Бүртгэлийн тухай хуулиудын шинэчилсэн найруулгын төслүүдийг хэлэлцэхийг хойшлууллаа

Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн /2017.01.17/ хуралдаан 09 цаг 35 минутад 52.6 хувийн ирцтэй эхэллээ.

Байнгын хорооны дарга Ш.Раднаасэд энэ өдрийн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлыг танилцуулах үеэр Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Нямдорж сонгууль болох хугацаа дөхсөн үед иргэний бүртгэлийн эрх зүйн орчныг өөрчлөх талаар хэлэлцэх нь тохиромжгүй хэмээн үзэж буйгаа илэрхийлээд Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд болон Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд, Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцэхийг хойшлуулах санал гаргав. Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт цаг үеийн нөхцөл байдлыг харгалзан хуулийн төслүүдийг хэлэлцэхийг хойшлуулахад татгалзах зүйлгүй хэмээн байр сууриа илэрхийлснээр дээрх хуулийн төслүүдийг хэлэлцэхийг хойшлуулсан юм. Ийнхүү Хууль зүйн байнгын хороо өнөөдрийн хуралдаанаараа гурван асуудал хэлэлцэж шийдвэрлэхээр тогтов.

Хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийв

Байнгын хорооны хуралдаанаар эхлээд Засгийн газраас 2016 оны арванхоёрдугаар сарын 16-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Захиргааны хариуцлагын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийлээ. Уг хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг чуулганы өнгөрсөн долоо хоногийн Пүрэв гарагийн нэгдсэн хуралдаанаар хийж, эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Хууль зүйн байнгын хороонд шилжүүлсэн юм.

Хуулийн төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлэгтэй холбогдуулан асуулт асуух Улсын Их Хурлын гишүүн байгаагүй тул Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай болон Захиргааны хариуцлагын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж батлуулахаар тогтлоо.

Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцэхийг дэмжив

Дараа нь Засгийн газраас өнгөрсөн оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцлээ. Энэ талаархи хууль санаачлагчийн илтгэлийг Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт танилцуулав.

2014 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөж буй Цагдаагийн албаны тухай хуульд цагдаагийн алба хаагчийн эрх зүйн байдал, цагдаагийн байгууллагын зарим үйл ажиллагаатай холбоотой харилцааг тусдаа хуульчилахаар зохицуулсан. Гэвч өнөөдрийг хүртэл тусгайлсан зохицуулалт бүхий хуулиудыг батлаагүйн улмаас цагдаагийн байгууллагын албан хаагчийн эрх зүйн байдал, нийгмийн баталгаа, хөдөлмөрийн дотоод харилцаа нь Төрийн албаны тухай хуульд заасан нийтлэг журмаар зохицуулагдаж биеийн хүч, тусгай хэрэгсэл, галт зэвсэг хэрэглэхтэй холбоотой харилцаа нь Цагдаагийн албаны тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хууль болон Засгийн газрын гишүүний түвшинд баталсан эрх зүйн актаар зохицуулагдаж байгаа аж. 

Иймд цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааг шуурхай, үр дүнтэй зохион байгуулах, цагдаагийн алба хаагчийг үр бүтээлтэй, тогтвор суурьшилтай ажиллах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх, хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэн хүндэтгэх, зөвхөн албаны чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор зайлшгүй тохиолдолд хуулиар зөвшөөрөгдсөн хүрээнд хүний эрх, эрх чөлөөнд халддаг байх болон хуулийг хэрэгжүүлэх явцад гарч буй бусад хүндрэл бэрхшээлийг арилгах зорилгоор дээр дурдсан зохицуулалтуудыг нэмж тусган Цагдаагийн албаны тухай хуулийн төслийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулжээ. Тухайлбал:

