31 дэх Ерөнхий сайдаар улиран сонгогдсон У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар өнгөрсөн долоо хоногт Дэд сайдуудаа томилов. Ингэснээр ирэх дөрвөн жил ажиллах бүрэлдэхүүн албан ёсоор бүрдээд байгаа юм.
Гэхдээ энэ Засгийн газарт тулгараад буй нэг асуудал, хүндхэн ачаа бий нь коронавирусийн цар тахлаас үүдсэн эдийн засгийн хүндрэл, агшилт, ирэх жилээс төлж эхлэх Бондын өр, зээлийг хэрхэн төлж барагдуулах тухай.
УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайдаар парламент, танхимдаа улиран сонгогдсон Ч.Хүрэлбаатар ирэх сард товлон хуралдуулах ээлжит бус чуулганаар эхний ээлжид төсвийн тодотгол хийх талаар анхдугаар чуулганы үеэр тодотгосон байдаг. Энэ тухайгаа тэрбээр саяхан хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа онцлон дурдсан байна.
Түүний хэлснээр “Эхний зургаан сарын байдлаар төсвийн орлого 1.2 их наяд төгрөгөөр тасарсан. Үүний 50 орчим хувь нь экспортын бууралттай холбоотой байгаа.
Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд эхний хагас жилийн байдлаар 18 сая тонн орчим нүүрс экспортоор гарчихдаг байсан бол энэ жил 8.7 сая тонн нүүрс гаргасан. Энэ бол цэвэр тээвэрлэлтээс улбаатай.
Хил дээр үйлчилж байгаа хорио цээрийн горимтой холбоотой бууралт байгаа юм. Эндээс нийтдээ 332 тэрбум төгрөгийн орлого буурчихсан байж байгаа. Түүнчлэн зэсийн үнэ экспортын бууралтад нөлөөлж байна. 6000 гаруйтай яваад байдаг байсан зэс 5000 руу унаад ирчихсэн. Үүнтэй холбоотойгоор зэсийн үнийн бууралт 137 тэрбум төгрөгийн тасалдал гарчихаад байгаа юм. Мөн газрын тосны экспорт буусан. Дэлхий даяараа нефтийн үнэ буусан. Үүнтэй холбоотойгоор 73 тэрбум төгрөгийн бууралт байгаа. Яг өнөөдөр экспортын орлогын уналт, бууралт нь импортынхоо бууралтаас илүү өндөр байгаа учраас ханшин дээр тодорхой хэмжээний дарамт ирж байгаа. Ханшны хөдөлгөөн 3-5 хувь дотор хөдлөөд явж байгаа. “Ковид-19”-тэй холбоотой тодорхой арга хэмжээнүүдийг авсан.
Хүн амын орлогын албан татварыг тэглэсэн, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг тэглэсэн зэргийн үр нөлөө байгаа. Үндсэндээ экспорттой холбоотой орлогын бууралт ажиглагдаж байна” гэжээ.
Харин ирэх оноос төлж эхлэх Засгийн газрын нийт 2.9 тэрбум ам.долларын өрийг хэрхэн барагдуулах тухайгаа тэрбээр зарим тайлбарыг хийсэн байна.
2.9 тэрбум ам.долларын өрийг задалбал 2021 онд “Мазаалай” бондын 600 сая ам.доллар, 2022 онд “Чингис” бондын 1 тэрбум ам.доллар, 2023 онд “Гэрэгэ” бондын 800 сая ам. доллар, 2024 онд “Хуралдай” бондын 600 тэрбум ам.долларыг Монгол Улс тус тус төлж барагдуулах хуваарьтай.
“УИХ шинээр бүрдэж, Засгийн газрын шинэ бүтцээр ажиллана. энэ бол 2019 оны арваннэгдүгээр сард батлагдсан төсөв. Тиймээс төсвийн тодотголыг ээлжит бус чуулган зарлаж батална. Нэг их томоохон өөрчлөлт энд орохгүй гэж бодож байна. Төсвийн хөрөнгө оруулалт, батлагдсан, яригдсан зүйлүүд хэвээрээ явна. Зарлагдаагүй, санхүүжилтийн дүнд холбогдох өөрчлөлтүүд нь орно. Засгийн газар үнэт цаасны дунд хугацааны стратегийг УИХ баталчихсан байгаа. Үүний дагуу шийднэ. Эдийн засаг, төсөвтөө дарамт учруулаад байхгүйгээр бондуудын төлбөрүүдийг шийдчихнэ. МАН-ын мөрийн хөтөлбөрт өрийн дарамтгүй улс, дэд бүтцийн томоохон сүлжээ, мега төслүүдийг санхүүжүүлнэ. Эдгээр санхүүжилтийг давхар шийдэх ийм боломжуудыг гаргаж, нээж ажиллана. Зээлжих зэрэглэл дээр гурван байгууллага байдаг.
Сонгуулийн өмнө хоёр байгууллагын нэг нь зээлжих зэрэглэлийг хэвээр нь үлдээсэн” гэсэн байна.
Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатарын хэлснээр ирэх сард товлон хуралдах ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэх гол асуудал нь Төсвийн тодотгол байх бололтой. Хэдийгээр төсвийн тодотголоор төдийлөн өөрчлөлт оруулж, засвар хийхгүй ч зарлагдаагүй санхүүжилттэй холбоотой зарим зардлыг танах нь. Мөн ирэх оноос төлж эхлэх бондуудын өр төлбөрийг хэрхэн шийдэх нь энэ парламентын анхны ээлжит бус чуулганы гол ажил байх нь.
Г.Эрхэс
Сэтгэгдэл (5)