Амьд байгалийн сор нь болсон олон зүйлийн амьтад дундаас дэлхий дээрх хамгийн том хэмээн цоллогдсон үлэмж биет амьтдын сонирхолтой ертөнцөөр аялахыг урьж байна.
Далайн сүүн тэжээлтэн цэнхэр халим нь манай гарагийн хамгийн том амьтан юм. Тэдний биеийн урт 30 м байх агаад 180 тн ба түүнээс хүнд жинтэй байдаг. Цэнхэр халимны хэл нь 2.7 тн жинтэй байдаг нь Азийн дундаж заантай тэнцэх хэмжээний бөгөөд 600 кг зүрхтэй байдаг ажээ. Гэвч тэдний тархи нь ердөө 6.91 кг жинтэй байдаг нь багагүй сонирхол татам юм. Нас бие гүйцсэн цэнхэр халим “криль” хэмээн нэрийддэг нэгэн зүйл жижиг загасаар хооллох бөгөөд өдөрт 40 сая буюу 3.6 тн жинтэй тэнцэх хэмжээний “криль” загасаар хооллох нь бий ажээ. Харин тугалны хувьд төрсний эхний 7 сар өдөрт 400 л сүүгээр хооллож, 24 цагт 90 кг жин нэмж байдаг эх дэлхийн аргагүй л үлэмж биетэй амьтан юм байна.
Эх газрын хамгийн хүнд жинтэй амьтан болох Африкийн заан нь дэлхийн хамгийн хүнд басхүү үлэмж биетэй амьтан юм. Эр нь 3.3 м - 3.96 м өндөр, 6 м - 7.5 м урт биетэй, 6 тн жинтэй байх бол эм нь 5.4 м - 6.9 м урт, 2.7 м орчим өндөр, 3 тн жинтэй байх ажээ. Африкийн зааны биеийн бусад онцлох зүйл нь Азийн заануудтай харьцуулахад чих болон соёо томтой байх ба соёо нь бүхий л амьдралынх нь туршид ургадаг байна. Нас биенд хүрсэн Африк заан сүрдмээр харагддаг учир хэр баргийн амьтдын дайралтад өртдөггүй боловч дөнгөж төрсөн тугал руу нь харин арслан, матар болон цөөвөр чоно дайрах нь бий гэнэ.
Анааш нь эх газрын буюу хуурай газрын сүүн тэжээлтэн амьтдаас хамгийн өндөр хос туурайтан амьтан юм. Тэдний биеийн өндөр 5 м - 6 м хүрдэг бөгөөд эр нь дунджаар 1.6 тн, харин эм нь 830 кг жинтэй байдаг байна. Анаашны хүзүү нь бараг 2 м орчим байдаг ба энэ нь бараг биеийнх нь тал өндөр болдог ажээ. Өдгөө дэлхий дээр есөн төрөл зүйлийн анааш амьдардаг бөгөөд эдгээр нь гол төлөв биен дээрх толбоороо өөр хоорондоо ялгагддаг байна.
Өмнөдийн далайн хав нь эдүгээ цагт амьдарч буй хамгийн том махчин амьтан гэнэ. Эр далайн хав нь эм далайн хавнаасаа даруй тав, зургаа дахин хүнд жинтэй буюу эм нь 400 кг - 900 кг жинтэй, 2.6 м - 3 м урт биетэй байхад эр нь 2.2 тн - 4 тн жинтэй, 4.5 м - 5.8 м урт биетэй байдаг байна. Эх дэлхийн аварга махчин эл амьтныг судалсан түүхэнд хамгийн том нь 1913 онд Өмнөд Жиоржиагаас олдож байсан бөгөөд 6.85 м урт, 5 тн жинтэй байсан гэнэ. Түүнчлэн тэд хоёр цагт 1400 м-ийн гүнд хүртэл шумбаж чаддаг хосгүй чадвартай амьтад ажээ.
Туйлын цагаан баавгай болон хүрэн баавгайн хамгийн том төрөл болох Аляскийн баруун өмнөд бүлэг арлуудаар нутагладаг Кодияк баавгай нь эх газрын хамгийн том махчин амьтдаар нэрлэгдэж байна. Эдгээр баавгайн биеийн хэмжээ нь эн тэнцүүхэн учир аль нь илүү том болохыг мэдэхэд нилээд төвөгтэй ажээ. Тэдний биеийн өндөр 1.6 м гаран ба биеийнх нь урт 3 м хүрдэг байна. Дэлхий дээрх хамгийн хүнд жинтэй хэмээн тэмдэглэгдсэн цагаан болон хүрэн баавгай нь 1.003 кг ба 1.135 кг хүрч байжээ.
Давст хэмээн тодотгосон далай тэнгисээр амьдардаг “Crocodylus Porosus” хэмээх эл матар нь дэлхий дээрх хамгийн том хэвлээр явагч амьтан юм. Энэхүү матрыг Хойд Австралиас Зүүн Өмнөд Азийн болон Энэтхэгийн зүүн эрэг орчмоос олж болох бөгөөд нас бие гүйцсэн энэ төрлийн эр матар 409 кг - 1 тн жинтэй, 4.1 м - 5.5 м урттай байдаг байна. Энэ нь матрын бусад төрлүүдээсээ биеийн урт нь даруй 4.8 м хүрдэг цорын ганц төрөл бөгөөд эзэмшил газар нутагт нь халдсан ямар ч амьтныг далайн усны эсвэл хуурай газрын гэдгээс үл хамаарч газар нутгаа хамгаалан дайрдаг махчин амьтан гэнэ.