• Цагдаагийн байгууллагын удирдлага, бүтэц зохион байгуулалтын бүтцийг чиг үүрэгт нь нийцүүлэн нэгдмэл, төвлөрсөн удирдлагатай байх зарчимд нийцүүлэн уян хатан тодорхойлох боломжийг бүрдүүлэх,
• Цагдаагийн алба хаагчийн эрх зүйн байдал, түүнд тавигдах шаардлага, цалин хөлс, нийгэм, улс төр, эдийн засаг, хууль зүйн  баталгааг тодорхойлж, хуулиар хүлээсэн үүргээ саадгүй хэрэгжүүлэх баталгааг хангах,
• Цагдаагийн алба хаагчийн өдөр тутам хэрэгжүүлдэг хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарласан албадлагын шинжтэй арга хэмжээг авах үндэслэл, журмыг тодорхойлох,
• Тэдний албан үүрэгтээ хандах хандлагыг эерэгээр өөрчлөх зорилгоор цагдаагийг байгууллагын тодорхой албан тушаалд анхлан томилох, албан хаагчийг дэвшүүлэн томилохдоо албан хаагчийн мэдлэг, мэргэжил, ур чадвар, гаргасан амжилт, хувийн болон мэргэжлийн ёс зүйг үндэслэл болгох, албан тушаал эрхлэх шат дарааллыг баримтлах зарчмыг тусгах,
• Цагдаагийн байгууллага, цагдаагийн албан хаагчийн үйл ажиллагааны үед хүний эрхийг хамгаалах зохицуулалтыг бий болгож, зөвхөн тунхаглалын шинжтэй бус, хэм хэмжээ тогтоож үүрэг болгосон, түүнийг зөрчсөн бол хариуцлага хүлээлгэдэг байх,
• Цагдаагийн алба хаагч өөрийн албан тушаал, хариуцсан нутаг дэвсгэр, чиг үүргээс үл хамааран хүний амь нас, эрүүл мэндэд бодит аюул учирсан тохиолдолд нэн даруй арга хэмжээ авах болон иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагаанд дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх 

зэрэг шинэлэг зохицуулалтуудыг тусгасан болохыг салбарын сайд танилцуулгадаа дурдав. Хууль санаачлагчийн илтгэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Ганбаатар, Л.Мөнхбаатар, Х.Нямбаатар, Ш.Раднаасэд нар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт, Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Баясгалан, Цагдаагийн ерөнхий газрын дарга Ө.Энхтөр нараас асуулт асууж тодруулан Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Энхболд санал хэлсэн юм.

Өнөөдөр мөрдөгдөж буй хуульд цагдаагийн албан хаагчийн үйл ажиллагаа явуулах эрх зүйн баталгаа, тэдний нийгмийн асуудлын талаарх зохицуулалт орхигдсон байдаг. Хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэж буй төсөлд уг асуудлуудыг тусгасан бөгөөд төслийн 84-88 дугаар зүйлд алба хаагчийн баталгаа болон улс төр, хууль зүй, нийгэм, эдийн засгийн баталгаатай холбоотой зохицуулалтуудыг тусгажээ. Түүнчлэн галт зэвсэг хэрэглэх, хүний биед үзлэг хийх, нэгжлэг хийх, саатуулах зэрэг ажиллагааг журмаар зохицуулж байсныг хуулиар зохицуулахаар тусгасан гэв. Цагдаагийн цолтой холбоотой зохицуулалтыг хуулийн төслийн 74 дүгээр зүйлд тусгасан бөгөөд өнөөдрийн эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд албан тушаалын цол гэдэг ойлголт бий ч цаашид албан хаагчийн мэргэжлийн болон хувийн ур чадварыг харгалзахаас гадна цаг хугацааны шаардлагыг хангасан тохиолдолд цолыг нь нэмэхээр тусгасан байна.

Цагдаагийн байгууллага бол төрийн тусгай чиг үүргийг гүйцэтгэдэг тусгай алба, орон нутаг дахь цагдаагийн байгууллагын удирдлагуудын томилогоо, нийгмийн хэв журмыг сахиулах, иргэдийн аюулгүй байдлыг хангахдаа тухайн аймаг, сумдын удирдлагуудтай хамтран ажиллах талаарх зохицуулалтуудыг хэлэлцүүлгийн явцад Ажлын хэсэг анхаарч ажиллах нь зүйтэй, "олон нийтийн цагдаа"-гийн эрх хэмжээний талаарх зохицуулалтуудыг нягтлах нь зүйтэй гэдэг саналыг Улсын Их Хурлын гишүүд хэлж байв.

Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон Улсын Их Хурлын гишүүдийн 90.9 хувь нь дээрх хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжиж, энэ талаарх санал, дүгнэлтийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар тогтлоо.

Дотоодын цэргийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжив

Мөн хуралдаанаар өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сарын 22-ны өдөр Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Дотоодын цэргийн тухай хуулийн төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэсэн юм. Хууль санаачлагчийн илтгэлд Монгол Улсад дотоодын цэрэг анх 1922 онд үүсгэн байгуулагдаж улсын чухал объектын харуул хамгаалалт, гэмт хэрэгтэй тэмцэх, нийгмийн хэв журам хамгаалах, олзлогсод болон хоригдлыг хуяглан хүргэх, төр засгийн шийдвэрээр улс оронд гарсан үймээн самууныг таслан зогсоох үүргийг Хилийн ба Дотоодын цэргийн удирдлагад, 1990 оноос 2014 онд татан буугдах хугацааг хүртэл цагдаагийн төв байгууллагын удирдлага дор чиг үүргээ хэрэгжүүлж байсныг Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт онцлон танилцуулсан юм. Монгол Улсын Их Хурлаас 1995 онд батлагдсан Дотоодын цэргийн тухай хуулийг 2014 оны нэгдүгээр сарын 16-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болгож дотоодын цэргийн  чиг үүргийг цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн байна.

Дотоодын цэргийн байгууллагыг татан буулгаснаар дотоодын аливаа үймээн самууны үед цагдаагийн байгууллагын хүч, хэрэгсэл хүрэлцэхгүй тохиолдолд Хилийн цэрэг, зэвсэгт хүчнийг дотоодын үймээн самуун, зэвсэгт бослогыг дарахад ашиглах тухай зохицуулалтыг бий болгосон. Энэ нь зэвсэгт хүчний эх орноо хамгаалах үндсэн чиг үүргээс гажсан, хүний эрх, эрх чөлөөнд хууль бусаар халдах өндөр эрсдлийг дагуулдаг төдийгүй зэвсэгт хүчнийг дотоодын тэмцэлд ашиглах, хутган оролцуулах боломж нээгдэж олон улсын тавцанд улс орны нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлөх алхам болдгыг дэлхийн улс орнуудын жишгээс харж болно гэдгийг салбарын сайд хэлсэн. Түүнчлэн улсын онц чухал объектуудын найдвартай хамгаалалт хангагдахгүйгээс гадна, харуулын аюулгүй байдал алдагдаж, аюул осол үүсэх эрсдлийг дагуулж байна. Дотоодын цэргийг татан буулгахаас өмнөх хугацаанд хугацаат цэргийн алба хаагч нарыг хамгаалалтын ажиллагаанд татан оролцуулсанаар тэдгээрийг хүчийг объектуудад тараан байрлуулах, хамгаалалтыг сайжруулах боломжтой төдийгүй офицер, ахлагч нараар хамгаалуулахаас бага зардлаар шийдвэрлэж байсан байна.

Дотоодын үймээн самуун, эмх замбараагүй байдал болон бусад аюул ослыг шатлан өргөжихөөс сэргийлэх, таслан зогсоох, иргэн, төрийн байгууллага, тэдгээрийн өмч хөрөнгө, объектын аюулгүй байдлыг хангах ажиллагааг уг ажиллагааны арга тактик бүхий тусгай бэлтгэгдсэн, удирдлага зохион байгуулалтын хувьд аливаа нөхцөл байдал, аюул осолд шуурхай хариу өгч чадахуйц, байнгын бэлтгэл сургуультай мэргэшсэн бүрэлдэхүүнээр хохирол багатай гүйцэтгүүлэх нь төрийн болон иргэд, нийгмийн эрх ашиг, сонирхлыг хамгаалах хэрэгцээ, шаардлагыг үндэслэн уг хуулийн төслийг боловсруулжээ.

