Д.Тэрбишдагва: Халх голын бүс нутгийг ашиглах ёстой

Есдүгээр сарын 07-ний өдөр Яармагийн шалган нэвтрүүлэх товчоогоор их хэмжээний цайруулсан самар ачиж явсан иргэн С-ийг саатуулсан байна.

АН-ын дүрмийн хэлэлцүүлгийг цахимаар олон нийтэд нээлттэй хэлэлцэж эхэллээ

Улсын Их Хурлын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн /2016.09.08/ хуралдаан 52.6 хувийн ирцтэйгээр 12 цаг 20 минутад эхэллээ.

Тус хуралдаанаар Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2015 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, “Монгол Улсын 2015 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн /Засгийн газар 2016.08.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн/ хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Байнгын хорооны хуралдаанд Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2015 оны гүйцэтгэл болон Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлангийн талаар Сангийн дэд сайд Х.Булгантуяа, дээрх тайланд хийсэн аудитын талаар Үндэсний аудитын газрын дарга А.Зангад нар тус тус танилцуулга хийв. Тус байнгын хороонд харьяалагдах Гадаад харилцааны сайдын 2015 оны төсвийн багцын нийт зарлага 60.546.9 сая төгрөгөөр батлагдсан бөгөөд үүнээс 58.151.9 сая төгрөгийг улсын төсвөөс, 2.360.0 сая төгрөгийг харьяалагдах төсөвт байгууллагуудын өөрийн орлогоор, 35.0 сая төгрөгийг гадаад эх үүсвэрээс санхүүжүүлэхээр төлөвлөсөн байна. Сайдын багцын 2015 оны төсвийн гүйцэтгэлээр нийт 56.972.7 сая төгрөг зарцуулж, батлагдсан төсвийг 9.6 хувиар буюу 3.574.2 сая төгрөгөөр хэмнэсэн байна. Өмнөх оны гүйцэтгэлээс 40 хувиар буюу 2.359.7 сая төгрөгөөр нийт зарлага буурсан байна.

Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар Батлан хамгаалахын сайдын багцын урсгал зардалд 182.149.8 сая төгрөг, хөрөнгө оруулалтын зардалд 18.296.0 сая төгрөгийн төсөв батлагдсан. 2015 оны тайлангаар сайдын багцын нийт зарлага 200.445.8 сая төгрөгт хүрч, 99.4 хувийн гүйцэтгэлтэй, батлагдсан төсвөөс 1.293.2 сая төгрөгөөр хэмнэгдсэн байна.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Г.Занданшатар, Н.Оюундарь, Д.Цогтбаатар, Н.Энхболд нар асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн. Гишүүд асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлэхдээ ханшийн асуудлыг бодитой тооцох, энхийг сахиулах үйл ажиллагааны санхүүгийн мэдээлэл, гадаад бодлогыг эдийн засагжуулах хөтөлбөрийн биелэлт ямар байгаа, тэвчиж болох зардлуудыг хэмнэх зэрэг асуудлыг чухалчилж байсан юм.

УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороонд харьяалагдах төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарын багцын 2015 оны санхүүгийн тайлангийн гүйцэтгэл ямар нэгэн зөрчилгүй, санхүүгийн сахилга баттай байсныг байнгын хорооны дарга Ж.Энхбаяр хэлээд хэд хэдэн чиглэлд үүрэг өглөө. Тодруулбал, Гадаад харилцааны яам 2016 оны 4 дүгээр улиралд багтаан АСЕМ-ийн Дээд түвшний уулзалтыг зохион байгуулахад гарсан зардлын задаргааг, Батлан хамгаалах яам Зэвсэгт хүчний Барилгын цэргийн ангийн ажлын үр дүнг байнгын хорооны хуралдаанд танилцуулахаар тогтов. Мөн Зэвсэгт хүчний хөгжлийн сангийн зарцуулалтыг шалгаж, дүгнэлт гаргахыг Үндэсний Аудитын газарт үүрэг болголоо.

Ингээд Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2015 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, “Монгол Улсын 2015 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн талаарх байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Төсвийн зарлагын дэд хороонд хүргүүлэхээр тогтсоноор хуралдаан өндөрлөлөө гэж Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.

Зэвсэгт хүчний хөгжлийн сангийн зарцуулалтыг шалгаж, дүгнэлт гаргахыг үүрэгдэв

Монголбанк өнөөдөр валютын дуудлага худалдаа зохион байгууллаа.

