Өнгөрөгч оны өдий үед 60 орчим тэрбум төгрөгийн алдагдалтай ажиллаж байсан эрчим хүчний салбарын алдагдал энэ оны төгсгөл гэхэд 70 тэрбум төгрөгт хүрнэ гэдгийг албаны эх сурвалж мэдээллэв. Манай улс 1 кВт цахилгааныг ОХУ-аас 165 төгрөгөөр, БНХАУ-аас 180-300 төгрөгөөр авдаг бол дотооддоо 116 төгрөгийн өртөгөөр үйлдвэрлэдэг байна. Ингэж өндөр үнээр авсан эрчим хүчээ харин 95 төгрөгөөр зах зээлд нийлүүлж байна. Манай улсын эрчим хүчний хэрэглээ 870 орчим мВ эргэлдэж байгаа бол энэ тоо 2020 он гэхэд 2 дахин нэмэгдэнэ гэсэн судалгаа бий.
Гэтэл тус салбарт сүүлийн 24 жилд хамгийн ихээр хөрөнгө оруулалт хийсэн. Улсын монополь үйлдвэрүүдтэй, өрсөлдөөн огт явагддаггүй салбар юм. Тус салбарынхан “шинээр цахилгаан станц барьж байж л эрчим хүчний алдагдлаас гарна” гэж тайлбарладаг. Харин эрчим хүчний салбарыг монополчилсон улсын үйлдвэрийн бүлэглэлүүд, өндөр үнэ өртөгөөр шахааны наймаа цэцэглүүлэгчид эрчим хүчний салбарт өрсөлдөөн бий болгох, дэвшилтэд технологийг хөгжүүлэхэд хамгийн том саад тодгор болсоор ирсэн нь нууц биш. Нэмж цахилгаан станц барьсан ч өнөөгийнх шиг монополь тогтолцоотой, болхи төвлөрсөн дэд бүтэцтэй, асар өндөр зардлаар худалдан авалт хийдэг байдал үргэлжилбэл алдагдалын хэмжээ харин ч өсөх хандлагатай гэдгийг хувийн хэвшлийнхэн тайлбарлаж байна.
Хувийн хэвшлийхэний
үзэж байгаагаар “Улс эрчим хүчний салбартаа их хувьчлал явуулж, монополийг
задлахгүйгээр тус салбарт үйлдвэрлэл өсөх, өрсөлдөөн бий болох, тэргүүлэгч
технологи нэвтрэх, хэмнэлтийн шийдлүүд бий болох, хөрөнгө оруулалтыг татах
бололцоо гарахгүй” гэдгийг онцолж байгаа юм. Харин улсын эрчим хүчний
салбарынхан “төр илүү их мөнгө өгөх ёстой, шинэ цахилгаан станц барих ёстой”
гэсэн тайлбарыг л өгч байна. Тиймээс муу менежменттэй, хөрөнгө оруулалт өсөх
тусам алдагдал нь улам ихэсдэг тус салбарыг зах зээлийн зарчимд шилжүүлэх
асуудлыг төр шийдэх цаг болжээ.
Эрчим хүчний үнийг чөлөөлснөөр үнэ өснө гэсэн айдас иргэдийн дунд их байдаг. Тэгвэл тус салбарын алдагдал болох 70 тэрбум төгрөгийг улсын төсвөөс буюу татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс төлдөг гэдгийг мартаж болохгүй. Энэ нь тойруу замаар ард иргэд эрчим хүчний алдагдалаа төлсөөр байгаа гэсэн үг юм. Нөгөө талдаа хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт, өрсөлдөөн бий болсноор эрчим хүчний ухаалаг хэмнэлттэй хэрэглээ бий болж, үнэ цэнэ улам өсөх хандлагатай. Түүнчлэн нар, салхи зэрэг сэргээгдэх үүсвэрийн эрчим хүчний салбар хөгжсөнөөр алс, дэд бүтцээс хол суурин газар, үйлдвэрүүд өөрсдийн шийдлээр эрчим хүчнийхээ эх үүсвэрийг хангах ч боломж бий болох юм.
Манай Улсын эрчим хүчний салбарын өсөн нэмэгдэх хэрэглээ, БНХАУ-ын эрчим хүчний хэрэглээний өсөлт нь салбарын хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг ихээр татдаг ч Монгол Улсын эрчим хүчний салбарт төрийн муу менежмент, монополь ноёрхсон, хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, хууль эрх зүйн орчин ойлгомжгүй байдаг зэргээс тус салбарт томоохон хөрөнгө оруулалтыг татаж чадахгүй байна.