Оюуны өмчийн газрын даргын А78 дугаар тушаалаар нэгэн зэрэг ажиллагаатай, олон тооны хөдөлгүүр үүсгүүрийн шинэ бүтээлийг санаачилж, хэрэглээнд нэвтрүүлэхээр ажиллаж буй “Билиг” төвд оюуны өмчийн патент олгох арга хэмжээ өнөөдөр боллоо. Нэгэн зэрэг ажиллагаатай, олон тооны хөдөлгүүр үүсгүүрийн хувьд өөрөө өөрийгөө цэнэглэдэг мотор бөгөөд хэрэглээнд амжилттай нэвтэрүүлж чадвал дэлхийн технологийн салбарт ахиц авчрах инноваци болж чадна гэдэгт төсөл санаачлагчид үзэж буй аж. Ингээд болж чадна гэдэгт төсөл санаачлагчид үзэж буй аж. Ингээд Билиг” төвийн захирал Д.Дорлигжаваас тодрууллаа. 

-Танай төвийн оюуны өмчийн эрх авч байгаа төрөл нь их анхаарал татаж байна. Нэгэн зэрэг ажиллагаатай, олон тооны хөдөлгүүртэй гэсэн. Бусад төрлийн цахилгаан хөдөлгүүрээс ямар ялгаатай юм бэ?

-Маш бага тог ашиглаад их хэмжээний хүчин чадал гаргадаг учраас цахилгаан машин, бүх төрлийн дотор шаталттай машин, галт тэрэг, усан онгоц, нисэх онгоц зэрэгт ашиглах бололцоотой. Мөн генератор ашиглаад тог хураах, цахилгаан үүсгүүр хураах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, гаднаас ямар нэгэн эх үүсвэргүйгээр өөрийгөө цэнэглэж, дээрх үйл ажиллагааг явуулдаг бүтээл учраас дэлхийн технологийн салбарт томоохон үүрэг гүйцэтгэнэ гэж харж байна.

-Энэ бүтээлээрээ шилдэг бүтээлийн шагнал авсан гэж сонссон?

-Тийм. БНХАУ-ын Бээжин хотод болсон Олон улсын цахилгаан машины үзэсгэлэнд энэ хөдөлгүүрээр оролцсон. Улмаар моторын салбарт бидний бүтээл шилдэгээр шалгарсан.

-Хөдөлгүүрийн санааг анх яаж гаргасан бэ?

-Хоёр жилийн өмнө цахилгаан машины шуугиан дэгдэж байсан үе л дээ. Энэ талаар судалж үзэхэд тухайн хөдөлгүүрээ ойр ойрхон цэнэглэхгүй бол болдоггүй байсан. Мөн цэнэглэдэг газар төдийлөн их биш учраас ямар нэгэн зүйлээс хараат бус явдаг хөдөлгүүрийн талаар ярилцаж эхэлсэн л дээ. Ингэж ярилцаж явахдаа тохиолдлын маягтай санаа төрсөн гэх үү дээ. Ингэж явсаар бүтээл болж гарсан нь энэ.

-Монголын зах зээлд хэрэглэгчид хэр их байна гэж харж байна вэ?

-Гаднын үйлдвэрлэгчид их сонирхож байгаа. Патентаа аваагүй байсан учраас шууд гэрээ хэлцэл хийж чадаагүй. Юуны өмнө гадаадын үйлдвэрлэгчид хамтарч ажиллах байх. Дотоодод Никель Гамбаа хүргэлт хийдэг жижиг цахилгаан машиндаа манай моторыг ашиглах санал тавьсан. Цаашид Монголд явж байгаа дизель түлш хэрэглэдэг хөдөлгүүрийг цахилгаан болгоё гэвэл бүрэн боломжтой.

-Нууц биш бол гаднын ямар компани хамтарч ажиллах санал тавьсан бэ?

-БНХАУ-ын үйлдвэрээс санал авсан. Мөн Япон, Ирланд Улсын шинжлэх ухаан, инновацийг дэмжиж хөгжүүлдэг санхүүгийн болон технологийн байгууллага санал тавьсан.

-Цахилгаан станцынхаа туршилтыг хэзээ хийх вэ?

-Шинэ оны эхний долоо хоногт багтааж хийхээр төлөвлөсөн. Энэ нь 72 воллтоор ажиллаад 250 квт-ын чадал гаргана гэсэн урьдчилсан тооцоо байгаа юм. Сумын төвийн цахилгааны хэрэглээ 100 квт байдаг. Тэгэхээр 250 квт гэдэг бол их өргөн хэмжээний гэсэн үг. 50 орчим кг жинтэй тул овор багатай.

Б.Лхам