Энэ 2015 он дэлхийн уур амьсгалыг хамгаалахад чиглэсэн үйл ажиллагааг шинэ шатанд гаргахад онцгой ач холбогдолтой жил болж байна. Учир нь сүүлийн жилүүдэд дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаар явагдсан яриа хэлэлцээний үр дүнд энэ асуудлаар улс орнуудын хүлээх үүрэг хариуцлагыг олон улсын хэмжээнд хуульчлан тогтоосон шинэ Протоколыг хэлэлцэж батлах НҮБ-ын дээд хэмжээний бага хурал Парис хотноо энэ оны арваннэгдүгээр сарын сүүлчээр хуралдана. Олон улсын хэмжээнд дагаж мөрдөх энэхүү шинэ баримт бичиг нь 2021 оноос эхлэн хэрэгжүүлэх уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад чиглэсэн шинэ бодлого стратеги, түүнтэй уялдсан эдийн засгийн холбогдох салбаруудын үйл ажиллагаанд тавигдах шинэ шаардлагуудыг хуульчлан тогтоох юм.

Монгол шиг эрчим хүчний бараг бүх хэрэгцээгээ нүүрсээр ажилладаг дулаан цахилгааны станцуудаас хангадаг улс орнуудын хувьд энэ асуудал онцгой хамааралтай тул энэхүү шинэ шаардлага, олон улсын хөгжлийн зарчмуудыг мөрдөхийн зэрэгцээ нийгэм-эдийн засгийн хөгжлийн зорилтоо хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар анхаарч тодорхой арга хэмжээ авах шаардлагатай болж байна. 

Олон улсын хэмжээнд мөрдөх хөгжлийн энэхүү шинэ үзэл баримтлал, зарчим нь дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийг тогтворжуулахын тулд агаарт ихээр хуримтлагдаж байгаа хүлэмжийн хийг ойрын ирээдүйд мэдэгдэхүйц хэмжээгээр бууруулах нийтлэг шаардлагатай уялдан гарч иржээ. Дани улсын Копенхаген хотноо 2009 онд хуралдсан НҮБ-ын бага хурлаас дэлхийн дулаарлын хэмжээг 20С-аас хэтрүүлэхгүй байх зорилт дэвшүүлсэн байдаг. Энэ заагаас хэтэрвэл байгаль экологи, нийгэм, эдийн засгийн ихээхэн хямрал, эрсдэл дагуулахыг эрдэмтэд, улс төрчид анхааруулж байна. Үүний тулд юуны өмнө дэлхий нийтийн хэмжээгээрагаарт хаяж байгаа хүлэмжийн хийн өнөөгийн хэмжээг 2050 оны үе гэхэд наад тал нь 50-80 хувиар бууруулах шаардлагатай гэж үздэг. Энэ нь биелүүлэхэд ихээхэн бэрхшээлтэй маш том зорилт учраас улс орон бүр, ялангуяа хүлэмжийн хий ихээр ялгаруулдаг, эрчим хүчний хэрэглээ өндөртэй орнууд ихээхэн хүчин чармайлт гаргаж, хүлэмжийн хийн эх үүсвэрүүдийг хязгаарлахад чиглэсэн тодорхой арга хэмжээ авах шаардлагатай болно. Учир нь эрчим хүчний салбар, тэр тусмаа  нүүрс ихээр шатааж эрчим хүч үйлдвэрлэдэг цахилгаан станцууд болон бусад цахилгаан дулааны үйлдвэрлэгчид нь байгаль орчинд ихээхэн халтай үйлдвэрлэл явуулж хүлэмжийн хийн дийлэнх хувийг гаргадаг.

Олон улсын эрчим хүчний агентлагийн мэдээгээр дэлхий нийтийн хэмжээгээр үйлдвэрлэж байгаа нийт цахилгаан эрчим хүчний 41 хувийг нүүрсээр ажилладаг цахилгаан станцууд үйлдвэрлэж байна. Энэ үзүүлэлт АНУ-д 45 хувь. Германд 41 хувь, Хятадад  79 хувь, Энэтхэгт 68 хувь  байдаг бол Монголд 95 хувь орчим байна. Үйлдвэрлэл, хэрэглээний өсөлтөө дагаад эрчим хүчний хэрэгцээ ойрын 20-30 жилийн хугацаанд мэдэгдэхүйц хэмжээгээр нэмэгдэх тул уур амьсгалын шинэ бодлоготой уялдуулан  нүүрсний хэрэглээний өсөлтийг хязгаарлах, эрчим хүчний сэргээгдэх болон бусад шинэ эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн бодитой арга хэмжээ авах шаардлагатай болж байгаа юм. Тухайлбал, сүүлийн 30 жилийн дундажаар 2.5 хувь байсан нүүрсний хэрэглээний жилийн өсөлтийг 2012-2040 оны хоорондох хугацаанд 0.5 хувиас хэтрүүлэхгүй байх зорилтыг Олон улсын эрчим хүчний агентлагаас баримтлаж байна.

Нүүрсний хэрэглээний өсөлт ойрын арван жилд гарч цаашид тогтворжин буурах хандлагатай байна. Нүүрсний хэрэглээ аж үйлдвэржсэн өндөр хөгжилтэй ихэнх оронд 2012-2040 оны хооронд бараг гуравны нэг хувиар буурах бол Хятадад ч мөн 2030 оны үед хэрэглээний хамгийн дээд төвшинд хүрээд цаашид өсөлт нь саарах төлөвтэй байна. Харин Энэтхэгийн хувьд нүүрсний хэрэглээ үргэлжлэн өсч 2020 оноос өмнө АНУ-ыг гүйцэн түрүүлж дэлхийн хоёрдох том нүүрсний хэрэглэгч болно. Зах зээлийн үнэлгээгээр 2040 оны үе гэхэд Хятад, Энэтхэг, Индонези болон Австрали улс нийлээд дэлхийн нүүрсний нийт бүтээгдэхүүний 70 гаруй хувийг олборлож, нүүрсний худалдаа, үнийн бодлогыг тодорхойлоход Азийн орнууд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ гэж үзэж байна.  Иймд Парист батлагдах шинэ баримт бичгийн зорилтыг хэрэгжүүлэхэд дэлхийн нүүрсний томоохон хэрэглэгч улсууд болох Хятад, АНУ,  Энэтхэг, Европын холбооны улсуудын хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулахад чиглэсэн хүчин чармайлт, тэдгээрийн хамтын ажиллагаа ихээхэн үүрэг гүйцэтгэнэ гэж үзэж байна. Эдгээр орнууд Парисын Бага хурлаас өмнө зоригтой тодорхой алхамууд хийж, хамтын ажиллагааны зорилтуудаа тодорхойлж эхлээд байна. 

Дэлхийн хамгийн их хүлэмжийн хий ялгаруулагч орнууд болох АНУ, Хятад улс хоёр өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард уур амьсгалын өөрчлөлтийн чиглэлээр, хүлэмжийн хийн ялгаралтаа бууруулах талаар хамтарч ажиллахаар тохиролцсоноо зарласан. АНУ-ын хувьд хүлэмжийн хийн ялгаралтаа бууруулах хурдаа 2 дахин нэмэгдүүлж 2025 он гэхэд 2005 оны үзүүлэлтээс 26-28 хувиар бууруулахад чиглэсэн арга хэмжээ авах, харин Хятад улс 2030 оноос эхлэн хүлэмжийн хийн ялгаралтаа бууруулж эхлэх зорилт дэвшүүлсэн байна.  Түүнчлэн саяхан Энэтхэг Хятад хоёр хамтарсан мэдэгдэл гаргаж, өөрсдийн нүүрсхүчлийн хийн ялгаралтыг бууруулах талаарх зорилтоо тодорхойлсон төлөвлөгөөгөө Парисын хурлын өмнө танилцуулах үүрэг авсан юм. Таван жилийн өмнө Копенхагений Бага хурлын үед АНУ, Хятад, Энэтхэг зэрэг улсууд ийм хамтарсан мэдэгдэл хийж, хүлэмжийн хийн ялгаралтаа бууруулах талаар үүрэг амлалт авна  гэж төсөөлөхийн аргагагүй байсан бол дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийн өнөөгийн явц, шинжлэх ухааны дүгнэлтүүд тэднийг ийм арга хэмжээ авахаас гарцаагүй байдалд хүргээд байна.

Бодит байдал дээр эдгээр гурван орон ЕХ-ны улсуудтай хамтраад ирээдүйн дэлхийн нийт эрчим хүчний үйлдвэрлэл, хэрэглээний ихэнх хэсгийг бүрдүүлэх болно. Уур амьсгалын асуудлаар дүн шинжилгээ хийдэг ашгийн бус зарим байгуулллагын судалгаагаар 1850-2012 оны хоорондох хугацаанд АНУ болон ЕХ хамтдаа өнөөгийн агаар мандалд гаргасан хүлэмжийн хийн 45 хувийг ялгаруулсан бол, Хятад, АНУ хоёр хамтдаа үүний 18 хувийг гаргажээ. Өнөөгийн үйл ажиллагаанд үндэслэн хийсэн тооцоогоор 2020 оны үе гэхэд Хятад улс дангаараа дэлхий нийтийн хэмжээгээр ялгаруулж байгаа хүлэмжийн хийн 24 хувь, Энэтхэг 7 хувь, АНУ 13 хувь, ЕХ-ны улсууд нийлээд 8 хувийг гаргахаар байгаа нь дэлхийн нийт ялгаралтыг 50 гаруй хувийг эзэлж байна. Иймд эдгээр орнуудын  хүчин чармайлтаас дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад чиглэсэн арга хэмжээний үр дүн шууд шалтгаална.

Нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн зорилтоо хангах, ядуурлыг бууруулах асуудал улс орны хэмжээний тэргүүлэх зорилт хэвээрээ байгаа өнөө үед эдгээр улсад хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах талаар өргөн хүрээтэй  арга хэмжээ авах нь ихээхэн бэрхшээлтэй тулгарч, эдийн засгийн өсөлтийг мэдэгдэхүйц хэмжээгээр  сааруулахад хүргэж болзошгүй. Гэвч уур амьсгалын өөрчлөлтийн учруулах эрсдэл, таагүй нөлөөллийг анхаарч үзвэл дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад чиглэсэн дорвитой арга хэмжээ авахаас өөр аргагүй. Энэтхэгт уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөгөөр үер усны аюул, Гималайн уулсын мөсөн голууд хайлах зэрэг олон асуудал тулгарна. Зарим судалгаагаар дэлхийн агаарын температур дунд зэрэг нэмэгдэхэд Энэтхэгийн хөдөө аж ахуйн бүтээгдхүүний үйлдвэрлэл 38 хувь буурахаар байна. Хятадын Цаг уурын албаны мэдээгээр уур амьсгалын өөрчлөлт нь тус улсын эдийн засагт ноцтой нөлөөллийг үзүүлнэ, тухайлбал газар тариалангийн бүтээгдэхүүн буурч, байгаль экологийн ихээхэн хохирол учирч, голуудын урсац тогтворгүй болно гэжээ. Засгийн газрын 2011 илтгэлд дурьдсанаар уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас 2050 оны үед үр тарианы бүтээгдэхүүн 5-20 хувь буурч болохыг анхааруулсан байна.

Бусад улс орны хувьд ч өөрсдийн онцлог нөхцөл байдлаас хамааран уур амьсгалын өөрчлөлтөөс улбаалсан сөрөг таагүй нөлөөлөлтэй тулгарч нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд нь ихээхэн саад бэрхшээл учирч эхлдээд байна. Монгол орны хувьд усны нөөц хомсдох, цэвдэгт хөрс, өндөр уулын мөсөн голууд хайлах, хөрсний үржил шим доройтож цөлжилт хүрээгээ тэлэх, ган, зуд, хүчтэй салхи шуурга зэрэг байгалийн гамшигт үзэгдлийн эрсдэл нэмэгдэх, үр тариа болон малын ашиг шим буурах зэрэг таагүй нөлөөлөл учирна. Иймд уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах, хүлэмжийн хийн ялгаралтыг багасгахад чиглэсэн арга хэмжээг улс орноо хөгжүүлэх, уур амьсгалын өөрчлөлтийн учруулах нөлөөлөл, эрсдэлийг бууруулахад чиглэсэн  арга хэмжээтэй уялдуулан авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай болж  байна.

Хятад улс саяхан түүхий нүүрсний хэрэглээг хязгаарлах, экспортын болон дотоодын хэрэглээнд заавал боловсруулсан нүүрс нийлүүлэх шийдвэр гаргасан байна. Мөн дэлхийн томоохон хөрөнгө оруулалтын сан болох Норвегийн сан нүүсний үйлдвэрлэлтэй холбоотой аливаа төсөл хөтөлбөрт хөрөнгө оруулалт хийхгүй байх шийдвэр гаргаснаа энэ сарын эхээр зарлалаа. Мөн хэдхэн хоногийн өмнө Германд чуулсан Их долоогийн дээд хэмжээний уулзалтаар уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахын тулд малтмал түлшний хэрэглээг хязгаарлах, сэргээгдэх эрчим хүчийг өргөн ашиглах, эрчим хүч, байгалийн нөөц түүхий эдийн хэрэглээний үр ашгийг дээшлүүлэхэд онцгой анхаарч нэгдсэн дорвитой арга хэмжээ авах шийдвэр гаргасан байна. Энэ бүхэн нь улс орны нийт экспортод ихээхэн хувь эзэлдэг, эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн гол эх үүсвэр болох нүүрсний салбарын талаар баримтлах бодлогоо дэлхийн болон бүс нутаг, хөрш орнуудын хөгжлийн чиг хандлага, тогтвортой хөгжлийн үндсэн зарчмуудтай уялдуулах шаардлага зүй ёсоор тулгарч байна.