Нэгэн монгол бүсгүй Сенегалын иргэнтэй танилцаж, дотносжээ. Африк тивийн бизнесмэнтэй гэрлэж 2009 онд хоёр охин төрүүлсэн байна. Хоёр дахь хүүхдээ хэвлийдээ тээж байх үедээ нөхрийнхөө зан араншинг таньж эхэлжээ. Энэ бүхнийг нулимс урсгаж, хоолойгоо сөөтөл хашгирч ярих Сумьяагийн Энхмаа гэх бүсгүйн бичлэгээс үзэж болох юм.
2010 оноос хойш өдийг хүртэл нөхөр нь түүний бичиг баримт, тасалбар, гадаад пасспортыг хурааж аваад барааг нь харуулаагүй. Ийнхүү хөл хорионд орсон бүсгүй цагдаагийн газарт очсон ч гэр бүлийн асуудал гээд хэрэгсэхгүй байсан гэнэ. Харин саяхан 3-4 настай хоёр охиноо дагуулаад шөнийн цагаар гэрээсээ оргожээ. Цүнх, чемодантай хувцсаа барьж, буржгар үс, бор арьстай хоёр охиноо дагуулсаар шөнийн 23 цагт христийн шашны сүм бараадан ирсэн. Гэвч хэтэрхий орой болсон, маргааш ирээрэй гэсэн албаны хүний үг найдлага тасарсан бүсгүйд хүнд цохилт болжээ. Болсон явдал иймэрхүү, түүнээс өмнө болсон үйл явц ч мөн тиймэрхүү байна. Харийн оронд хүчирхийлэлд өртөж, эх орондоо л очихыг хүсч, уйлж буй монгол эмэгтэйн тухай нэвтрүүлэг бэлдсэн нь олон монголчуудын сэтгэлийг эмзэглүүллээ.

Монголчууд С.Энхмаад: Хохь чинь

Монголчууд элэг нэгтнийхээ бичлэгийг үзээд монголоор сэтгэгдэл үлдээжээ. Эргэж ирэхгүй юм шиг явсан, усыг нь уувал ёсыг нь дага, өөрөө л сайн дураараа явсан байна шдээ... Энэ мэт сэтгэгдлийг нэг үгээр тоймловол “Хохь чинь” хэмээсэн байна. Монголчуудын амнаас гардаг яаруу хэрнээ үнэн байдлыг нь илэрхийлсэн үгс. Зовж яваа нэгэндээ тусалъя гэж дуугарахаасаа өмнө бүдэрсэн дээр нь дэвслэхээ боддог болсныг энд харуулна. Тэр олон сэтгэгдэл дунд сонгож очсон наад газартаа ясаа тавь гэх нь ч таарах аж. Ямар харгис, хахир, хатуу монгол вэ. Алдаж болдоггүй хорвоо дээр огт алдаагүй амьдарч ирсэн мэт харь хүйтэн үгс унагана. Харийн эртэй нэгэнт сэтгэл нийлж, хүүхэдтэй болсон тул хамт явж, харьд очихыг сонгоо биз. Тэндээ очоод тэр “хар хүнийх” нь сэтгэл тийнхүү хөрч, харьцаа нь хатуурахыг хэн мэдэх билээ. С.Энхмаа бүсгүй энд л алдсан байна. Өдөр бүр, өглөө бүр учирдаг олон алдааны л нэг нь. Үйлийн үрээр үргэлжилж явсаар түүний асгарсан нулимс, хашгирсан хоолойд тулжээ. Гэтэл бид зовлонг нь нимгэлж чадахгүй юм гэхэд нэмэрлэхээ зогсоох хэрэгтэй.

Монголын ЭСЯ С.Энхмаад: Мөнгө байхгүй

Хэрвээ Энхмаа бүсгүйн ярьж буй үнэн бол хамгийн их харамсах сэтгэл энд төрлөө. Биднийг харь нутагт хамгаалах ёстой Египет дэх Монголын ЭСЯ-ныхнаас бүсгүй эх орондоо буцахад нь туслахыг хүсэн очжээ. Харамсалтай нь урдаас нь мөнгө байхгүй, туслах боломжгүй хэмээгээд явуулсан байна. Энэ асуудлыг төр засаг, холбогдох хүмүүс нь анхаарах цаг болжээ.
С.Энхмаа монголчуудад

С.Энхмаа бүсгүйд тохиолдсон энэ эмгэнэлт явдал юу өгүүлнэ вэ? "Эх оронд маань ээж минь, хоёр хүү минь хүлээж байгаа, би эх орондоо л очмоор байна" гэж уйлах монгол бүсгүй бидэнд хаяглаж хэлээгүй ч бас нэгийг бодох ёстойг хэллээ.

Гадаад гэсэн нэртэй, монгол биш цустай л бол шүтээн гэсэн үг биш. Хүний нутагт хичнээн эелдэг, дотно, танхил, тааламжтай, халамжтай сайхан аашилж болно. Харин гэртээ очоод юу ч гэж доромжилж, дарамталж, зодож, хүчирхийлж болдог аж. Түүнийг нь мэдүүлээд очсон газарт танай гэрийн хэрүүл гээд тоодоггүй байх нь.

Гадаад хүнтэй гэр бүл болж буй монголчуудын 96 хувь нь эмэгтэйчүүд байдаг гэнэ. 10 жилийн хугацаанд 5000 гаруй хүн харийн нутгаас ханиа сонгожээ. Гэхдээ харийн нутгаас сонгохоосоо илүү хил даван орж ирсэн гадныхнаас ханиа олсон гэвэл үнэнд ойр юм. Түүнчлэн гэр бүлийн амьдрал ахуй, нөхцөл байдлаас шалтгаалж элдэв зуучлалын байгууллагаар дамжин хил давж буй хэдэн ч бүсгүй байгааг хэлж мэдэхгүй.

Монгол бүсгүйчүүд юуны төлөө гадаад эрийг сонгоод байна вэ? Баян гэр бүлээс гаралтай, мөнгөтэй, эелдэг боловсон харилцаатай, соёлтой, гадаад хэлтэй, боловсролтой, бизнес эрхэлдэг, байр машин бол зоолттой хүмүүс учраас. Гэтэл хилийн чанадад очоод сэтгэл нь хөрч, харилцаа нь хатуурч, халамж нь муудаж, эелдэг зан нь эзэрхий, түрэмгий, хүчирхийлэгч тал руугаа хувирахгүй гэх баталгаа бий юу? Нөгөө талаас хүмүүс гадаад ханиа сонгохдоо их мөнгө өгвөл ар гэртээ шилжүүлнэ, ажил хийгээд орлогоосоо арагшаа явуулна, өөрөө газар үзэж аялна, хэл сурч хөгжинө гэхчлэн хөгийн, хөнгөхөн зүйлд хууртдаг аж. Харийн эрд найдахаа больё.