УИХ-ын сонгуулийн үр дүнд 65 суудалтай, эрх баригч болсон МАН-ынханд хандаж, УИХ-ын дарга асан З.Энхболд цахим хуудаснаа тайлбар хийжээ. Тэрбээр,

”МАН сонгуульд ялж ЗГ-аа байгуулаад сүүлийн хоёр сар улс орны өр зээлийн талаар зориудаар гуйвуулсан ойлголтыг системтэй өгөөд байгаа учраас доорхи тайлбарыг хийж байна.

Эхний хоёр зураг нь энэ оны эхний хагасын байдлаар манай улсын сүүлийн 26 жилд авсан гадаад дотоод зээл зээл, түүний ДНБ-д эзлэх хувь юм. Дэлхийн бусад улсуудтай болон ДНБ-тэйгээ харьцуулахад боломжийн санхүүг хүлээлгэж өгсөн.

Гэтэл МАН сонгуулийн үед өр, зээл хоёроо ялгахгүй бөөн өр тавьсан гэж худлаа ухуулга хийгээд сонгуульд ялах юм бол зээл авахгүй, тавьсан өрийг бүгдийг барагдуулна гэж санал авчихаад өнөөдөр УИХ-аар 26 жилд авсан гадаад зээлийг буюу 4 тэрбум долларыг зөвхөн энэ жилийн үлдсэн хугацаанд авч жинхэнээр нь улсаа өрийн дарамтад оруулахаар зэхэж байна. Чингис бондоос 2.7 дахин зээлийг авна гэсэн үг.

Сүүлийн графикаас ДНБ-ээсээ давсан өр тавихаар төлөвлөж байгааг мөн харж болно. Улсынхаа санхүүд ингэж хүйтэн сэтгэлээр хандаж болохгүй шүү, МАН-ынхаан. Дахиад нэг бодоод үзээч. Сонгууль дууссан, ажилдаа орооч, амласнаа биелүүлээч” гээд дараах мэдээллийг мөн хавсаргажээ.

Орон нутагт малын халдварт цэцэг, шүлхий, боом өвчнүүд гарч байгаатай холбоотойгоор он дуустал Нийслэл хот руу амьд мал тээвэрлэхийг хоригложээ.

Баянзүрх дүүргийн 6 дугаар цэцэрлэгийн Хужир булан дахь салбарт одоогийн байдлаар 90 хүүхэд хамрагддаг бөгөөд ойр орчим худаг байхгүй зөөврийн устай, долоо хоногтоо нэг удаа 23000 төгрөгөөр худалдаж авдагч хүрэлцдэггүй, цэцэрлэгийн ажилчид саваар нэмж зөөх тохиолдол гардаг байна.
Энэхүү байдлын үндэслэн Японы Мацүдониши ротари клубаас тухайн гэр цэцэрлэгт гүний худаг бариж хүлээлгэн өглөө. Ингэснээр тухайн Хужир булан дахь салбар цэцэрлэгийн ундны усны асуудлыг шийдэхээс гадна тухайн газрын ойр орчмын айлууд энэхүү гүний худгаас 24 цагаар усаа авах боломж бүрдэж байгаа юм.
Гүний худгийг хүлээлгэн өгөх ажиллагаанд Мацүдониши ротари клубын ерөнхийлөгч болон гишүүд, цэцэрлэгийн багш удирдлагууд оролцлоо. Энэ үеэр нийт хүүхэд багачуудад тоглох тоглоом, хичээлийн хэрэглэлийг гардуулж цаашдаа тухайн клуб Монгол улсад хүмүүнлэгийн олон үйл ажиллагаа хийхээр төлөвлөж буйгаа илэрхийллээ.

Нэгдсэн төсвийн 2015 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлангийн талаар Сангийн дэд сайд Х.Булгантуяа, нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд хийсэн аудитын талаар Монгол Улсын Ерөнхий аудитор А.Зангад нар танилцуулсан юм.

Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлангаар нийт 29.8 их наяд төгрөгийн хөрөнгө, 19.7 их наяд төгрөгийн өр төлбөр тайлагнагдсан байна. Нийт хөрөнгийн дүнд мөнгөн хөрөнгө 3.2 их наяд, авлага 6.2 их наяд, урт хугацаат хөрөнгө оруулалт 6.0 их наяд, үндсэн хөрөнгө 12.2 их наяд төгрөг байгаа аж. Нийт өглөгийн дүнд төрийн өмчит үйлдвэрийн газар, аж ахуйн нэгжүүдийн өр төлбөр 3.2 их наяд төгрөг байгаа бол, Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны өглөг 3.0 их наяд, гадаад үнэт цаасны өглөг 3.3 их наяд, гадаад зээлийн өглөг 4.5 их наяд төгрөг байгаа юм байна.

Нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлд улсын төсвийн 34 ерөнхийлөн захирагчийн 815 төсвийн байгууллага, нийслэл, дүүргүүд болон 21 аймгийн төсвийн байгууллагууд, Хүний хөгжлийн сан болон Нийгмийн даатгалын сангуудын төсвүүд хамрагдсан байна.

2015 оны гүйцэтгэлээр Монгол улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 6 их наяд төгрөгт хүрч 98.7 хувийн биелэлттэй, зарлага 7.1 их наяд төгрөгт хүрч 94.8 хувийн биелэлттэй гарсан байна. Нэгдсэн төсвийн тэнцэл 1 их наяд 156.9 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарч дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 4.99 хувьтай тэнцэж байгаа нь төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан тусгай шаардлагыг хангажээ. Нэгдсэн төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх, Засгийн газрын үнэт цаас, зээлийн төлбөрийг барагдуулах зорилгоор 2 их наяд 751.7 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг Засгийн газрын үнэт цаас арилжаалж бүрдүүлсэн байна. Тайлант хугацаанд Засгийн газрын үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 2 их наяд 70.3 тэрбум төгрөг, Засгийн газрын гадаад зээлийн үндсэн төлбөрт 126.4 тэрбум төгрөгийг тус тус төлсөн бол, гадаад төслийн зээлээр 305.9 тэрбум төгрөгийг, хөтөлбөрийн зээлээр 199.2 тэрбум төгрөгийг авч ашигласан байна. Түүнчлэн, Хөгжлийн банкнаас 433.6 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын ажлыг улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэйгээр санхүүжүүлсэн байна.

Улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 3.8 их наяд төгрөгт хүрч, 95.1 хувийн биелэлттэй, улсын төсвийн зарлага 5.0 их наяд төгрөгт хүрч, 95.8 хувийн биелэлттэй гарсан байна. Улсын төсвийн орлогын тасалдал нь нэгдсэн төсвийн орлогын гүйцэтгэлд голлох нөлөөг үзүүлсэн бөгөөд орлогын дутагдалд дотоодын эдийн засгийн идэвхигүй байдал, эрдэс бүтээгдэхүүний үнэ болон импортын бууралт зэрэг хүчин зүйлс нөлөөлсөн байна. Тухайлбал нийт импортын хэмжээ 3 тэрбум 797.2 сая ам.долларт хүрч өмнөх оноос 1 тэрбум 439.4 сая ам.доллараар буурсан, зэсийн тэнцвэржүүлсэн үнэ төлөвлөснөөс 844 ам.доллараар бага буюу 5,510.5 ам.доллар, баяжуулсан нүүрсний үнэ төлөвлөснөөс 21 ам.доллараар бага буюу 61.6 ам.долларт хүрч буурсан зэрэг нөхцөл байдлууд үүссэн байна. Түүнчлэн хувьчлахаар төлөвлөсөн төрийн өмчийг хувьчилж чадаагүйтэй холбоотой Төрийн өмчийн хорооны төвлөрүүлэх орлого тасалдсан, төсөвт байгууллагуудын өөрийн орлого 30.1 тэрбум төгрөг, донор, хандивлагч орнуудаас орохоор тооцсон тусламжийн орлого 9.3 тэрбум төгрөг, Өмнөговь аймгаас улсын төсөвт төвлөрүүлэх орлого 8.7 тэрбум төгрөгөөр тус тус төлөвлөгөөнөөс дутуу биелэсэн зэрэг нөлөөллүүд гарсан байна.

Улсын төсвийн зарлага 4 их наяд 996.9 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 221.6 тэрбум төгрөг, өмнөх оны гүйцэтгэлээс 232.3 тэрбум төгрөгөөр тус тус бага гарсан байна. Нийт зарлагын 20.5 хувь буюу 1 их наяд 22.7 тэрбум төгрөгийг цалин хөлс, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардалд, 13.3 хувь буюу 663.7 тэрбум төгрөгийг хүүгийн зардалд зарцуулсан байна. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтад 246.8 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон нь төлөвлөснөөс 111.1 тэрбум төгрөгөөр бага, харин гадаадын зээлийн хөрөнгөөр санхүүжих хөрөнгө оруулалтын ажлын гүйцэтгэлд 246.1 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон нь төлөвлөснөөс 66.1 тэрбум төгрөгөөр илүү гүйцэтгэлтэй гарсан байна.

