зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.15
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Б.Одонбаяр: Говийн хатуу ширүүн уур амьсгалыг тэсч ургаж буй ургамлыг судлах сонирхолтой санагдсан

2021-4-08
0
ЖИРГЭХ

Улаанбаатар Эмпати сургуулийн биологийн багш Б.Одонбаяртай ярилцлаа.


-Сайн байна уу. Та дотооддоо төдийгүй гадаадын улс оронд эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил хийсэн. Хамгийн сүүлд ямар судалгааны ажил хийсэн талаар ярилцлагаа эхлүүлье? 

-Хамгийн сүүлд сэрдэгийн төрлийн нэгэн зүйл ургамлын химийн найрлага, биологийн идэвхийн судалгаанд оролцсон бөгөөд энэхүү ургамлаас ялгасан галлоил гликозидүүд түүний пироплазмийн эсрэг идэвхийн судалгаа юм. Монгол талаас МУИС, ХШУИС-ийн Ц.Дашийн нэрэмжит Биоорганик хими-Фармакогнозын лаборатори болон Эмзүйн шинжлэх ухааны их сургууль (хуучнаар Монос дээд сургууль),  Японы талаас Обихиро хөдөө аж ахуй, мал эмнэлгийн сургууль болон Тохокү анагаах ухаан эмзүйн их сургуулийн фармаконозийн лаборатори хамтран хийсэн судалгаа юм.

-Сонирхолтой юм. Судалгааныхаа үр дүнгээс танилцуулаач.

-Судлаач хүн бүр өөрийн болон багийн судалгааны ажлын үр дүнгээ таниулахын тулд олон улсад хэвлүүлэх, хэлэлцүүлэх зорилготой байдаг. Бидний хувьд ч гэсэн үүний жишгээр хийсэн судалгааны ажлаа хэвлүүлсэн.  Миний бодлоор энэ бол лабораторийн шатанд in vitro нөхцөлд гарсан судалгааны үр дүн бөгөөд нийтэд нээлттэй зарлахаар хүчтэй эм, бодис гаргаж авсан зүйл биш болов уу. Мэдээж дараа дараагийн шатанд юм уу эсвэл ижил төстэй судалгаанд хувь нэмрээ зохих түвшинд оруулах байхаа гэж бодож байна. Зөвхөн нэг хүний биш 5-10 хүн баг болон судалгааны үр дүнгээ Phytochemistry Letters сэтгүүлд шалгуулан, хэвлэлтийн шатандаа яваа юм. 

-Өмнө нь таныг эмийн ургамал судалж, цай гаргаж авсан талаар сонсож байсан. Энэ талаар сонирхуулаач?

-Өмнө МУИС, Биологийн тэнхимд Биоорганик хими, фармакогнозын лабораторид Ж.Батхүү багшийн удирдлагад 2006-2015 он хүртэл ажилласан. Манай лаборатори Монгол орны эмийн ургамал, тархац, химийн найрлага, биологийн идэвхийн судалгаа хийдэг бөгөөд миний хувьд бакалаврын нэгдүгээр курсын оюутан байхаасаа магистрын зэргээ хамгаалан, сурч, ажиллаж, судалгаанд оролцож байсан. Лабораторид шил сав угаах, цэвэрлэгээ хийх, ургамлын анхан шатны скрининг туршилтыг хэрхэн хийх, биологийн идэвхт бодисыг ялгах, цэвэрлэх, мэдэх болон хээрийн судалгаанд оролцох зэргээр маш олон зүйлийг лабораторийн багш, эгч нараасаа сурч мэдсэндээ  баяртай байдаг. Одоо ч манай лаборатори олон төрлийн судалгааны ажил хийсээр байгаа. 2009 оноос эхлэн багшийнхаа тусламжтайгаар эмийн ургамлын антиоксидант идэвхийн судалгаа хийж эхэлсэн бөгөөд монголчууд эрт дээр үеээс цайндаа хэрэглэж байсан ургамлуудын антиоксидант идэвхийг шалгасан. Улмаар цайны технологи, хоруу чанар зэрэг судалгаагаа Монос ХХК-тай хамтран хийж, МУИС-ийн нэр дээр бүртгэл бүхий хоёрдахь патент, хэрэглээнд нэвтэрсэн эхний бүтээгдэхүүн болгон гаргасан. Монголчууд шавийн эрдэм багшаас гэдэг. Өдийг хүртэл маш олон зүйлийг зааж өгсөн, олон эрдэмтэн, доктор нарыг төрүүлсэн багшаараа их бахархдаг. Мөн лабораторид нэгэн гишүүн нь болж явсан учраас энэ цайны туршилт хийх, технологи боловсруулах, хээрийн судалгаа зэрэг бүхий л үе шатыг гардан хийх боломж олдсон болов уу.

