"Ноён уулын эргэн тойронд” сэдэвт нээлттэй хэлэлцүүлэг өнөөдөр Төрийн ордонд боллоо. Уг хэлэлцүүлгийг Ерөнхийлөгчийн тамгын газраас зохион байгуулсан юм. Хэлэлцүүлгийг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга П.Цагаан удирдан явуулж, Уул уурхайн яам, Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яам, иргэний нийгмийн төлөөлөл, ШУА, Татварын ерөнхий газрын мэргэжилтнүүд, Сентерра гоулд Монголиа ХХК-ийн удирдлагууд  оролцсон юм. Таван талын төлөөлөл оролцож байгааг ЕТГ-ын дарга хэлэлцүүлгийн эхэнд танилцуулсан юм.

Хэлэлцүүлгээр Сэлэнгэ аймгийн Мандал суманд байрлах Ноён уулыг тойрсон асуудлаар төрийн төлөөлөл болон эрдэмтэд, иргэд үгээ хэлж санал бодлоо солилцсон юм.

Ингээд хэлэлцүүлгийн үеэр таван талын төлөөлөгчид болон иргэний нийгмийнхэн юу ярьсан талаарх мэдээллийг хүргэж байна. Тэрбээр “Энэ хэлэлцүүлгийг зохион байгуулахыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч үүрэг болгосон. Ноён уул, Хүннүгийн үеийн булшийг ухаж хөндөхгүй байх Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн байр суурь  хэвээрээ байгаа гэв. Хэрвээ ухаж хөндөх юм бол мэргэжлийн хүмүүс хийж, холбогдох зардлыг нь даах, олдсон олдворыг нь орон нутгийн музейг баяжуулж, аялал жуулчлал хөгжүүлэх ёстой гэсэн байр суурьтай байна гэлээ. Уул уурхайн яам олборлолт хийх зөвшөөрөл өгсөн, ард түмний өмнө хариуцлага хүлээх ёстой хүмүүс. Нөгөө талаасаа хөрөнгө оруулагчид буяны байгууллага биш, ашиг олох гэж байгаа. Гэхдээ шударга хариуцлагатай, ил тод уул уурхайг эрхэлбэл монголчууд гадны хүмүүсийг ад үзээд байдаг улс биш. Харилцан ашигтай байвал за гэвэл ёо үгүй байж чадна. Өмнө хийж байсан алдаа оноотой зүйл байгааг бид бүгд мэднэ. Цаашдаа монголын төр алдаагаа давтахгүй, эрдэмтэн, мэргэд мэргэжлийн хүмүүсийнхээ санаа бодлыг сонсоод ажлаа явуулдаг болох хэрэгтэй” гэлээ.
“Манай яам Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу энэ үйл ажиллагааг явуулж байгаа. 2007 онд гаргасан УИХ-ын тогтоолын дагуу үүргээ биелүүлж байна. Засгийн газар эрдэс баялгийн салбарыг хөгжүүлэх чиглэлээр багагүй ажил хийж байгаа. Ялангуяа энэ салбарын эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох тал дээр сүүлийн хоёр жилийн туршид олон ажил хийж гүйцэтгэсэн. Эрдэс баялгийн салбарт төрөөс баримтлах бодлоготой болсон. Түүнтэй уялдуулаад Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Эдийн засаг хүнд байгаа энэ үед бид нөөц бололцоогоо зөв ашиглах, эрдэс баялгаа эдийн засгийн эргэлтэд оновчтой оруулах шаардлагатай гэж үзэж байгаа. Энэ чиглэлээр манай яам хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх зарчмаар ажиллаж байна.
Ноён уул уурхайгаас 4.6 км-т байрладаг. Манай зүгээс археологийн судалгааг хоёр үе шаттай хийсэн. Гацууртын уурхайн талбай болон орон нутгийн замын дагуу эртний түүхэн олдвор булш бунхан тогтоогдоогүй. Ноён уул уул уурхайн олборлолтод өртөхгүй хол зайтай байгаа. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд 535 орчим тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Баяжуулах үйлдвэр есөн жилийн хугацаанд 42 тонн алт, 3.7 тонн мөнгө үйлдвэрлэнэ. Уурхай өдөр шөнө, өвөл, зунгүй ажиллана. Жилдээ нэг сая 750 мянган тонн хүдэр боловсруулна. Ил уурхай, хүдрийн овоолго, засварын цех, боловсруулах үйлдвэр болон бусад барилга байгууламжаас бүрдэнэ. Исэлтгүй хүдэр, анхдагч хүдэр бий. 80 гаруй хувь нь анхдагч хүдэр учраас боловсруулахад хүнд гэж үздэг. Тус ордыг ашигласнаар 1,000 гаруй ажлын байр бий болно. Дотоодын 20 гаруй компанитай бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх гэрээ байгуулж ажиллана.
   
