Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга С.Бямбацогт өнгөрсөн долоо хоногт Хөтөлийн “Цемент шохой” ТӨХК үйлдвэрлэл нь бараг зогссон, нэг төгрөг олохын тулд нэг төгрөг долоон мөнгөний зардал гаргаж байгаа гэж мэдэгдсэн билээ. Хөтөлийн компани өнгөрсөн жил 70 орчим тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийсэн байдаг. Энэ жил үйлдвэрлэл нь зогсоод 50 тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийнэ гэж бодоход алдагдал нь 3.5 тэрбум болох хэмжээнд ажиллаж байна гэсэн үг.
Хөтөлийн 10,000 орчим оршин суугчдын 700 гаруй нь ажилладаг энэ үйлдвэр төрд ирснээсээ хойш нар үзсэнгүй. Төр өөр дээрээ авч, Л.Наранбаатарыг захирлаар тавьсан 2022 онд 350,000 тонн цемент үйлдвэрлэж байсан тус үйлдвэр 2023 онд 250,000 тонн, өнгөрсөн жил чүү ай 220,000 тонн цемент үйлдвэрлэжээ. Хамгийн гомдмоор нь, жил бүр үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөгөө багасгаж ирсэн байх юм.
Шалтгаан нь тендер, удирдлагуудын мэргэжлийн бус байдал. Тус үйлдвэрийг төрд авах эхлэлийг “Шилэн” хэмээх Б.Цогтгэрэл гаргаж, иргэдийн гарын үсгийг цуглуулж эхэлсэн байдаг. Түүнээс хойш өөрийнхөө хамаатнуудыг томилуулж ирсэн. Анхны захирлаар нь хаяал болох Л.Наранбаатар томилогдсон бол одоогийн захирал Д.Баттүвшин мөн л хамаатан гэдэг. Товчхондоо төрийн өмчийн нэг том үйлдвэр “Шилэн” Цогоо ба хамаатнуудынх нь гараар ороод дуусаж байна.
Хямд, чанаргүй бараа, түүхий эд, тоног төхөөрөмж авч, тэр нь эвдэрч, шатаж, байж болох бүх л байдлаар улсыг хохироож иржээ.
Гэтэл энэ хооронд Монгол Улсын цементийн хэрэглээ өсдгөөрөө өссөөр. 2022 онд 1.8 сая тонн байсан бол энэ жил 2.5 сая тонноос давсан. Ирэх жил 3 сая тонноос илүү гарна гэсэн хүлээлттэй байна.
Цемент бол барилгын талх гэгддэг бүтээгдэхүүн. Бүтээн байгуулалт эрчимжиж, том төслүүд гараанаас гарсан энэ цаг үед стратегийн чухал түүхий эд бөгөөд ашиггүй ажиллах ямар ч боломжгүй. Ашиггүй ажиллуулж гэмээ нь “гайхамшиг” гэж тооцогдоно. Гэтэл гайхамшиг гэж хэлж болохоор үзүүлэлтийг удирдлагууд нь энэ жил үзүүлэхээр ажиллаж байгааг С.Бямбацогт сайд ширүүхэн зарлаж, 14 хоногийн дотор ажлаа сайжруулахгүй бол хатуу донгодохоор үүрэг өгсөн. Тэр хугацаа нь энэ сарын 5-нд дуусна.
Тухайлбал, анх 2024 оны 02 дугаар сарын 09-ний өдөр компанийн Гүйцэтгэх захирлын үүрэг гүйцэтгэгчээр Д.Баттүвшин гэгчийг томилсон байдаг. Түүнийг захирал болсноос хойш тус компанийн цэвэр ашиг 564 дахин буурчээ.
Төрийн Аудитаар баталгаажсан тайланд туссанаар, 2023 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний байдлаар Хөтөлийн “Цемент шохой” ХК-ийн татварын дараах ашиг 11,176,901,742.10 /Арваннэгэн тэрбум, нэг зуун далан зургаан сая, есөн зуун нэг мянга, долоон зуун дөчин хоёр төгрөг/ байсан бол 2024 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний байдлаар 19,806,782.13 /Арван есөн сая, найман зуун зургаан мянга, долоон зуун наян хоёр төгрөг/ болсон байна.
2023 онд 86,268,361,100 төгрөг байсан орлого Д.Баттүвшингийн үед 72,313,251,800 болж бараг 14 тэрбум төгрөгөөр буурсан ч зардал бараг ижил буюу 72,265,975,600 төгрөг байсан нь ашиг ингэж огцом буурахад нөлөөлжээ.
Орлого огцом буурсан нь цементийн үйлдвэрлэл буурсантай шууд холбоотой. Тодруулбал, 2023 онд 250,181 тонн байсан цементийн үйлдвэрлэл 2024 онд 220,540.8 тонн болж даруй 30,000 тонноор буурсан.
Улс орны нийгэм эдийн засгийн том хүндрэлүүдийг шийдэх мега төсөл, бүтээн байгуулалтууд эхэлж байгаа энэ чухал цаг үед хамгийн чухал бүтээгдэхүүн болох цементийн “улсын” тодотголтой ганц үйлдвэр нь ийнхүү урагшгүй ажиллаж байна.
Хамгийн хорлонтой нь, Хөтөлийн “Цемент шохой” ХХК муу ажиллахад зах зээл дээр цементийн үнэ өсөж байдаг.
2022 онд үйлдвэрийн үйл ажиллагаа доголдоход нэг тонн нь 330,000-350,000 байсан цементийн үнэ 500,000-700,000 төгрөг хүрч өссөн.
Үйл ажиллагаа нь хэвийн явж байсан хувийн хэвшлийн “МАК цемент”, “Монцемент” компаниуд тухайн үед зөвхөн ханшийн зөрүүнээс олон зуун тэрбум төгрөгийн ашиг хийсэн байдаг. Олны ад болж байсан “Монполимет” үндсэндээ “Хөгжлийн банк”-ны зээлээ энэ завшаанаар л төлсөн. Үнийн өсөлт барилга байшинд шингэж, үл хөдлөхийн үнэ өссөн бөгөөд энэ бол угтаа Засгийн газар буюу төр үүрэх ёстой “валютын ханшийн зөрүү”-г ч иргэд халааснаасаа гаргачихсан гэсэн үг.
Төр стратегийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл эрхлэх нь цаанаа нийлүүлэлт тасалдах, үнэ ханш огцом өсөх зэрэг эрсдлээс хамгаалах зорилготой байдаг.
Гэтэл Хөтөлийн “Цемент шохой” ТӨХК эсрэгээрээ “Үнэ хөөрөгддөг”, иргэдийн халаасанд байсан хэдэн цаасыг цементийн үйлдвэрийн эзэд, олигархиудын халаас руу шилжүүлж өгөх хэрэгсэл болсон нь харамсалтай.