-Судалгааны ажил хийхэд тулгардаг хүндрэл бэрхшээл юу байдаг вэ? 

-Бакалавраас эхлээд судалгааны ажилд оролцоод явж байсан, гэхдээ харьцангуй бэрхшээлийг бага мэдэрсэн гэж хэлж болно. Яагаад гэвэл судалгааг бие даан хийж байгаа биш учраас юм. Судалгааны ажилд мөнгө санхүүгийн талын дэмжлэг маш их хэрэгтэй санагддаг байсан. Гарсан үр дүнгээ баталгаажуулах, багаж тоног төхөөрөмж, урвалж бодис, тэдгээрийн хангамжийн  дэмжлэг сургууль юмуу улсаас бараг байхгүйтэй адил байсан. Тухайн лабораторийн төсөлд ажил, судалгаанаас хамааран явдаг байсан. Манай лабораторийн хувьд арай өөр. Гэхдээ одоо нөхцөл байдал өөрчлөгдөж байгаа болов уу. Олон улсын болон гэрээт төсөл, грант авах гэх мэтээр олон хувилбар бий болж байгаа.

-Та Япон улсад докторын зэрэг хамгаалсан. Ямар сэдвээр эрдмийн зэрэг хамгаалав?

-Миний хувьд бакалавр, магистрт сурч байхдаа хийж байсан судалгаагаа арай илүү гүнзгийрүүлэн хийсэн. Докторын судалгааны ажлын сэдэв маань Говийн 3 зүйл эмийн ургамлын химийн найрлага, биологийн идэвхийн судалгаа байсан. Мөн тухайн үедээ хийж байсан бусад хоёр зүйл ургамал, нэг зүйл мөөгний химийн найрлага, биологийн идэвхийн судалгаанд оролцсон. Докторт суралцах 3 жил судалгааны хувьд маш богино цаг хугацаа байдаг, тиймээс цөөн хэдэн зүйл ургамал, мөөгний судалгаанд оролцсон. 

-Яагаад говийн ургамал сонгох болсон бэ. Шалтгаан байгаа юу?

-Багштайгаа харилцан ярилцаж, хийсэн судалгааны үр дүнд тулгуурлан говийн 5 зүйл ургамлыг сонгон авсан нь дараах шалтгаантай. 1. Уламжлалт анагаах ухааны хэрэглээнд тулгуурласан. Жишээ нь, Говийн өмхий түлээ хэмээх ургамлыг монголчууд эрт дээр үеээс хонины шимэгч хачигийг устгах зорилгоор хэрэглэдэг байсан. Тухайн хачигийг үхүүлэх хэмжээний гэхээр нэлээд өмхий үнэртэй, мөн агуулагдаж буй бодис нь хүчтэй  гэсэн үг юм. Тиймээс эхний шатны судалгааг Монголдоо хийж, дараа дараагийн нарийн үе шатыг Японд дахь сургуульдаа хийж гүйцэтгэн, 11 шинэ бодис, мэдэгдэж буй 20 гаруй бодис ялган судалгааны үр дүнгээ Journal of Natural Products сэтгүүлд хэвлүүлсэн. 2. Ургаж буй орчин нөхцөлөөс хамаарсан. Говийн ургамал гэдэг маань байгаль цаг уурын хатуу ширүүн, хуурай, хүчтэй салхитай нөхцөлийг даван гарч ургаж буй ургамал юм. Тиймээс тэдгээр ургамлын өөрөө өөртөө бий болгож буй бодисыг судлан тогтоох нь маш сонирхолтой. Жишээ нь, манай багийн сонгосон дараагийн ургамал болох эмгэн шилбэ хэмээх ургамлаас флаванойды төрлийн 7 шинэ бодис, мэдэгдэж буй 26 бодис ялган үр дүнгээ өгүүлэл болгон гаргасан. Мөн ганга болон нэг төрлийн мөөгний судалгаанд оролцож мэдэгдэж буй бодис нэлээдийг ялгасан.

