Улс төрөөр чи оролдохгүй бол улс төр чамаар оролдоно гэдэг үг байдаг. Тиймээс хүн бүрийн талхны мөнгөтэй холбоотой байдаг учраас улс төрөөс ангид байна гэдэг нь боломжгүй үргэлж холбогдож байдаг хэмээн онцолсон модернист, яруу найрагч, Б.Галсансүх “Хөгжил-Ардчилал” хэлэлцүүлгийн энэ удаагийн зочноор оролцож нээлттэй ярилцлаа. Урлаг, уран зохиол улс төртэй хэрхэн холбогддог вэ? гэсэн асуултаар яриагаа эхэлсэн түүний “Улс төр ба урлаг” сэдэвт хэлэлцүүлэгт Монголд төдийгүй дэлхийд улс төртэй урлаг яаж холбогдож байсан олон жишээг яриандаа онцолсон юм.
Мөн улс төр, нийгмийн амьдралын чиглэлээр олон ном зохиолоо түүрвэсэн төдийгүй өөрсдөө улс төрд зүтгэж байсан яруу найрагч асан О.Дашбалбар, яруу найрагч Б.Лхагвасүрэн мөн хөгжмийн зохиолч Н.Жанцанноров зэрэг хүмүүсийг дурдаж байсан юм. Тэрээр урлаг, уран зохиол анхнаасаа улс төрөөс тусдаа байсан гэвэл үнэнд нийцэхгүй.
Тухайлбал хамгийн эртний гэж хэлэгддэг Хомерын “Илиада” “Одессей” найраглалыг хархад эртний Троя хотын дайны байдлыг дүрсэлсэн байдаг. Энэ нь тухай үеийн Грекийн хот улсуудын улс төрийн тэмцлийн тухай туйлсын найраглал байсан. Эртний Хятад, Японы уран зохиолд мөн адил тухайн үеийн улс төр, дайн тулааны байдал ихээр тусгалаа олсон байдаг.
Жишээлбэл Хятадын Тан улсын үеийн алдарт яруу найрагчид Ли Бай, Ду Фу нар Хүннүгийн довтолгооны тухай өөрсдийн шүлэг зохиолдоо ихээр өгүүлсэн байдаг. Яруу найрагч Ли Байны “Хөх нуурын эрэгт сар харан гиюүрч, дайнд яваад эргэж ирэхгүй нөхрөө хүлээсэн бүсгүйн тухай” уянгын шүлэг бий. Энэ бүхэнд улс төр тодорхой хэмжээгээр орсон байдаг. Өөрөө хэлбэл тухайн үеийнхээ нийгмийн амьдралыг өгүүлсэн байдаг нь сонин хэвлэл нийгмийн толь гэдэгчлэн уран зохиол мөн адил дээрх үүргийг хуваалцдаг байна. Цаашлаад уран зохиол гэлтгүй хөгжмийн урлагт ч улс төр орсон хөгжим цөөнгүй. Чайковский, Бетховены симфониуд мөн л тухайн үеийнхээ нийгмийг илэрхийлсэн байдаг.
Зураачид ч гэсэн мөн өөрсдийн бүтээлээрээ нийгмээ илэрхийлдэг. Ингэхээр урлаг, уран зохиол улс төртэй холбогдох нь аргагүй юм гэдгийг яруу найрагч Б.Галсансүх хэлсэн юм. Ийнхүү хэлэлцүүлгийн төгсгөлд “Томилолтоор яваа гурван мал зочид буудалд” хэмээх 2005 онд Москва хотод бичсэн шүлгээ уншсан юм.
Хананы цаана согтуу малнууд яраглана
Хананы цаана мал гэмээр татварын байцаагч хурхирна
Хананы цаана малнаас дор томилолт эрхэлсэн төрийн түшмэл тийчилнэ
Хананы цаана малнаас ялгаагүй тагнуулчин тагнайгаа ташина
Ардын нуруун дээр сандайлж суусан гурван түшмэл
Архи шөнө дөл болтол зооглоод амраасангүй
Түмэн олны татвараар бүтсэн төрийн гар утсаар
Түрүүлж уралдан эхнэр, хүүхэдтэйгээ чалчсаар унтуулсангүй
Хөлсөө дуслуулж, гараа цэврүүтүүлж, мэдрэлээ муутгаж
Хөх төрдөө тушаасан татварын төгрөг минь, хөөрхий
Хэдэн түшмэдийн амны салиагаар хананы цаана урсав
Томилолт эрхэлсэн түшмэл 300 ногооноор авгайдаа гутал авч гэнэ
Татварын байцаагч том хүүдээ компьютер бас авсан гэнэ
Тагнуулчин хувалз том дэлгэцтэй зурагт гэртээ аваачих юм байх
Авсан, уусан, идсэнээ гайхан гурван биенээ магтсаар
Архины аагинд ард түмний тэнэгийг гайхан хашхирсаар
Ээлж дараагаар хананы цаана түжгэнэсээр согтож унав бололтой
Ээ дээ, одоо юу худалдаж авна гэж зүүдэлж байгаа бол
Бялдуучилж, долигонож, завшиж чаддаг ийм малнуудыг
Би алуурчин байсан бол баяртайгаар өрлөж алхсан.
Мөн тэрээр хэлэхдээ хүчээр бичсэн уран зохиол хүнд хүрч үлдэх нь ховор ер нь яруу найраг гэдэг талхаа олох хэрэгсэл биш учраас өдөр болгон, сар тутам шинэ бүтээл гаргах боломжгүй. Учир нь яруу найргийг ойр ойрхон бичдэг зүйл ч биш. Ингэвээс шинэ бүтээл гэхээсээ илүү өөрийгөө давтсан, хувилсан байдал руу хэлбийх тул тийм ч оновчтой бус байх магадлалтай. Түүнчлэн яруу найраг, уран зохиол шинэлэг байвал илүү хүнд хүрдэг тийм ч учраас би уран бүтээлээ хийхдээ дунд нь заавал зай авдаг. Харин тун удахгүй түүхэн шүлэгтэй яруу найргийн бүтээлээ уншигчдын хүртээл болгохоор шимтэн ажиллаж байгаагаа дуулгасан юм.