Монголын эх орончдыг галт уултай зүйрлэвэл таарна. Зарим үед хичнээн олон жил унтарч унтчихаад, заримдаа дэлбэрэх гэж буйгаа зарлан утаа, үнсээр тургиж ойр хавийн оршин суугчдыг айлгадаг олон галт уулууд манайд бий.

Ахмадуудын төлөө жагсдаг Г.Баасан, "Гал үндэстэн" холбоо, "Даяар Монгол", "Хамаг Монгол" хөдөлгөөн, "Амлалт нэхэх ард түмний холбоо", "Монголын хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах холбоо", "Эх орон-Тусгаар тогтнол-Шударга ёс" хөдөлгөөн, "Миний Монголын газар шороо" хөдөлгөөн, "Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын төлөө зүтгэе" хөдөлгөөн, "Тусгаар тогтнол" эвсэл гээд бичээд байвал ихээхэн цаг орох олон эх орончидтой улс.

Эдгээр галт уулнууд сонгууль ойртохоор эсвэл аливаа нэг уул уурхайн томоохон хууль яригдахаар “эх орны төлөө” хэмээх ерөнхий том зорилгын дор заавал гарч ирдэг бичигдээгүй хуультай.

Дотроосоо дэлбэрэх гэж байгаа мэт уурлан бухимдаж, газар шороо, хойч үеийнхээ төлөө гал руу үсрэхээс ч бэлэн харагддаг эх орончдыг жагсах тусам ард түмний бодол ч тэдний талд хуваагдаж эхэлдэг. Гэтэл халуун хайлмаг шиг сэтгэлтэй эдгээр хүмүүс хэрэгтэй үедээ унтарсан галт уул шиг болдгийг энэ бичлэг харуулна.

Энэ бол хууль бусаар алт олборлогчид Ноён ууланд үйл ажиллагаа явуулж байгааг нотлох ойрын үеийн бичлэг. Нийгмийн сүлжээгээр уг бичлэг цацагдчихаад байхад өнөө эх орончид, хамгаалагчид гарч ирэхгүй юм.

Өнгөрсөн “өвөлжингөө” талбай дээр өлсгөлөн зарлаж, нийгэмд ихээхэн маргаан үүсгээд байсан Ноён уулыг хамгаалах хөдөлгөөнүүд хаачив? Ноён уулаа ухуулахгүй гэж сүү, цайны  дээжээ өргөдөг хэмээн шоудаж байсан Д.Эрдэнэбат сайд хаачив?

Ордыг нь ашиглаад эдийн засгаа сэргээе гэхэд үхэх шахаж байсан эдгээр хүмүүс олон зуун жил унтарсан галт уул шиг орондоо дугжран байгаа биз. "Хүүе, Ноён уулын хамгаалагчид аа, сэрээч" гээд нэг чанга орилмоор санагдав. Та нарыг Чингисийн талбай дээр шоудах хойгуур өнөө нинжа нар чинь хамгаалдаг уулыг чинь ухаад дуусах нь.

Ноён уулыг хамгаалах хөдөлгөөнүүд "Савраа тат" гэдэг үгээ нинжа нарт хэлсэнгүй.

Энэ нь л эх орончдын жинхэнэ төрх юм. Энэ төрхөө нийгэмд баталчихсан хүн нь Монголын чөлөөт ахмадуудын холбооны тэргүүн хатагтай Г.Баасан. Ахмадуудын асуудал Г.Баасангийн жагсдаг үеийнхээс хэд дахин нэмэгдчихээд байхад цагдаа заамдатлаа бухимдаж явсан Г.Баасан гуай усанд хаясан чулуу мэт сураггүй.

Ийм л зорьсон зорилгоо “умартсан” иргэний хөдөлгөөнүүд сонгууль ойртох тусам улам идэвхижих юм.

Г.Үжин