УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо өнөөдөр үдээс хойш хуралдаж, эхлээд Монгол Улсаас зарим улсад суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүнүүдийг эгүүлэн татах, томилох тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн саналыг зөвшилцөх асуудал хэлэлцэв. Энэ талаархи Ерөнхийлөгчийн саналыг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга П.Цагаан танилцуулсан юм.Ерөнхийлөгч бүрэн эрхийнхээ хүрээнд Монгол Улсаас Бүгд Найрамдах Франц Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар Мундагбаатарын Батсайхан, Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар Цолмонгийн Болор, Канад Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар Раднаабазарын Алтангэрэл, Швейцарийн Холбооны Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайдаар Ваанчигийн Пүрэвдорж нарыг томилуулах саналаа УИХ-тай зөвшилцөхөөр ирүүлжээ. Мөн уг саналтай холбогдуулан Монгол Улсаас Бүгд Найрамдах Франц Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ш.Алтангэрэл, Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Б.Даваадорж, Канад Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Т.Залаа-Уул, Швейцарийн Холбооны Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Л.Оргил нарыг эгүүлэн татахаар болжээ.
Ерөнхийлөгчийн саналтай холбогдуулан гишүүн Б.Болор, Н.Энхболд нар асуулт асууж тодруулан гишүүн Н.Энхболд, Ё.Отгонбаяр, Л.Болд, М.Батчимэг нар үг хэллээ. Үг хэлсэн гишүүд энэ удаагийн томилгооны олзуурхууштай тал нь салбартаа олон жил ажилласан, ажлын туршлага, өндөр мэдлэгтэй мэргэжлийн дипломатчдыг нэр дэвшүүлэн оруулж ирж буйг онцлоод улс төр, дипломатын аргаар улс орныхоо аюулгүй байдлыг хамгаалах зорилт чухлаар тавигдаж буй энэ үед хөгжлийн бодлогод голлох үүрэг гүйцэтгэж байгаа эдийн засгийн гадаад харилцаанд анхаарч, улам өргөжүүлэх шаардлагатай байгааг захиж байлаа.
Ингээд санал хураалт явуулахад байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүд Элчин сайдад нэр дэвшигчдийг зуун хувийн саналаар дэмжлээ.
Байнгын хороо дараа нь Монгол Улсын Засгийн газар, Японы Олон Улсын хамтын ажиллагааны байгууллага хооронд байгуулах “Дөрөвдүгээр цахилгаан станцын үр ашгийг дээшлүүлэх төслийн зээлийн гэрээ”-ний төслийн зөвшилцөх асуудлыг хэлэлцэв. Энэ талаар Эрчим хүчний сайд М.Сономпил танилцууллаа.
Монгол Улсын эдийн засгийн эрчимтэй өсөлтийг дагаж эрчим хүчний хэрэглээ огцом нэмэгдэж, дараагийн таван жилд дунджаар 5-7 хувь өсөх хандлагатай байгаа. Цаашид ч хурдацтай өсөн нэмэгдэх төлөвтэй байгаа эрчим хүчний энэхүү эрэлт, шаардлагыг харгалзан Засгийн газар шинээр цахилгаан станц барих, эрчим хүчний хангамжийн найдвартай ажиллагааг хангах, одоо ажиллаж байгаа цахилгаан станцуудын үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх чиглэл баримталж байгааг сайд танилцуулгадаа дурдав.
Энэ бодлого, чиглэлийн хүрээнд “Дулааны цахилгаан станц-4” төрийн өмчит хувьцаат компанийн тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл нэн тэргүүний зорилт болж байгаа аж. Манай улсын хамгийн том энэхүү цахилгаан станц 1983 онд үйлдвэрлэлээ эхэлснээс хойшхи 30 жилийн хугацаанд Япон Улсын Засгийн газрын буцалтгүй /1992-1994, 1996-1998/ тусламж, хөнгөлөлттэй /1998, 2001/ зээл болон гадаадын бусад зээл тусламж хэрэгжүүлж байсан ч зарим тоног төхөөрөмж нь хуучирч эвдэрсний улмаас эрчим хүчний хангамж доголдох нь их байдаг. Иймээс тус станцын уурын турбин №1-6-ийн хяналт удирдлагыг DCS шинэ системд шилжүүлэх, уурын турбинуудын тохируулгын системийг электрон-гидравлик системээр сольж өөрчлөх, зуухнуудын цахилгаан шүүлтүүрийн ажиллагааны түвшинг хэмжилтээр тогтоон дүгнэлт гаргаж шинэчлэх төслийн ажлыг Япон Улсын буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр хийлгэх хүсэлтээ 2010 онд тус улсын Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагад уламжилсан юм байна. Гэвч Япон Улсын Засгийн газраас 2011 оны гуравдугаар сард төслийг буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлэх боломжгүйг мэдэгдсэн учраас төслийг Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын хөнгөлөлттэй зээлд хамруулахаар тохиролцжээ.
