Сургалтын хэл нь англи хэл байснаараа заавал олон улсын түвшинд хүрэх шаардлагагүй. Монгол хэлээр ч олон улсын боловсролын түвшинд хүрэх боломжтой. Манай улс боловсролын хуульдаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар үндэсний боловсролын тогтолцооны асуудлаар эрдэмтэн мэргэдтэй хэлэлцэж буй. Хэлэлцүүлгийн үеэр ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын гадаад хэлний мэдлэгт үнэлэлт дүгнэлт өгч цаашид хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга замын талаар судлаачид өөр өөрсдийн байр сууриа илэрхийлсэн юм. Ингээд сурагчдын англи хэлний өнөөгийн түвшин, хэрэгжүүлвэл зохих арга замын талаар МУБИС-ийн Хэл шинжлэлийн ухааны доктор, Англи хэлний багш О.Мягмарсүрэнтэй ярилцсанаа хүргэе.
-Боловсролын салбар дахь англи хэлний сургалтыг нэн тэргүүнд нийтийн боловсрол буюу улсын сургуулийн түвшинд ярих нь зөв байх.
-Монгол Улсын англи хэлний бодлогын одоогийн нөхцөл байдал ЕБС-д тавдугаар ангиас эхлэн сургаж байгаа. Үргэлжлүүлэн их, дээд сургуульд судалдаг. Хөтөлбөр дүгнэлт, үр дүнгийн хувьд В1 түвшинг эзэмшүүлнэ гэж заасан ч түвшин тогтоох шалгалт авахаар хүрдэггүй л дээ. Тухайлбал, 3000 оюутнаас түвшин тогтоох шалгалт авахад 15 хувь нь л В1 түвшиндээ тэнцэж байгаа юм. 7, 8 жил англи хэл сурж байгаа боловч үр дүн гарахгүй хэвээр байна.
-Үндэсний хэмжээнд Кембрижийн хөтөлбөрийг нутагшуулахаас илүү тухайн зарцуулах мөнгөө англ хэлний хөтөлбөрөө сайжруулах замаар үндэсний боловсролын тогтолцоогоо шинэчлэхэд зарцуулах нь зөв гэсэн байр суурьтай судлаач олон бий?
-Кембрижийн хөтөлбөрийн хувьд сургалтын хэл нь англи хэлээр явагдах зэргээр өөр зүйл яригдана. Олон улсын түвшинд мэдлэг чадвартай, боловсон хүчнийг бэлтгэхийг зорьдог учраас сургалтын хэл нь англи хэл дээр байж болно гэж үздэг. Гэхдээ сургалтын хэл англи хэл байснаараа заавал олон улсын түвшинд хүрэх шаардлагагүй. Монгол хэлээр ч олон улсын боловсролын түвшинд хүрэх боломжтой. Тухайлбал, математик, бусад шинжлэх ухааныг олон улсын түвшинд дүгнээд байна. Энэ шалгалтыг хамгийн дээгүүр байранд Хятад, Япон, Солонгос улс ордог. Эдгээр улсууд англи хэлийг хоёрдогч хэл гэж судалдаггүй. Гадаад хэлний түвшинд л үздэг. Тиймээс манай улсад ч энэ замаар явах боломж бий.
-Гол нь эдгээр улсуудын үр дүнд хүрсэн арга барилыг өөрийн улстай харьцуулан тогтолцоогоо сайжруулах нь чухал гэж та үзэж байна уу?
-Тийм. Математик, хими, физикийн нэр томъёог дэлхийн аль ч хүүхэд хараад бодож болно. Харин хэрхэн бодох зааварчилгааг мэдэж байх ёстой. Тиймээс ЕБС-ийн хичээлүүд монгол хэлээр явагдаад хичээлийн үр дүнгээр дүгнэдэг байж болно гэсэн үг.
-Улсын хэмжээнд сурагчдын гадаад хэлний түвшин муу байна гэж дүгнээд байгаа. Тэгвэл сурагчдын хэлний мэдлэгийг нэмэгдүүлэхийн тулд заах цагийг нэмэгдүүлэх ёстой юм уу эсвэл багшийн арга барилыг өөрчлөх үү. Та судлаачийн хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Англи хэл дэлхийн хэл болсноос гадна үнэлгээ нь стандартчилагдсан. Бид сураглтын дурын төвд очоод түвшингээ үнэгүй тогтоочихож болно. Багш нарын заах арга зүй англи хэлийг гадаад хэлээр судалж байна уу, хоёрдогч хэлээр судалж байна уу гэдэг нь чухал. Багш нарын англи хэл үзэж байгаа материалын хувьд ихэвчлэн тус хэлийг хоёр дахь хэл болгон судалдаг улсуудаас дамжин орж ирсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, сурагчдын хэрэгцээ шаардлагад нийцэхгүй байна гэсэн үг. Англи хэлийг В1 түвшинд суралцахад хэдэн цаг сурах вэ гэдэг нь хүртэл стандартчилагдсан байдаг. Тиймээс цагийн хувьд нэмж хасах талаар маргаад байх зүйлгүй.
-Та багшийн үр дүнг тогтоодог байх санал гаргаж байсан. Энэ талаар ярьж өгөхгүй юу?
-Оюутнууд долоон жил англи хэл сурчихаад уншиж чаддаггүй. Өөрийгөө ч чөлөөтэй танилцуулах чадваргүй байна. Энэ нь багшийн ажлын үр дүнтэй шууд холбоотой. Тэгсэн мөртлөө гэрчилгээн дээр нь 80-100 хувь хүртэл үнэлсэн байдаг. Сурагч үгийг буруу дуудаж байгааг хэн хянаж, ямар хариуцлага тооцож байгаа юм бэ. Тийм зүйл байдаггүй. Тиймээс багшийн ажлын үр дүнг хянадаг болсноороо багш өөрөө ч хөгжинө. Сурагчийн чадвар ч сайжирна.
-Үнэхээр англи хэлний чадвар өндөр хүн ерөнхий болосвролын сургуулийн англи хэлний багшийн ажлыг, эсвэл энэ ангийг сонгохгүй байна. Шалтгаан нь цалин хөлстэй холбоотой. Тиймээс сурагчдынхаа гадаад хэлний мэдлэгийг нэмэгдүүлэхийн тулд багшийн үнэлэмжийн асуудал дагаад яригдах байх. Харин багшийг мэргэжлийн зэрэгтэй байх шаардлага нэмэгдүүлж болох юм. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ. Манай улсын ерөнхий боловсролын сургуулийн багш нарын хэдэн хувь нь англи хэлний мэргэжлийн зэрэгтэй вэ. Тийм судалгаа бий юу?
-Хичээлээс бусад ажил их байна. Гол ажил руугаа анхаарч ажиллах боломж тааруу байгаа талаар багш нар хэлж байсан. Гэхдээ англи хэлний сургалтын үр дүн нь стандартчилагдчихсан учраас багш нар цагаа ихэсгэх, багасгах талаар ярих ёгүй. Заах ёстой цагаа үр дүнтэй, гүйцэтгэлтэй заах нь л чухал. Багшийн ажлын байранд сонгон шалгаруулах оноо гэж байдаггүй. Зөвхөн ажлын туршлагаар нь тодорхойлсон байгаа учраас англи хэлний сургалтад үр дүн гарахгүй байж магадгүй. ЕБС-ийн сургуулийн ихэнх багш нар IELTS, TOEFL зэрэг оноогүй. Учир нь тухайн шалгалтыг өгөх шаардлага хэрэгцээ мөн өгсөн байх ёстой гэсэн шаардлага тавиагүй учраас тэр юм.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (2)