АН-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Л.Эрхэмбаярыг “Ардын эрх” сонин “Онцлох зочин”-оороо урилаа.
-Өнгөрсөн долоо хоногт болсон АН-ын Гүйцэтгэх зөвлөлийн хурлын талаар ярилцлагаа эхэлье. Энэ хурлыг гэнэт зарласан шалтгаан нь, ярьсан гол асуудал нь юу байсан юм бэ?
-Гүйцэтгэх зөвлөлийн гишүүдийн зөвлөлдөх уулзалт болсон юм. Ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй. Намын удирдлага, Гүйцэтгэх зөвлөлийн гишүүд улс төрийн өнөөгийн нөхцөл байдлаар мэдээлэл солилцсон. Гол нь манай нам бусад намтай нэгдэх болбол яаж зохицуулах вэ гэсэн асуудлаар санал солилцсон. Энэ дээр хэвлэл, мэдээллээр гараад байгаа асуудлууд яригдсан.
-АН, ИЗНН-тай нэгдэх асуудал гэж ойлгож болох уу?
-Манай нам бусад намтай нэгдэх асуудлыг дүрмээр нарийвчлан зохицуулаагүй байдаг. Өнөөдрийн хувьд АН, ИЗНН хоёр нэгдэх асуудал уг асуудлыг хөндөхөд хүргэсэн гэж болох юм. Тодорхой магадлал бий. Энэ тохиолдолд АН-ын ҮЗХ-ны бүрэлдэхүүнд ИЗНН-ын төлөөллийг яаж оруулах вэ, УИХ-д тэр нийлсэн намаас хэчнээн хүн нэр дэвшүүлэх боломж байгаа вэ? Дүрмийн ямар гарц байж болох тухай ярилцсан.
-Тэр нам нь ганцхан ИЗНН уу. МҮАН-ыг нэгтгэх талаар бас ярьсан юм биш үү?
-АН болон МҮАН энэ талаар ярилцсан зүйл одоогоор байхгүй.
-Ер нь ИЗНН-ын удирдлагуудтай албан ёсоор санал солилцсон зүйл бий юү. Эсвэл Гүйцэтгэх зөвлөлөөрөө эхэлж ярьж байгаа юм уу?
-Хоёр намын удирдлагын төвшинд ярилцсан зүйл байгаа.
-ИЗНН-тай нэгдлээ гэж бодъё. Гүйцэтгэх зөвлөлдөө хэдэн хүн оруулж, хэдэн хүн нэр дэвшүүлж, пропорционалийн хэдэд жагсаана гэдгээ тогтож чадав уу?
-Одоогоор нарийн юм яригдаагүй байна. Таны асуусан зүйлсийг шийдвэрлэх боломж дүрэмд гарцтай юу гэдгийг л ярьсан. Түүнээс тэд, эд гээд нарийн ширийн зүйл рүү орсонгүй. Ерөнхий боломжоо л хайж байгаа юм. Ер нь хоёр нам нэгдэнэ гэдэг айлаар бол гэр бүл болохтой адил. Гэр бүл болоход хоёр талаас хэдэн хүн ирэх вэ, хэнд нь ямар бэлэг барих вэ гээд монгол уламжлалаа бодсон ч өчнөөн чимхлүүр зүйл бий. Хаана хуримлах вэ, эмэгтэйн тал гал тогоогоо бэлдэх үү, эрэгтэй нь яах вэ гээд л. Үүнтэй л адил юм даа. Тийм учраас эхлээд томоохон зүйлээ тохирсны дараа энэ бүхэн яригдана. Одоо бол нарийн ширийн асуудал ярих боломжгүй байна.
-Гүйцэтгэх зөвлөлөөр ҮЗХ-г яаралтай хуралдуулахаар болсон гэсэн мэдээлэл байсан. АН-ын ҮЗХ хэзээ хуралдах юм бэ?
-Хэрвээ хоёр нам нэгдэх асуудал яригдвал заавал ҮЗХ хуралдаж шийдвэр гаргана. Гэвч энэ асуудал ярилцлагын төвшинд яваа учраас хэлэхэд эрт байна. Монголын улс төрийн намууд удирдлагуудын үгээ сонсохоос гадна олон янзын дуу хоолой илэрхийлдэг. ИЗНН-д ч тэр нь ил гарч байх шиг байна лээ. “АН-тай нэгдэх ямар ч шаардлагагүй” гээд л. Тэгэхээр энэ бүхэн цаашаа яаж өрнөхийг харъя.
-Танай намаас 2000 оны сонгуулийн өмнө тасарч гарсан нам биз дээ?