Энэ дагуу “Дөрөвдүгээр цахилгаан станцын үр ашгийг дээшлүүлэх” төслийн урьдчилсан судалгаа хийх протоколыг Монгол Улсын Засгийн газар болон Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын хооронд 2011 оны 12 дугаар сард байгуулжээ. Уг протоколоор дөрөвдүгээр цахилгаан станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх шинэчлэлийн төслийн судалгааны ажлыг Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын хөрөнгөөр хийх талаар харилцан тохиролцсоны дагуу төслийн бэлтгэл судалгааг Японы JPOWER компани өнгөрсөн оны 3-7 дугаар сарын хооронд гурван үе шаттайгаар хийж гүйцэтгээд байгаа аж.
Төслийн үр дүнд тус цахилгаан станцын зуухнуудад үнс үлээлгийн төхөөрөмж суурилуулж зууханд хэрэглэх нүүрсний хэмжээг багасгаснаар нүүрсхүчлийн хийн ялгарлыг бууруулах, турбины төлөвлөгөөт бус зогсолтыг цөөлснөөр турбиныг дахин асаахад хэрэглэдэг тослох мазутын хэрэглээг багасгах замаар Улаанбаатар хотын эрчим хүчний үр ашгийг дээшлүүлээд зогсохгүй байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөг сайжруулах ач холбогдолтой гэж Засгийн газар үзэж байгаа юм байна.
Хөнгөлөлттэй зээлийн нийт хэмжээ нь 4 тэрбум 201 сая иен бөгөөд энэ мөнгийг жилийн 0.3 хувийн хүүтэйгээр 40 жилийн хугацаанд буцаан төлөх, үүнээс эхний 10 жилд нь өрийн үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх нөхцөлтэйгөөр зарцуулахаар зээлийн гэрээний төсөлд тусгажээ. Төслийг энэ онд эхэлж 2017 онд хэрэгжүүлж дуусгах юм байна.
Энэхүү зээлийн гэрээний төслийг Эдийн засгийн болон Төсвийн байнгын хороо өнөөдрийн хуралдаанаараа хэлэлцээд дэмжсэн тухай санал, дүгнэлтийг гишүүн Б.Гарамгайбаатар, Б.Болор нар танилцуулсан юм. Зээлийн гэрээний төсөлтэй холбогдуулан гишүүн Р.Гончигдорж, Н.Энхболд, Ё.Отгонбаяр, Ж.Энхбаяр, Ц.Цолмон нар Эдийн засгийн хөгжлийн болон Эрчим хүчний сайд, ажлын хэсгээс асуулт асууж тодруулав. Ингээд байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх нь Монгол Улсын Засгийн газар, Японы Олон Улсын хамтын ажиллагааны байгууллага хооронд байгуулах “Дөрөвдүгээр цахилгаан станцын үр ашгийг дээшлүүлэх төслийн зээлийн гэрээ”-ний төслийг хэлэлцэхийг дэмжсэн тул чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэхээр боллоо.
Дараа нь Дипломат албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай, Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцэв. Засгийн газрын гишүүн, Гадаад харилцааны сайд Л.Болд хуулийн төслийн талаар хийсэн танилцуулгадаа, Монгол Улс НҮБ-ын энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд илүү идэвхтэй оролцох, НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлийн 2016 оны сонгууль, НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн байнгын бус гишүүний 2022 оны сонгуульд нэр дэвшин өрсөлдөх зэрэг зорилтууд тавьж ажиллаж байгаа бөгөөд цаашдаа дэлхийн хамтын нийгэмлэгт эзлэх өөрийн байр суурийг бэхжүүлэх, олон талт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд Байнгын төлөөлөгчийн газар /БТГ/-ын орон тоог нэмэгдүүлэх, чадварлаг боловсон хүчнээр бэхжүүлэх, БТГ-ын тэргүүний зэрэглэлийг өндөрсгөх буюу Дипломат албаны тухай хуулийн 16.1-д заасны дагуу Элчин сайдын адилаар Улсын Их Хуралтай зөвшилцөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч томилж, эгүүлэн татдаг байх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байгааг дурдав.