-Өөрийнхөө боловсрол болон ажлын талаар ярина уу?

-Проф. Доктор Ж.Батхүү багшийн улирдлагад 2006-2011 онд МУИС, Биологийн тэнхимд биологийн бакалавр, 2011-2014 онд мөн тус сургуулийн биологийн магистр хамгаалсан. Үргэлжлүүлэн Японд 2015-2018 онд Тохокү анагаах ухаан эмзүйн их сургуулийн профессор К.Сасаки, Т.Мурата, К.Кобаяши нарын удирдлагад эмзүйн ухааны докторын зэрэг хамгаалсан. Дөрөвдүгээр курсын оюутан байхаасаа Японд сурах хүртлээ МУИС, биоорганик хими, фармакогнозийн лабораторид төслийн туслах ажилтнаар ажиллаж байсан. Доктороо хамгаалсны дараа "Хаан жимс" жимс жимсгэнэ боловсруулах чиглэлийн компанид 2 жил бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлтийн менежерээр ажилласан. 2020 оноос эхлэн УБ Эмпати сургуульд биологийн багшаар  ажиллаж байна.

-Судалгааны үр дүнгээ эрдэм шинжилгээний ажил болгон хэвлүүлдэг байх. Хаана хаана ямар эрдэм шинжилгээний ажил хэвлүүлж байсан бэ?

-Миний хувьд одоогоор 1 патент, олон улсын сэтгүүлд 6 өгүүлэл, дотоодын сэтгүүлд 2 өгүүлэл хэвлүүлсэн байгаа. Олон улсын болон дотоодын 20 орчим хуралд постер болон илтгэл тавьж, оролцож байсан.

-Цаашид судлахаар төлөвлөсөн зүйлс байгаа болов уу?

-Мэдээж байгаа. Миний хувьд цаашдаа докторын дараах судалгаанд богино хугацаагаар оролцох хүсэл, мөрөөдөл бий. Гэхдээ ойрын хэдэн жилийн хугацаанд багшлах болов уу гэж бодож байна.   

-Мэдээж энэ мэт судалгаа шинжилгээний ажил хийж байсан хүн багш мэргэжлээр ажиллах ялгаатай байх?

-Маш их ялгаатай санагдсан. Судалгаа хийж байгаа хүн төлөвлөгөөтэй ажиллаж, ихэнхдээ багаараа ажиллахаас гадна маш их цаг хугацааг судалгаа, шинжилгээ хийж, ижил төстэй судалгааны өгүүлэл уншиж, судлан дийлэнх цаг хугацааг лабораторидоо өнгөрөөдөг. Гэтэл багш хүн тэрнээс ч дутахгүй цаг хугацааг сургуульд, сурагчидтайгаа өнгөрөөдөг. Манай ээж маань багш учраас багшийн ажлын зах зухаас, хүнд хэцүүг нь гадарладаг байсан. Гэхдээ өөрөө багш болоод ирэхээр илүү мэдэрсэн. Хамгийн сайхан санагддаг нь хүүхдийн ертөнц байдаг. Ямар ч хүүхэд байсан дэмжээд, ярилцаад, чиглүүлээд өгөхөд л зөв явахаар тийм гайхалтай гэгээлэг санагдсан. Мэдээж доктор хүртлээ сурсан гээд бүх юмыг мэддэг байна гэж байхгүй, тиймээс мэдэхгүй чадахгүй зүйл гарсаар л байна. Хамгийн гол нь сурагчдадаа  илэн далангүй, дэмжсэн, эерэг хандлагатай багш байхыг хүсдэг.

-Таны хичээлийн арга барил бусдаас арай өвөрмөц гэдгийг сурагчид тань ярих юм билээ. Зааж буй хичээл болон сургуулийнхаа талаар?

