Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх танхимын сайд нараа өчигдөр танилцуулсан билээ. Мэргэжлийн, мэргэшсэн гэх тодотголтой сайд нарын дунд мэргэжлээрээ докторын зэрэг хамгаалсан дөрвөн хүн байгаагийн нэг нь академич С.Чулуун.
Түүний хувьд П.Жасрайгийн Засгийн газраас хойш анх удаагаа байгуулагдаж буй Соёлын яамыг тэргүүлэхээр яригдаж буй.
С.Чулууны хувьд Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын орон тооны бус зөвлөхөөр ажилладаг гэдэг утгаараа томилогдох магадлал өндөр байхыг үгүйсэхгүй.
Ажил, мэргэжлийн хувьд 2010 оноос ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнгийн, 2015 оноос Түүх, археологийн хүрээлэнгийн захирлаар ажиллаж байна. МУИС-ийг түүхч, түүхийн багш мэргэжлээр төгссөн бөгөөд нийгмийн ухааны чиглэлээр магистр, академич.
Туршлагын хувьд 2008, 2010, 2011 онд Английн Кембрижийн их сургуулийн “Дотоод Ази ба Монгол судлал”-ын төвд зочин судлаач, 2012-2013, 2014 онд Японы Осака хотын Үндэсний Угсаатны музей, Тохоку их сургуулийн Зүүн хойд Азийн судлалын төвд, 2015 онд Унгарын ШУА-ийн Угсаатны судлалын хүрээлэнд, 2017 онд БНХАУ-ын Ардын их сургуульд тус тус зочин профессороор уригдан ажилласнаас гадна 200 гаруй ном, эрдэм шинжилгээний бүтээл хэвлүүлж, хянан тохиолдуулж, ОХУ, Англи, Солонгос, Хятад, Япон, Унгар, Турк, Нидерланд улсад хэвлэгдсэн.
Боловсрол, мэргэжлийн хувьд шүүмжлээд байх сэвгүй. Ёстой л Соёлын сайд байхад тохирсон хүн гэлтэй.
Гэвч түүний академич цолтой холбоотой нэгэн маргаан дэгдээд багагүй хугацаа өнгөрч буй. Энэ нь ШУТИС-ийн Хүмүүнлэгийн тэнхимийн багш Г.Мөнх-Эрдэнэ болон бусад нэр бүхий эрдэмтэд академич С.Чулууныг оюуны хулгай хийж, судлаачийн ёс зүйг уландаа гишгэн байж академич цол авсан гэсэн нь эрдэмтдийн дунд шуугианг тарьсан юм.
Уг асуудлаар Монголын түүх, хэл, соёл судлаач эрдэмтдийн төлөөлөл нэгдэн Төрийн гурван өндөрлөгт хандсан гэж байсан ч асуудал тэгс ингэс гээд намжсан.
Хэргийг нэхэн сануулахад, уг асуудлаар ШУТИС-ийн Хүмүүнлэгийн тэнхимийн багш Г.Мөнх-Эрдэнэ “С.Чулуун нь 2018 оны арванхоёрдугаар сард ШУА-ийн академич хэргэмд нэр дэвшихдээ, шалгаруулах комисст тараасан албан ёсны намтар бүтээлийн жагсаалтдаа бусдын болон хамтран бичсэн бүтээлийг дан ганц өөрийн бүтээл болгон бичиж зохиогчийн эрхийг зөрчсөн.
Нийгмийн ухааны салбарт академич хэргэм хүртэх гол шалгууруудын нэг нь дотоод, гадаадын нэр хүндтэй эрдэм шинжилгээний сэтгүүлд хэвлүүлсэн өгүүлэл, нэгэн сэдэвт бүтээл байдаг.
Тиймээс С.Чулуун дотоод гадаадад хэвлүүлсэн нэгэн сэдэвт бүтээлийнхээ тоог нэмэгдүүлж, академич хэргэм хүртэхийн тулд зориуд бусдын бүтээлийг өөрийн болгож бүтээлийн жагсаалтдаа оруулсан гэж үзэж байна.
Өөрөөр хэлбэл, түүх судлаачдын гарын авлага болсон Л.Дэндэвийн “Монголчуудын товч түүх”-ийг монгол бичгээс хөрвүүлж, оршил, тайлбар, нэрсийн хэлхээ хийн дахин хэвлүүлснээ өөрийн нэгэн сэдэвт бүтээл болгон бүтээлийн жагсаалтдаа оруулсан байна. Өмнөх үг, нэрсийн жагсаалтыг хийснийгээ нэгэн сэдэвт зохиол болгож бичсэн. Мөн Б.Цэцэнцолмонгийн англи хэлнээс монгол хэл рүү орчуулсан “Өргөөг зорьсон англи дэслэгч: Нэгэн зууны тэртээ” номыг редакторласан хэрнээ орчуулагчийн нэрийг нь дурьдалгүй өөрийн нэгэн сэдэвт бүтээлийн жагсаалтдаа оруулсан. Гадаадад хэвлүүлсэн бүтээлийн жагсаалтын хоёр дугаар бүтээл нь өгүүллийн эмхэтгэл бөгөөд С.Чулуун редакторласан. Гэвч “Сборник статей” буюу өгүүллийн эмхэтгэл хэмээх үгийг хасаж, Т.И. Юсуповатай хамтран бичсэн ном мэт болгосон.
