Уул уурхай, байгаль орчны салбарт сайн мэдээ ар араасаа дуулдсаар байна. Монголын газар нутгийн ихэнх хэсэгт ямар нэгэн лиценз олгогдсон, энд тэндгүй сэндийчсэн газар, нөхөн сэргээлт хийдэггүй орхигддог гэх яриа ард хоцорлоо. Монголын Засгийн газар байгаль орчноо хамгаалж, лицензүүдийг цуцалж, зарим газрын улсын нөөцөд авахаар боллоо. Энэ тухай салбар хариуцсан сайд нь удаа дараа мэдээлсээр байна. Эх орноо, газар нутгаа хамгаалах ажил, энэ салбарт гаргасан түүхэн шийдвэрийг Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт түүчээлж байгаа юм. Түүний энэ ажлыг мэдсэн хүмүүс “Аргагүй л байгальдаа хайртай хүн юм даа ” гэцгээх болжээ. Олон хүний удаан хугацаанд ярьсан урт нэртэй хуулийн хэрэгжилт эрчимжиж байгаа нь энэ юм. Засгийн газрын өнгөрсөн долоо хоногийн хуралдаанаар Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн хэрэгжилтийн явцтай танилцсан. Хууль хэрэгжүүлэх хүрээнд алтны орд газруудын 242 лицензийг бүрэн түдгэлзүүлсэн бөгөөд үүний 69-ийг бүрэн, 36-г хэсэгчлэн цуцалсан байна. Мөн алтны шороон ордоос бусад 1400 лиценз бүхий талбайн хил хязгаарыг тогтоожээ.
Алтны болон шороон ордын тусгай зөвшөөрлөөр олгосон талбайн хэсэгт уурхайн хаалт, нөхөн сэргээлт, байгаль орчны мониторинг хийх ажлыг эрчимжүүлэх, нөхөн сэргээлт хийгээгүй тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч, эзэн холбогдогчоор нөхөн сэргээлтийг бүрэн хийлгэх тухай ч ярьж байгаа юм. Мөн ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгохыг хориглосон, хязгаарласан, нөөцөд авсан, улсын болон орон нутгийн тусгай хэрэгцээний газраас бусад талбайг таван жилийн хугацаагаар улсын нөөцөд авахаар шийдсэн. Одоогоор манай улсын нийт нутаг дэвсгэрийн 14 хувьд нь тусгай зөвшөөрөл олгосон бөгөөд тусгай зөвшөөрөл олгох бололцоотой байсан 20 орчим хувийг улсын нөөцөд авч байгаа нь энэ. Энэ нь улсын төсвийн хөрөнгөөр геологийн судалгаа, эрдэм шинжилгээний ажил хийх зорилготой бөгөөд нийт нутаг дэвсгэрийн 50 орчим хувь нь улсын нөөцөд багтаж байгаа аж. Ингэснээр шинээр тусгай зөвшөөрөл олгох ажлыг таван жилээр зогсоолоо. Энэ бол байгаль орчноо хамгаалах чиглэлээр хийж буй дорвитой ажлуудын нэг. Монгол эзэнтэй, газар нутгаа хамгаалах хүн байгааг харуулсан сайн үйлс, зоригтой алхам гэж болно. Лицензтэй холбоотой маргаан, иргэдийн дунд байдаг хардалтад цэг тавьсан түүхэн шийдвэр ч гэж хэлж болох юм. Өнөөдрөөс цааш Монголын нутагт замбараагүй лиценз олголт зогсч, олгосныг нь цуцалж, ухсан газарт нөхөн сэргээлт хийхээр боллоо.
Мөн урт нэртэй хуулийг хэрэгжүүлэх хүрээнд Гол мөрний урсац бүрдэх эх, Усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүсийн хилийн зааг, Ойн сан бүхий газрын хилийн заагийг Засгийн газрын хуралдаанаар баталсан. Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газрын хэсэгчлэн тогтоосон хилийн заагт хамрагдсан ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн 40 орчим хувь нь бүхэлдээ болон хэсэгчлэн цуцлагдаад байгаа талаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт уржигдар мэдээлсэн.
Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдэд нөхөх олговор олгох журмын дагуу тусгай зөвшөөрлийг цуцлах, нөхөх олговор тооцох тухай мэдэгдлийг өнгөрсөн 2011 оны аравдугаар сарын 10-нд өдөр тутмын сонин болон цахим хуудаст байрлуулж олны хүртээл болгосон. Уг журам батлагдсанаас хойш хилийн заагт хамрагдсан 161 ашиглалтын тусгай эзэмшигчдийн 124 нь 243 тэрбум 285 сая төгрөгийн нөхөх олговор авах хүсэлтээ ирүүлжээ. Харин хилийн заагт давхцаагүй хэсэгтээ үйл ажиллагаа явуулах хүсэлтээ гаргасан аж ахуйн нэгжүүд нөхөх олговроос татгалзан ажлаа хэвийн үргэлжлүүлэх боломжийг нь салбарын яамнаас журмын дагуу бүрдүүлж өгчээ. Нийт 29 аж ахуйн нэгжийн 36 тусгай зөвшөөрөлтэй газар ийнхүү хилийн заагт хамрагдаагүй хэсэгт үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлж байгаа бол журмын дагуу 90 хоногийн дотор хүсэлтээ ирүүлээгүй 41 тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн тусгай зөвшөөрлийг нөхөх олговор өгөлгүйгээр цуцалж байгааг сайд мэдээлэв.
Ийнхүү Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Ашигт малтмалын газраас хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу 41 тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид нөхөх олговор олгохгүйгээр тусгай зөвшөөрлийг бүрэн цуцалсан, 33 тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдэд тусгай зөвшөөрлийн давхцалтай хэсгийг 333 тоот тушаалаар тусгай зөвшөөрлийг хэсэгчлэн цуцалсан 18 тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид тусгай зөвшөөрлийн төлбөр төлөөгүй гэх мэт шалтгаанаар цуцалжээ. Байгаль орчин, газар нутгаа хамгаалах аян цаашид үргэлжлэх нь дамжиггүй. Энэ ажлыг салбар хариуцсан сайд нь санаачилж, гардан зохион байгуулж байгаа билээ. Энэ мэт сайн мэдээнүүд бодит хөрсөнд буулаа. Эх орноо хамгаалах зоригтой алхмууд хийж чадсан сайд Д.Зоригтод талархах нь зүйтэй болов уу.
