Шинэ он гарлаа. Эхний мөнгөн өдрүүдтэй нь зэрэгцэн эрхэм дүү, Хан Хөхүй хайрханы маань үгийн урлаачдын нэг болох авьяаслаг бүсгүй бээр дууны цэнгүүнээ ирэх гуравдугаар сарын эхээр найрсуулна хэмээн чихэнд, зүрхэнд зэрэг сонордуулав. Бахтай сайхан байна. Тэр бол эдүгээ цагийн Монголын дууны яруу найргийн асарт өөрийн өнгө төрхийг хэдийнэ гэрэлтүүлсэн Увс аймгийн Цагаанхайрхан сумын харьяат, яруу найрагч Чойжилсүрэнгийн Нандинцэцэг билээ. Хан Хөхүйн хөхөмдөг алсын элжгин бүсгүй. Гэгээн хайрын дууч, “Хонгор зул”-ын Я.Бадамсүрэнгийн зүрх сэтгэлээрээ урлаж, Монголчуудын сэтгэл оюунд зөөлнөөр цалгиулсан “Ангир нүдэн Мөндөөхөө” нуурын хөвөөнд найргийн аялгуу атгаж төрсөн охин. Баруун бүсийн “Алтан дуулга” яруу найргийн наадмын тэргүүн шагналт, “Төгс баясгалант Хан Хөхүйн өргөмжит” яруу найрагч тэрээр багаасаа л “Хүрэл тулга”, “Уран жиргээ”-д амжилттай оролцож явсаар нэг л мэдэхэд эдүгээ цагийн Монголын дууны яруу найргийн нэгэн шаггүй төлөөлөгч болж орхисон нь санамсаргүй биш юм.
“Хан Хөхүй хэмээх алдар суу болбоос чухамдаа уянга дууны гайхалтай нэр. Царственный синий хэмээн орчуулбаас ямар ч орос хүн уулга алдан бишрэхсэн билээ” хэмээн билгүүн номч Бямбын Ринчен абугай өөрөө дуу алдан бичжээ.. Бишрэлт соён гэгээрүүлэгч, яруу найрагч С.Лувсандондов (1854-1908) жанжин гүний хайлсан “Зээ, Баян Хан Хөхүй”, “Хан сайхан”, “Сайвар халтар” зэрэг гуч шахам дуу нь өнөө үед уламжлагдсан буй.
Ардын хувьсгалтай чацуухан мэндэлсэн М.Дэмчигжав Цагаанхайрханых. Хориодхон наслахдаа “Мэдээ хүргэгч Дампил”-аараа мөнхрөн үлдсэн билээ. 1960-аад оны нэрт яруу найрагч Өндөрхангайн Г.Санжжавын
“Шивнэн шивнэн ярьсан
Найз чинийхээ үгийг
Чагнан чагнан сонссон
Намрын орой санагдаж байна” хэмээх дууг мэдэхгүй монгол хүн ховор билээ. 1990-ээд оны “Зүс бүгэг андууд”-ын залуурчид болох зураач, яруу найрагч Баатархүүгийн Пүрэвсүрэн, цэнхэр бөмбөрцгөөрөө аялсан сэтгүүлч, яруу найрагч Г.Бадамсамбуу.. домог үргэлжилсээр. Энэ уянга хөглөгдөж явсаар Монголын гэгээн хайрын дууч, МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Ядамдоржийн Бадамсүрэнгийн үед цээл туйлдаа хүрч, олон дуучин түүний дуугаар дөрөөлөн гарч ирсэн, тайз эзэгнэсэн. Энэ мэтчилэн Хан Хөхүйн уянгалаг найрагчдыг жагсааваас үлэмж хэтийднэ. Ч.Нандинцэцэгийн төрсөн Цагаанхайрхан сумаас гэхэд л эдүгээгийн МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Я.Мөнхжаргал, П.Даваасүрэн гээд хөврөнө л дөө. Ийм өв уламжлал дээр бялхан гарч ирсэн болохоор Ч.Нандинцэцэгийн дууны яруу найраг нь төд удалгүйхэн жигүүр урган, дуу болон амилж хүмүүсийн сэтгэл зүрхэнд үүрлэж орхидогт гайхах хэрэггүй юм.
СУИС-ийг кино-жүжгийн зохиолчийн мэргэжлээр төгссөн атлаа үндсэн “ажил”-аасаа хөндийрөөд үлэмж сайхан дууны шүлгийн ай савыг дүүргээд байгаагийн учир нь Хөхүй уулын яруу тусгал, нандин хайрын үр хүч биз гэж дүүгээ уучлам. Яагаад гэвэл тэр дууны шүлгээр “хөөцөлдөөгүй” бол өдийд тайз, дэлгэцийн олон бүтээл амилуулчихсан ч байж магадынх юм..
Түүний 2007 онд бичсэн СТА Ц.Дашзэвэгийн аялгуу “Чамайгаа санана" дууг гавьяат жүжигчин Т.Баясгалан дуулсан нь ёстой л хит болж байв. Үүнээс хойш Ч.Нандинцэцэг олон түмний сэтгэл зүрхийг эзэмдсэн 60 гаруй дууны эзэн болжээ. Тухайлбал, дуучин Д.Намсрайноровын “Дүүмэдхэн”, Гансувдын “Ганцхан чамаар гангармаараа”, Н.Улсболдын “Хаан уул Хан Хөхүй”, Э.Чулуунчимэгийн “Нандин хурим”, Д.Ганзоригийн “Зүрхэн хайр”, Ноён Бондгорын “Амьдрал”, “Гурван бүдүүн”-ий Шагайгийн “Дурлал гоо бүсгүй”, В.Баттулгын “Хангайн хүүхнүүд”, Б.Энхрийн “Сэтгэл минь хувирахгүй”..
Нандин хайрын дуунууд цэцэглэсээр байнам. Богино долгионы радиогоор дээрх дуунууд ямагт тэргүүлсээр буй нь түүний дууны чансааг илтгэх. Гуравдугаар сарын эхээр “UB Palace”-т болох түүний дууны цэнгүүнийг олон хүн өнөөдрөөс эхлэн тэсч ядан хоног тоолон хүлээх буй за. Яагаад гэвэл Ч.Нандинцэцэгийн дууны яруу найраг нь нандин эрхэмсэг ажгуу.
/Хан Хөхүйн үр сад болоод дуунд элэгтэй Монгол түмэн түүний тоглолтыг шимтэн үзэж сэтгэлийн цэнгэл эдлээрэй! /
МЗЭ, МСНЭ-ийн болон нэрт найруулагч Г.Доржсамбуугийн нэрэмжит шагналт зохиолч, сэтгүүлч, яруу найрагч /Хөхүй хааны бичээч, Тэнгэрийн хүү/ Битогтохын ЦОГНЭМЭХ
Сэтгэгдэл (10)