-Манай Улаанбаатар Эмпати сургуулиуд маань Орхон, Дархан, Баян-өлгий, Улаанбаатар Эмпати, УБ элит гэсэн салбар сургуулиудтай. Миний хувьд Улаанбаатар Эмпати сургуулийн биологийн багшаар ажилладаг. Манай сургууль 1994 онд байгуулагдсан, хувийн хэвшлийн анхны сургууль бөгөөд 300 гаруй сурагч, 37 багш, 44 ажиллагсадтайгаар үйл ажиллагаа явуулдаг. Мөн Cambridge IGCSE, AS, A болон цөм хөтөлбөр хослуулан сургалтаа явуулж байна. Одоо зааж байгаа хичээлүүд маань Cambridge IGCSE, AS, A түвшний хичээлүүүд заадаг. Анхнаасаа системтэй, олон жилийн туршилт судалгаанд үндэслэсэн хөтөлбөр санагдсан. Онолын хичээлийг практик туршилт болон онлайн тоглоом, эвлүүлэг, онлайн аялал зэргээр хичээлээ баяжуулан сонирхолтой заахыг хичээдэг.

Б.Баатар 

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Уулын ам, голын ай сав, үерийн буулт бүхий газарт хоноглохгүй байхыг зөвлөв
Аялалд гарахдаа “мартаж болохгүй” зүйлсийн жагсаалт
Бөхийн өргөөний уулзвараас Натурын зам хүртэлх хааж, шинэчилнэ
Улаанбаатарт өдөртөө 24 хэм дулаан, бороотой
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл (2)