Орон нутгийн 2015 оны төсвийн гүйцэтгэлээр нийт орлого 2 их наяд 33.7 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 2.9 хувь буюу 39 тэрбум төгрөгөөр дутуу төвлөрсөн байна.

Орон нутгийн төсвийн нийт зарлага 2 их наяд 79.1 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 10.3 хувь буюу 238.7 тэрбум төгрөгөөр дутуу зарцуулагдсан байна. Орон нутгийн нийт зарлага, санхүүжилтийн 79.2 хувь буюу 1 их наяд 647.2 тэрбум төгрөгийг урсгал зардалд, үүнээс цалин хөлс, нийгмийн даатгалын шимтгэл, нийгмийн халамжийн зардалд 1 их наяд 55.9 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан байна.

Орон нутгийн 2015 оны төсвийн тэнцэл 45.4 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарсан байна.

Хүний хөгжил сангийн 2015 оны төсвийн гүйцэтгэлээр 356.9 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээс 423 тэрбум төгрөг төвлөрч, төлөвлөгөө 118.5 хувийн биелэлттэй гарсан. Энэ нь тус санд оны эцсээр Эрдэнэт үйлдвэрээс 49 тэрбум төгрөг, Оюутолгой ХХК-с 28 тэрбум төгрөгийг АМНАТ-ын орлого төвлөрсөнтэй холбоотой байна.

Хүний хөгжил сан 2015 оны төсвийн жилд төр хариуцах иргэний эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлд 12 тэрбум төгрөг, Засгийн газрын үнэт цаас болон урьдчилгаа төлбөрийн хүүгийн зардал 67.3 тэрбум төгрөг, хүүхэд бүрт сар бүр олгох 20 мянган төгрөгт нийт 225.7 тэрбум төгрөгийг тус тус зарцуулсан байна.

Нийгмийн даатгалын сангийн 2015 оны орлогыг 1 их наяд 544.3 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөснөөс гүйцэтгэлээр 1 их наяд 480.5 тэрбум төгрөг төвлөрч, 96 хувийн биелэлттэй гарсан байна.

Харин нийгмийн даатгалын сангийн зарлага 2015 онд 1 их наяд 541.5 тэрбум төгрөгт хүрч, нийт төлөвлөгөөний 99.7 хувьтай тэнцсэн байна. Ингэснээр тус сангийн 2015 оны төсвийн тэнцэл 61 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарсан байна.

Танилцуулгуудтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан, Ж.Бат-Эрдэнэ, Б.Ундармаа нар Сангийн дэд сайд, улсын Ерөнхий аудитороос асуулт асууж, УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ, Л.Энх-Амгалан, Л.Элдэв-Очир, Д.Тэрбишдагва нар үг хэлж байр сууриа илэрхийлсэн юм. Дараа нь Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2015 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, “Монгол Улсын 2015 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар батлах нь зүйтэй гэсэн томьёоллоор санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхи дэмжсэн учир Байнгын хорооны санал, дүгнэлтээ Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд хүргүүлэхээр тогтлоо хэмээн УИХ-ын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат “Лийбхэрр” компанийн ТУЗ-ийн захирал Вилли Лийбхэрр тэргүүтэй төлөөлөгчдийг өнөөдөр хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын эхэнд Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Монгол Улс гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татах чиглэлд анхаарал хандуулж, цаашид олон төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаагаа хэллээ. “Лийбхэрр” компанийн ТУЗ-ийн захирал Вилли Лийбхэрр Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатад өөрийн компанийн үйл ажиллагааны талаар товч танилцуулав. “Лийбхэрр” компани нь дэлхийн 50 улсад 130 гаруй салбар компаниудаар дамжуулан үйл ажиллагаа явуулдаг. “Лийбхэрр” компани нь Монгол Улсад 2002 оноос уул уурхай, барилгын тоног төхөөрөмж нийлүүлж байгаа юм.