-Тийм, тийм. Миний хувийн байр суурь гэвэл нийлэхэд буруу зүйл байхгүй. Бас нийлэхгүй байлаа гэхэд тэр л биз гэж бодож явна.
-ҮЗХ хуралдлаа гэхэд хэлэлцэх асуудал нь зөвхөн намууд нэгдэх тухай байх уу, эсвэл бусад сэдвийг хөндөх үү. Их хурлаас сонгогдоогүй дүрмийн бус даргатай, жинхлээгүй генсектэй гээд шүүмжлэл АН дотор явдаг. Тэрийгээ нэг тийш болгох уу?
-Намын дарга З.Энхболд Үндсэн дүрмийн дагуу сонгогдсон. Дахиж сонгууль болохгүй. АН-ын Үндсэн дүрмийн 6.8.3-т “Намын дарга нь өөрөө ажлаас чөлөөлөгдөх өргөдлөө өгсөн тохиолдолд ҮЗХ-гоор хэлэлцэж дараагийн даргыг томилно” гэсэн заалт бий. АН-ын шинээр томилогдсон дарга З.Энхболд намынхаа дүрмийн дагуу томилогдсон болохыг Улсын дээд шүүх тогтоож бүртгэж авсан. Иймд З.Энхболд даргын хувьд АН-ын дүрмийн дагуу томилогдсон хууль ёсны намын дарга. Энэ дагуу бүх процесс болсон. 2008 онд Ц.Элбэгдорж дарга өргөдлөө өөрөө өгөөд Н.Алтанхуяг дарга дүрмийн дээрх заалтын дагуу ҮЗХ-ны хурлаас АН-ын даргаар сонгогдсон. 2014 онд Н.Алтанхуяг дарга өргөдлөө өгөөд З.Энхболд дарга болсон. Тэгэхээр дүрмийн бус дарга гэдэг бол төөрөлдсөн ойлголт юм даа. Харин ерөнхий нарийн бичгийн даргын хувьд намын дарга санал болгож ҮЗХ батламжилдаг.
-Та Ерөнхий сайдын олон нийтэд хандаж хэлсэн үгийг сонсож амжсан уу?
-Амжсаан.
-Намын даргын тамга атгаагүй, дээр нь олонхигүй парламентаас байгуулагдсан Засгийн газрын тэргүүний зовлон Ерөнхий сайдын хэлсэн үгээс “үнэртээд” байна лээ. Энэ талаар юу хэлэх вэ. Уламжлалаараа бол намын дарга нь Ерөнхий сайд, эсвэл Ерөнхий сайд нь намын дарга болдог жишиг байгаа биз дээ?
-Уламжлалаараа намын дарга нь Ерөнхий сайд болоод явж байсан нь үнэн. АН Ц.Элбэгдорж, М.Энхсайхан, Ж.Наранцацралт, Р.Амар-жаргал гээд дөрвөн Засгийн газар сольж дөрвөн намын даргаа өөрчилж үзсэн. Тухайн үед хамгийн сайн гэснээ л намын дарга, Ерөнхий сайд болголоо, болохгүй байна гээд солилоо. Солих тоолонд муу үр дүнд л хүрч байсан. Хүндээ биш тогтолцоондоо асуудал байсан нь үйл явдлын өрнөлөөр нотлогдлоо. Одоо тэр замаараа дахин явахгүй. Алдаагаа дахин давтах шаардлагагүй. Намын даргаараа УИХ-ын даргыг сонгосон нь яг өнөөдрийн эрх зүйн тогтолцооны нөхцөлд АН-ынхан зөв алхам хийжээ гэж бодож байгаа.
-Намын дарга нь парламентаа даргалаад явах нь зөв гэж үү?
-Олонхи болоогүй өнөөгийн нөхцөлд Ерөнхий сайд нь намын дарга байвал огцруулах сонирхол хоёр дахин нэмэгддэг. Намыг нь тогтворгүй байлгахын тулд Ерөнхий сайд руу дайрах, унагах дайралтууд их ирж байгааг өнгөрсөн он жилүүд харууллаа. Харин парламентын дарга бол өөрөө л өргөдлөө өгөхгүй бол өөрчлөгддөггүй албан тушаал. 1992 оноос хойшхи үе үеийн парламентыг харахад Цэцийн шийдвэрийн дагуу Ц.Нямдорж гишүүн л чөлөөлөгдөж байсан байх. Өөрөөр бол өөрчлөгдөөгүй нэлээд тогтвортой албан тушаал шүү дээ. Улс төрөө дагаж Засгийн газар нь хөвөлзөөд байх нь хэнд ч ашиггүй гэдгийг бид сайн ойлгосон.
Үргэлжлэлийг ЭНД дарж уншина уу