Хятадын уул хад болон нуурын усанд амьдардаг “Andrias Davidianus” хэмээх энэхүү газар уснаа явагч гүрвэл нь устаж мөхөх аюулд тулаад байгаа нэн ховор амьтан бөгөөд дэлхийн хамгийн том хоёр нутагтан гүрвэл юм. Эдгээр амьтдын ховордох болсон шалтгааныг байгалийн хүчин зүйлсийн болон хүний буруутай үйл ажиллагаатай холбон авч үздэг бөгөөд Хятадын уламжлалт анагаах ухаан болон хүнсэнд хэт олноор барьж хэрэглэх, орчны бохирдол зэрэг цөөнгүй хүчин зүйлсээс улбаатайг тогтоожээ.Дэлхийн хамгийн том гэгддэг газар уснаа явагч тэдний биеийн урт 180 см боловч хүнсэнд хэрэглэгддэг эл амьтан сүүлийн жилүүдэд нарийн хэмжиж тогтоосон эл уртдаа төдийлөн хүрч, томрохгүй байгаа юм байна.
XVI зууны тэртээ Бельгийн Гент хотноо анхлан гаршуулж эхэлсэн Фламандын тэжээмэл аварга туулай нь дэлхийн хамгийн том туулай гэнэ. Тэдний биеийн жин 12.7 кг хүрдэг бөгөөд навчит ургамал болон жимс, луувангийн тогтоосон хэмжээт хүнсээр тэжээдэг байна. Ингэснээр хэт таргалж жингийн илүүдэлд орохгүйгээс гадна бөөрийг чулуужихаас урьдчилан сэргийлдэг ажээ.
Филиппиний нутгаар үзэгддэг ховордсон амьтдын нэг болох “Acerodon Jubatus” хэмээх нэгэн зүйл сарьсан багваахай нь дэлхийн хамгийн том сарьсан багваахайнд ордог ажээ. “Алтантитэмт нисдэг үнэг” ч гэж нэрлэдэг эл аварга багваахайн биеийн урт 55 см, жин нь 1.5 кг байх бөгөөд далавчны өргөн нь 1.8 м хүрдэг байна. Филиппиний ширэнгэн ойд амьдардаг тэд жимсээр хооллодог юм байна.
Өмнөд Америк болон Андын нуруудын чийглэг, устай газар амьдардаг “Капибара” буюу “Hydrochoerus Hydrochaeris”нь дэлхийн хамгийн том мэрэгч амьтан гэнэ. Нас бие гүйцсэн Капибара нь 1.5 м урт, 0.9 м өндөр, 105.4 кг жинтэй байдаг байна. Тэд 10 - 20-иороо, зарим тохиолдолд 100 орчимоороо нэг бүл болж сүрэглэн амьдардаг ажээ.
“Mola Mola” гэж нэрлэдэг далайн “Наран загас” нь Гиннесийн дэлхийн дээд амжилтууд номд бүртгэлтэй хамгийн хүнд жинтэй ясархаг загаснуудын нэгт тооцогддог ховор загас юм. Энэхүү загасны 29.000 орчим төрөл зүйл байх ба мөгөөрсний оронд гавал ястай байдгаараа сээр нуруутан амьтдын өвөг гэж хэлж болохоор өвөрмөц загас юм.
Биеийнх нь ихэнхи хэсэг нь хавтгай байх эл загас том толгой, сүүлтэй ба нас бие гүйцсэн Наран загас дунджаар 1.8 м урт, 1 тн жинтэй байдаг. Тэдний сэлүүр хоорондын зай нь 2.5 м байх ба 4.2 м хүрч байсан тохиолдол бий бөгөөд 3.3 м урт, 2.3 тн жинтэй үлэмж биетэй Наран загас хүртэл байх ажээ.
Дэлхий дээрх хамгийн хүнд жинтэй хэвлээр явагч амьтан бол ”Ногоон” хэмээн тодотгосон “Eunectes Murinus” хэмээх аварга анаконда могой юм. Хамгийн хүнд хэмээн тэмдэглэгдсэн анаконда нь 7.5 м урт, 250 кг жинтэй байсан гэдэг ч үүнээс ч том анаконда байх нь бий гэх яриа байдаг ажээ. Бүр 9.1 м ба түүнээс урт анаконда барьсан хүнд $50.000 долларын шагнал амласан зарлал ч байдаг байна. Үүнээс гадна Зүүн Өмнөд Азийн нутгаар дэлхийн хамгийн том гэгдэх анаконда могойноос урт буюу 9.7 м урттай торлог хээтэй питон могой байдаг боловч жингийн хувьд хамаагүй хөнгөн тул оливийн ногоон өнгөтэй хар толбот анаконда могой дэлхийн хамгийн хүнд жинтэй аварга могойгоор нэрлэгддэг байна.
Хотон шувууны төрөл зүйлд багтах Далматины хотон шувуу нь дэлхий дээрх хамгийн хүнд жинтэй нисдэг шувуу бөгөөд Энэтхэг, Европ болон Хятадын намаг болон гүехэн устай нууруудаар амьдардаг байна. Энэ нь хотон шувуудаасаа хамгийн том нь бөгөөд 160 см - 180 см өндөр, 11 кг - 15 кг жинтэй ба далавч нь 3 м хүрдэг гэнэ.
Аварга хөлт хавч буюу Японы аалз хэлбэртэй хавч нь дэлхийн хамгийн том үет хөлтэй амьтан ба Япон улсыг хүрээлэн орших далай тэнгисээр нутагладаг ер бусын жигтэй амьтан юм. Тэдний хөлийн урт 3.8 м хүрэх ба 19 кг жинтэй байх ажээ. Дун хэлбэртэн амьтдаар хооллодог улбар шар өнгө, цагаан толботой хавч аалзнууд 100 орчим жил насалдаг урт настай амьтан юм байна.
Д.Идэр
Сэтгэгдэл (8)