Гадаадад хэвлүүлсэн бүтээлийн жагсаалтын 3-рт 63 хуудас бүхий монгол хэлээр хэвлэгдсэн тайланг хамтын бүтээл гэж бичсэн.
Гадаадад хэвлүүлсэн бүтээлийнхээ жагсаалтын 4-рт М.И. Клягина-Кондратьевагийн “Монголын Бурханы Шашны Соёл: Хэнтий, Хангайн Сүм, Хийдийн Судалгаа” нэртэй, монгол хэлээр хэвлэгдсэн номыг С.Чулуун өөрөө бичсэн нэгэн сэдэвт бүтээл бөгөөд англи хэлээр хэвлүүлсэн хэмээсэн.
Гадаадад хэвлүүлсэн бүтээлийн жагсаалтын 6-рт Б. Алтангэрэл, У.Булаг, Д.Шүрхүү нартай “Trans-Continental Neighbours” бүтээлийг хамтран эмхэтгэсэн боловч нэрсүүдийг нь огт дурдаагүй. Зөвхөн өөрийн нэгэн сэдэвт бүтээл мэт бичсэн зэргээр судлаач хүнд байж болохгүй ихээхэн зөрчлийг гаргаж, эрдэмтэн хүний ёс зүйг уландаа гишгэсэн.
Иймээс бид С.Чулууны энэ үйлдлийг буруушааж байна.
Цаашид академик ертөнцөд ийм үйлдлийг даамжруулахгүй, шинжлэх ухаанч шударга ёсыг тогтоохын төлөө хатуу тэмцэх болно. Шударга ёсыг эрхэмлэгч, шинжлэх ухаанд зүрх сэтгэлээ зориулан зүтгэж яваа МУИС, ШУТИС, МУБИС, ШУА-ийн олон сайхан эрдэмтэд, Монголын түүх соёлыг хайрладаг жирийн иргэд сүүлийн үед бидний тэмцэлд анхаарлаа хандуулан шударга бусын эсрэг тэмцэл хүрээгээ тэлсээр байна” гэсэн байр суурийг peak.mn сайтад илэрхийлж байсан юм.
Харин уг асуудлаар академич С.Чулуун “Энэ асуудлаар холбогдох газарт нь хандсан. Хэний захиалгаар ийм явуулга яваад байгааг мэдэхгүй.
1980-аад онд ажил хийсэн хэсэг хүмүүсээ ингэж унагасан тохиолдол байдаг юм билээ. Над руу дайраад байгаа Г.Мөнх-Эрдэнэ бол надаар хичээл заалгаж байсан хүүхэд шүү дээ. Өөрөө ч надаар юу заалгаж байснаа мэднэ. Энэ дотор байгаа бүх хүмүүсийг би ажилд авсан, надтай хамт ажиллаж байсан хүмүүс л дээ. Тэр битгий хэл, гадаад руу сургууль соёлд явуулж байсан юм. Хэрвээ хулгай хийсэн, хууль зөрчсөн үйлдэл л юм бол академич цолоо өгөхөд бэлэн байна. Шийддэг газар нь шийдчих байх, ШУА-ийн дүрэм журам ч гэж бий. Би хэнийг ч хуураагүй, яагаад гэвэл би түүхч хүн” гэж байжээ.
Юутай ч, оюуны өмчийн хулгайд сэрдэгдэж байсан академич С.Чулууныг Соёлын сайдад дэвшүүлэхийг МАН-ын Удирдах зөвлөл санал нэгтэйгээр дэмжсэн юм.
Өнөөдөр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга өөрийн орон тооны бус зөвлөхөө ногоон гэрлээр дэмжих нь лавтай. Гагцхүү академич зөвлөхтэй нь холбоотой гомдол, санал Ерөнхийлөгчид хүрэхгүй замаасаа гээгдчих вүү, эс бөгөөс мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг хажуудаа хайцаалж байна уу гэдэг сонин.
Хэрэв зээ, энэ нь худал бөгөөд ташаа мэдээлэл бол хууль хяналтын байгууллагаар шалгуулж, тогтоолгосон зүйлээ ил болгосон нь хэтийн замнал нь цэвэр байх эхлэл болох нь дамжиггүй биз ээ.
Г.Маргад
Сэтгэгдэл (10)