Байнгын хорооны хуралдаанаар дээрх асуудлыг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүн О.Баасанхүү, Л.Мөнхбаатар, Д.Ганболд, Б.Бат-Эрдэнэ нар тус хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн юм. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Ганбаатар хэлэлцэж буй хуулийн төсөлд тусгагдаагүй хэдий ч дотоодын цэргийг бүтээн байгуулалтад ашиглах нь тухайн салбарын бизнес орчныг муутгах, улмаар уналтад оруулах эрсдлийг тооцох нь зүйтэй хэмээн санал хэллээ. Мөн дотоодын цэргийг байгуулахтай холбоотой төсөв, зохион байгуулалтын талаар сонирхсон Улсын Их Хурлын гишүүдийн асуултад салбарын сайд хариулт өгсөн юм. Үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулж байсан бүтцийг татан буулгах амархан байдаг ч дахин шинээр байгуулах, бүтээх нь тун амаргүй болохыг С.Бямбацогт сайд тэмдэглээд дотоодын цэргийг шинээр байгуулахтай холбоотойгоор нэн тэргүүнд нэг шинэ барилгын асуудал яригдаж байгаа, 1300 орчим ажилтан, албан хаагчийн цалин хөлс, хувцас хэрэгслийн зардал шаардагдаж байгааг хэллээ. Харин Хууль зүй, дотоод хэргийн яам батлагдсан төсөвтөө багтаан асуудлыг шийдвэрлэх гарцыг эрэлхийлж байгаа гэв. Улс орны эдийн засгийн нөхцөлтэй холбоотойгоор 2017 оны төсөв хэмнэлтийн горимоор батлагдсан. Гэсэн хэдий ч  салбарын хэмжээнд сүүлийн жилүүдэд нормын хувцас, зөөлөн эдлэл тавигдаагүй байсныг, хил хамгаалах болон цагдаагийн байгууллагын албанаас сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд тэтгэвэрт гарсан албан хаагчдын 36 сарын тэтгэмжийн асуудал хуримтлагдсан байсныг, хил хамгаалах байгууллагад ажилласан таван жил тутамдаа авдаг нэмэгдэл цалин, урамшууллыг сүүлийн гурван жил олгоогүй байсныг, Төрийн тусгай албан хаагчдын эмнэлгийн асуудлыг тус тус шийдвэрлэсэн гэдгээ С.Бямбацогт сайд танилцууллаа.

Төрийн бодлого, шийдвэрийн уялдаа холбоо, эдийн засгийн тооцоолол зэргийг нягтлаагүйгээс ихээхэн хэмжээний зардал гарч, төсөвт өртөг нэмэгддэг байдлын нэг жишээ бол анх 10 орчим тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй байсан Төрийн тусгай албан хаагчдын эмнэлэг. Засгийн газар, холбогдох байгууллагуудын удаа дараагийн шийдвэрээс үүдэн төсөвт өртөг нь нэмэгдсээр өнөөдөр 20 орчим тэрбум төгрөг болсон байгаа. Тиймээс Дотоодын цэргийн тухай хуулийн төслийг боловсруулахдаа холбогдох тооцоо, судалгааг сайтар хийсний үндсэн дээр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн болохыг С.Бямбацогт сайд тэмдэглэн хэлсэн юм. Мөн тэрээр, улс орны эдийн засаг хүнд байгаа ч хуулиар хүлээсэн тусгай чиг үүрэгтэй төрийн тусгай албан хаагчдын үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулах, ажиллах нөхцөл бололцоог хангах тал дээр Улсын Их Хурлын гишүүд, Хууль зүйн байнгын хорооны гишүүд анхаарч, дэмжиж ажиллахыг хүслээ.

Ингээд хуулийн төслийг хэлэлцэхийг байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон Улсын Их Хурлын гишүүд 100 хувийн саналаар дэмжиж чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулахаар болов гэж Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.