Одоогийн үйлчилж буй хууль тогтоомжийн дагуу Олон улсын байгууллагын дэргэд суух Засгийн газрын бүрэн эрхт төлөөлөгчийн газрын тэргүүнийг Засгийн газрын тогтоолоор томилж, эгүүлэн татдаг. Хуулийн дээрх зохицуулалтаас үүдэн өнөөгийн нөхцөлд манай улсаас НҮБ-ын дэргэд суугаа Байнгын төлөөлөгчийн газрын тэргүүн нь зэрэглэл, зиндаа, ахлах дарааллын хувьд манай улсаас бусад гадаад улсад суугаа Элчин сайд нараас хамгийн дор эрэмблэгддэг юм байна.
Олон улсын жишгээр Элчин сайд, Байнгын төлөөлөгчийн зэрэг зиндаа нь адилхан байдаг буюу тэдгээрийг томилох, эгүүлэн татах субъект, журам нь ихэнх тохиолдолд адилхан байдаг аж. Тухайлахад, ОХУ, АНУ, Хятад, БНСУ, Филиппин, Индонез, Бразил, Швейцарь, Лаос, Вьетнам зэрэг улс НҮБ-ын дэргэд суугаа Байнгын төлөөлөгчөө Ерөнхийлөгчийнхөө зарлигаар Элчин сайдын статустай томилдог юм байна.
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн бүх оронтой дипломат харилцаа тогтоох чиглэлийг баримталж байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар дэлхийн 164 улстай дипломат харилцаа тогтоосны зэрэгцээ 15 улстай сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд дипломат харилцаа тогтоогоод байна. Цаашдаа 30 улстай дипломат харилцаа тогтоох хоёр талын холбогдох яриа хэлэлцээ, болон бусад олон талт хамтын ажиллагааг хэрэгжүүлэх, бэхжүүлэх ажиллагаа нь тус Байнгын төлөөлөгчийн газраар хийгдэж ирсэн, цаашдаа ч хийгдэх юм. "Дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүн нарын хавсран сууж ажиллах, хавсран хариуцах улсуудын хуваарь"-ийн дагуу Монгол Улсаас НҮБ-ын дэргэд суугаа Байнгын төлөөлөгч нь Аргентин, Бразил, Чили, Перу Улсыг хавсран суухаас гадна нийт 61 улсыг хавсран хариуцах юм гэдгийг сайд хэллээ.
Иймээс дээрх үндэслэлийн дагуу Дипломат албаны тухай хуульд нэмэлт оруулах, үүнтэй холбогдуулан Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах замаар Монгол Улсаас НҮБ-ын дэргэд суугаа Байнгын төлөөлөгчийн газрын тэргүүнийг Элчин сайдын адилаар УИХ-тай зөвшилцөн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч томилж, эгүүлэн татдаг байх саналыг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцээд шийдвэрлэсний дагуу өргөн мэдүүлсэн байна.
Хуулийн төслүүдийн танилцуулгатай холбогдуулан гишүүн Д.Дэмбэрэл, Ё.Отгонбаяр, Ц.Цолмон нар салбарын сайдаас асуулт асууж хариулт авлаа. Харин энэ талаар үг хэлэх гишүүн гарсангүй. Ингээд хуулийн төслүүдийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэсэн томъёоллоор санал хураалгахад байнгын хорооны гишүүдийн олонх нь дэмжлээ.
Дараа нь “Бүгд Найрамдах Солонгос Улс болон Бүгд Найрамдах Түрк Улсаас Монгол Улсад тус тус суугаа Элчин сайдын яаманд олгосон газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийхэд гишүүдээс асуулт, санал гараагүй тул гишүүн Р.Гончигдорж тогтоолын төслийг анхны хэлэлцүүлгээр нь батлах горимын санал гаргасныг байнгын хорооны гишүүд дэмжсэн юм.
Мөн энэ өдрийн хэлэлцэх асуудлын дараалалд орсон “Газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлэг болон УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяраас Батлан хамгаалах яаманд хүргүүлсэн албан бичгийн хариуд тус яамнаас ирүүлсэн танилцуулгыг хаалттай горимоор хэлэлцлээ гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.