  • дулмаа (202.55.188.122)
    Чадвартай залуу боловсон хүчнээ монголын төр дэмжих тал дээр бодлогогүй .Багш нарын ниигмиин болон амьдралын хангамж баталгаа ахуй нөхцөл муу шүү дээ
    2023 оны 04 сарын 07 | Хариулах
  • Зочин (192.82.72.94)
    Биолгои хамгийн гоё хичэжл. Харамсалиай нь дунд сургуулиуд энэ хичээлийг дулимаг заадаг. Чадварлаг залуухан ийм ыагш нар олон болоосой.
    2021 оны 04 сарын 08 | Хариулах
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Уулын ам, голын ай сав, үерийн буулт бүхий газарт хоноглохгүй байхыг зөвлөв
    19 цаг 14 мин
  • Аялалд гарахдаа “мартаж болохгүй” зүйлсийн жагсаалт
    19 цаг 34 мин
  • Бөхийн өргөөний уулзвараас Натурын зам хүртэлх хааж, шинэчилнэ
    20 цаг 26 мин
  • Улаанбаатарт өдөртөө 24 хэм дулаан, бороотой
    20 цаг 31 мин
  • Ойрын өдрүүдийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
    Уржигдар 19 цаг 12 мин
  • Гачууртад шүлхий бүртгэгдэж, хөл хорио тогтоожээ
    Уржигдар 13 цаг 44 мин
  • Энэ жилийн наадмын түрүү бөх Улсын арслан Э.Батмагнай гэж хэн бэ?
    Уржигдар 13 цаг 38 мин
  • Э.Цэндбаатар WBA холбооны Хойд Америкийн 2x аварга боллоо
    Уржигдар 13 цаг 20 мин
  • У.Хүрэлсүх: Хаана эв нэгдэл байна, тэнд хүч чадал оршдог билээ
    Уржигдар 12 цаг 17 мин
  • Улсын арслан Э.Батмагнай 1 секундэд учраа бөхөө өвдөг шороодуулж байжээ
    Уржигдар 11 цаг 58 мин
  • Монгол наадмын тэнгэрт “шинэ салхи” сэвэлзэв
    Уржигдар 11 цаг 23 мин
  • Бороо орж байгаа үед нөөлөг салхинаас болгоомжлохыг зөвлөв
    Уржигдар 11 цаг 13 мин
  • Тэмээтэй хөшөөний уулзварыг хааж шинэчилнэ
    Уржигдар 11 цаг 06 мин
  • Улаанбаатарт өдөртөө 27 хэм дулаан, оройдоо дуу цахилгаантай аадар бороо орно
    Уржигдар 11 цаг 01 мин
  • Г.Занданшатар: Хонгор нутгийн хүү 76 жилийн дараа наадмын түрүү бөх боллоо
    2025-07-12
  • Наадам: Улсын начингаас “Улсын арслан”, аймгийн Хурц арслангаас “Улсын гарьд”
    2025-07-12
  • Э.Батмагнай: Энэхүү сайхан мэдрэмжийг өглөө босохдоо бодож, шөнө унтахдаа зүүдэлж, 15 жилийг зориулсан байна
    2025-07-12
  • Б.Пүрэвсайхан: Сайхан зүтгэж л байна, болох байгаа
    2025-07-12
  • Улсын начин Э.Батмагнай, аймгийн Хурц арслан Н.Өсөхбаяр нар “Улсын заан” цолны болзол хангалаа
    2025-07-12
  • Танилц: “Улсын харцага” цолны болзол хангасан бөхчүүд
    2025-07-12
  • Дэлхийд ганцхан Монгол наадмын тухай 24 баримт
  • У.Хүрэлсүх: Монгол наадам бол төрт ёс, түүх, соёлын үнэт өв, тусгаар тогтнол, мандан бадрахын бэлгэдэл юм
  • "Бүх цэргийн наадам"-аар шөвгөрсөн найман бөхийн допингийн хариу иржээ
  • Наадмын өвөрмөц мэндчилгээнүүд
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Улсын цолон ойрхон бөх #8: Аймгийн заан С.Доржпалам
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
  • Улсын баяр наадамд зодоглох Улсын цолтой 102 бөх
  • УИХ-ын дэд хороодыг залуу гишүүд ахалж эхэллээ
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #9: Аймгийн хурц арслан М.Еркебулан
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • ​​​​​​​Архангай аймгаас хамгийн олон буюу 13 бөх хоёр даваад байна
  • "Багануур" ХК-ийн ажилчид ТУЗ-ийн зөвлөлийн шийдвэрээ эсэргүүцэж, ажил хаялт зарлахаа мэдэгдээд байна.
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • Д.Амарбаясгалан: Хараат бус байдал, шийдвэр гаргах чадамж, хариуцлагын тогтолцоог төгөлдөржүүлж парламентын засаглалыг бодит утгаар нь баталгаажуулж чадлаа
  • Наадам айсуй: Төрийн наадамд ганц ч сум алдалгүй 40 онон түрүүлсэн Хөдөлмөрийн баатар, Дархан мэргэн Ш.Даваахүү
  • Тэдний "Чингис Жагаа"-гийн "Төрийн шагнал" хүртэж байгаа уран бүтээлд дайн үлдээсэн үгс
  • Улсын начин Э.Батмагнай, аймгийн Хурц арслан Н.Өсөхбаяр нар “Улсын заан” цолны болзол хангалаа
  • Японы Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито “Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо
  • Монголчууд донтох хандлага хамгийн бага таван үндэстний нэгээр тодров
  • "Багануур" ХК-ийн ажилчид ТУЗ-ийн зөвлөлийн шийдвэрээ эсэргүүцэж, ажил хаялт зарлахаа мэдэгдээд байна.
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • Боломжгүй мэт гайхамшигтай спортын 4 таамаг 
  • УИХ-ын дэд хороодыг залуу гишүүд ахалж эхэллээ
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Наадмын өдрүүдэд 3700 цагдаагийн алба хаагч ажиллаж байна
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
  • Улсын цолон ойрхон бөх #8: Аймгийн заан С.Доржпалам
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Наадам айсуй: Төрийн наадамд ганц ч сум алдалгүй 40 онон түрүүлсэн Хөдөлмөрийн баатар, Дархан мэргэн Ш.Даваахүү
  • Японы Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито “Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо
  • Д.Амарбаясгалан: Хараат бус байдал, шийдвэр гаргах чадамж, хариуцлагын тогтолцоог төгөлдөржүүлж парламентын засаглалыг бодит утгаар нь баталгаажуулж чадлаа
  • Наадмын өвөрмөц мэндчилгээнүүд
  • Г.Занданшатар: Хонгор нутгийн хүү 76 жилийн дараа наадмын түрүү бөх боллоо
  • Улсын баяр наадамд зодоглох Улсын цолтой 102 бөх
  • Монгол наадам болон монгол нутгийн тухай тэд юу хэлэв?
  • ФОТО: Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито, Эрхэм дээд Хатан Масако нарыг албан ёсоор угтаж авлаа
  • Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, гэргий Л.Болорцэцэг болон Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито, Эрхэм дээд Хатан Масако нар албан ёсны уулзалт хийлээ
24 баримт
  • У.Хүрэлсүх: Монгол наадам бол төрт ёс, түүх, соёлын үнэт өв, тусгаар тогтнол, мандан бадрахын бэлгэдэл юм
  • Дэлхийд ганцхан Монгол наадмын тухай 24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК