

- Энэ өдөрийн мэндийг хүргэе. “Төвдийн гурван гайхамшиг” үзэсгэлэнгийн гол онцлог нь юу вэ?

- Үзэсгэлэнг соёлын солилцооны хүрээнд зохион байгуулж байна. Түвд урлагийн гайхамшигийг Монголчуудад ойлгуулах зорилготой. Монголчууд Гүмбүм хийдийг бүгд мэднэ. Богд Зонховагийн дүрийг балин урлагаар тосоор бүтээсэн нь маш гайхалтай. Богинохон хугацаанд бүтээсэн учраас хэмжээний хувьд том биш. Гүмбүм хийдэд бол бүр томоор нь бүтээж байгаа. Энэхүү бүтээлийг хоёр гурван сарын хугацаанд бүтээдэг. Цагаан сарын шинийн 15-нд олны хүртээл болгоно. Маш олон лам нар бүтээдэг.

- Түвдийн гурван гайхамшиг бүтээл алдартай болсон түүхээс хуваалцана уу?

- Маш их түүхтэй. Түүхийг нь яривал их удна. Энэ бол сүүлийн жилүүдэд Манай улсад биет бус соёлын өвд бүртгүүлсэн. Удахгүй дэлхийн соёын өвд бүртгүүлнэ байх. Ер нь бол бурхан шашин үүсч хөгжсөнөөс эхэлсэн.

- Таны бодлоор Монголд тосон урлаг хэр хөгжсөн бэ?

- Монголд балин урлаг гэж бий. Гэхдээ бурханы хөрөг зураг шиг нарийн ур ухаан шаардсан бүтээл олж хараагүй. Өөр цэцэг, янз бүрийн аргаар бүтээсэн урлагийн бүтээлийг харж байсан. Энэ тал дээр мэргэжлийн хүмүүс суралцаж туршлага солилцмоор байна.

- Богд Зонховагийн бүтээлийг хамгийн богино хугацаанд бүтээхэд хэдэн лам нар, бурхан урлаач оролцсон бэ?

- Зургаан бурхан урлаач лам нар ирсэнээс гурав дөрөв нь бурханыг голчлон хийдэг. Нэг бүтэн өдөр хийж дуусгалаа.

- Энэхүү бүтээлд ягаан өнгө илүү давамгайлжээ. Ягаан өнгийг илүү чухалчилсан нь ямар учиртай вэ?

- Монголчууд хөх өнгөнд дуртай. Хөх өнгөнд нь ойртуулж илүү ягаан өнгийг оруулсан. Мөн бурханыг урлаж байгаа хүмүүсийн цэвэр сэтгэхүй, урлаг гэж ойлгож болно. Ягаан өнгө бол нинжин сэтгэлийг бэлгэддэгээрээ онцлог.

...С.Эрдэнэ гишүүний хэлсэнчлэн “Эрх баригчидтай тэрсэлдвэл мөрдөн хорихын хаалга татдаг, ажлаас нь халахын тулд хүнийг шалгадаг болсон, захиалгатайгаар хянадаг шалгадаг аймшигт нийгэм эргэн ирсэн” энэ хүнд цаг үед Тэргүүн хатагтайн олж ирсэн хандивын мөнгө...

Чингис зочид буудал

09.00 цагт: ”Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн цогц аюулгүй байдал” Үндэсний бодлогын чуулган Чингис зочид буудлын хурлын танхимд болно. БСШУСЯ, ОБЕГ, НҮБ-ЫН хөгжлийн хөтөлбөр, Хүүхдийн сан, Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагаас хамтран зохион байгуулж байгаа уг чуулганаар Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах, даван туулах чадавхыг бэхжүүлэхэд чиглэсэн боловсрол, Сургуулийн барилга байгууламжийн аюулгүй байдал, Сургуулийн гамшгийн менежмент гэсэн гурван чиглэлээр хэлэлцэх юм. Утас: 99249813, 88249813
”Tuushin Permert” зочид буудал

09.00 цагт: Хоёр жилд нэг удаа болдог МБОИЗ-ын V чуулган ”Tuushin Permert” зочид буудалд болно. Утас: 99992097, 99129126
Цэнгэг усны нөөц, байгаль хамгаалах төв

10.00 цагт: “Хөрсний бохирдол ба өнөөгийн төлөв байдал, тулгамдаж буй асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам” сэдэвт илтгэлийн тэмцээн болно. Утас: 91995225
Улсын Мал Эмнэлэг Ариун Цэврийн Төв Лаборатори

11.00 цагт: Дэлхийн мал амьтны эрүүл мэндийн байгууллагаас гишүүн орнуудын мал эмнэлгийн байгууллагын чадавхыг сайжруулах чиглэлээр хэрэгжүүлэх хамтарсан төслийн нээлт Улсын Мал Эмнэлэг Ариун Цэврийн Төв Лабораторид болно. Утас: 88979907
Шүүхийн ерөнхий зөвлөл

11.00 цагт: Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Лүндэндорж Шүүхийн шинэтгэлийн цаг үеийн асуудал, цаашид анхаарах асуудлын талаар хэвлэлийн бага хурал хийнэ. Хурал Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн байранд болно. Утас: 70008037, 91912312, 98980404
”Монгол Нъюс” Мэдээллийн төв

11.00 цагт: Брэндийн хувцас, үнэтэй машинаас татгалзаж хөгшин залуу үл хамааран үүргэвчтэй аялал хийхийг илүүд үзэх болсон ч эдийн засаг хямарсан энэ үед бусад улсуудаар хамгийн хямдаар буюу 20 мянган төгрөгөөс эхэлж аялах нислэгийн тийзийг Айрбүүк Z24 компани Монголд анх удаа хэрхэн борлуулж талаарх хэвлэлийн бага хурал болно.