 Ноён уул Хэнтийн нурууны үргэлжлэл олон бэсрэг уулсаас бүрдсэн. Хоёр аймаг, гурван сумын нутгийг дамнан оршиж байгаа том нуруу. Хүннүгийн язгууртны оршуулгын дурсгалт газар Сүжигт, Зурамт, Хужирт гэсэн гурван аманд оршдог. Сүжигтийн ам нь төв аймгийн бор нуур суманд бий.  Хужирт, Зурамтын ам Төв аймгийн Батсүмэр аймгийн нутагт оршдог. Анх 1912 онд Хүннүгийн булш илэрсэн байдаг. 1924-1925 онд аялагч П.К.Козлов хэд хэдэн булш малтан, судалсан. Дараа нь Оросын судлаачид малтсан. 1950,1960-аад оны үед манай ууган археологич Наваан, Доржсүрэн нар судалсан. 2006-2012 оны хооронд Монгол, Оросын хамтарсан төсөл ажиллаж дөрвөн язгууртны булшийг шинжлэх ухааны өнөөгийн түвшинд судалсан. Энэ гурван аманд нийт 230 булш, дурсгал бий.
 Гацууртын ордтой хамгийн ойр Сүжигтийн амны дурсгал байгаа. Үүнээс баруун хойд зүгт 5.8 км-т “Сентерра Голд” компанийн хайгуулын зах бий. .
 
2005 оны арванхоёрдугаар сард сумын иргэдийн хурлаар Ноён уул орчмын 31,500 га газрыг тусгай хамгаалалтад авсан. Сумын иргэдийн хурлын энэ шийдвэрийг Ерөнхийлөгч, УИХ-ын хэн нь ч өөрчлөх эрх байхгүй. Хамгаалалтдаа авчихсан байхад 2005 оноос хойш хайгуул хийсэн. 2009 онд авсан Ноён уулын зураг маш их модтой байгаа. 2014 онд авсан зурган дээр нь мод нь байхгүй болсон. Урт нэртэй хууль гарснаас хойш ямар их хууль зөрчсөнийг үүнээс харж болно. Гацууртаас есөн сая тонн ширхэг чулуулаг байгаль дээр гарах юм байна. Энэ нь сульфаттай чулуу. Сульфаттай чулууг ил гаргаж тавьсан тохиолдолд  бороо ороод урсаад Гацууртын гол руу орвол дамжаад Хараа, Ерөө гол руу орно. Ерөө гол бол Байгаль нуурын 67 хувийг усаар тэтгэдэг.

Байгаль нуур бол дэлхийн цэвэр усны 20, ОХУ-ын цэвэр усны 90 хувийг хангадаг нуур. Тэгэхээр энэ хор ууршаад тийшээ орвол дэлхийн хүн төрөлхтний өмнө ногоон терроризм хийх аюултай. Тиймээс энэ үйл ажиллагаагаа болих хэрэгтэй.