Онцгой байдлын ерөнхий газрын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газрын дарга, хурандаа Д.Батсайхантай гамшгаас урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ болон цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Бороо хур элбэгтэй, хэт халуун өдрүүд үргэлжилсэн зун болж өнгөрлөө. Цаг агаарын энэ нөхцөл байдлыг дагаад усны осол өмнөх үеийн­хээс харьцангуй ихэссэн. Онцгой байдлын байгууллага ямар арга хэмжээ авч ажиллав?
-Энэ зуны хувьд усанд осолдох тохиолдол өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад өссөн дүнтэй байлаа. Он гарсаар 28 аймгийн 51 суманд 56 удаа, нийслэлийн зургаан дүүрэгт 32 удаа усны ослын дуудлага бүртгэгдэж аврагчид маань 21 хүнийг аварч, 118 хүн нас барсан байна. Нас барсан иргэдийн 42 нь хүүхэд, 76 нь том хүн байгаа юм.
Нийт голуудын усны түвшин нэмэгдсэн, түүнчлэн бороо хур их орсонтой холбоотойгоор тогтоол ус бий болсон. Бага насны хүүхдийг хараа хяналтгүй орхисон, найз нөхөд, хамт олноороо аялал, амралт зугаалгаар явахдаа архи согтууруулах ундааг хэтрүүлэн хэрэглэсэн, сэрүүцэх зорилгоор усанд орох, үертэй голыг гарц гарамгүй газраар морьтой болон автомашинтай гатлах гэж ордог зэрэг шалтгаанаас болж олон хүн амь насаа алдаад байна.
Энэ зуны хувьд зөвхөн усны ослоос урьдчилан сэргийлэх зорилгоор л гэхэд “Үер, усны ослоос урьдчилсан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлэх”, “Бэлэн байдлыг хангах тухай” албан бичгийг төв, орон нутгийн Онцгой байдлын газар, хэлтэс, анги салбаруудад хүргүүлэн тодорхой ажлуудыг зохион байгууллаа.

Мөн “Болзошгүй усны ослоос урьдчилан сэргийлье” нэгдсэн арга хэмжээг зохион байгууллаа. Энэ арга хэмжээний хүрээнд нийслэлийн хэмжээнд гэхэд л Туул гол дагуу Баянзүрх дүүргийн 20-р хороо, Гачууртын Хадан цохионоос Хан-Уул дүүргийн нутаг Яармагийн гүүр хүртэл Нийслэлийн Онцгой байдлын газар, дүүргүүдийн Онцгой байдлын хэлтэс, Нийслэлийн аврах анги, Аврах тусгай ангийн нийт 200 гаруй албан хаагч өдөр бүр эргүүлд гарч ажилласан.
Хэсэг тус бүр 8-9 хүний бүрэлдэ­хүүнтэй, тэдний дунд усчин аврагч, химичин аврагч, шүхэрчин аврагч гээд бүх төрлөөр мэргэшсэн аврагчид багтаж, баг бүр дөрвөн км газрыг хариуцан голын эрэг дагуу завьт эргүүл болон явганаар эргүүл хийж голын эрэг дагуу амарч зугаалж байгаа иргэдэд анхааруулга, сэрэмжлүүлэг өгч байлаа.
-“Болзошгүй усны ослоос урьдчилан сэргийлье” нэгдсэн арга хэмжээ улс орон даяар явагдсан. Ямар үр дүн харагдаж байна?
-Орон даяар зохион байгуулагдсан энэ ажлын хүрээнд төв, орон нутгийн Онцгой байдлын газар, хэлтсүүдээс голын ай сав, нуур, цөөрөм, амралт сувиллын газруудад 1000 гаруй удаа 30000 гаруй км газар нутгийг хамруулан, давхардсан тоогоор 5000 орчим албан хаагч ажилласан байна.
Ингэж ажиллахдаа болзошгүй усны ослоос урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг эрчимжүүлэх, бусад байгууллага, аж ахуйн нэгжийг татан оролцуулах чиглэлээр Гамшгаас хамгаалах улсын хяналтын байцаагчийн албан мэдэгдэл 67, танилцуулга 41-ийг хүргүүлж, хүмүүс олноор цуглардаг гол усны ай сав газруудад 212 сэрэмжлүүлэх салбар шинээр байрлуулж, 108 самбарыг сэргээн засварласан.
Мөн голын ай сав газар, нуурын эргээр амарч зугаалж байгаа 70 мянга орчим иргэнд болзошгүй үер, усны аюул, ослоос урьдчилан сэргийлэх сэрэмжлүүлэг, сурталчилгааны мате­риал тарааж, гол мөрөн, нуураар завьтай эргүүл, эрэг дагуу автомашин, мотоциклтэй эргүүл ажиллуулж, чанга яригчаар ард иргэдэд ухуулга сурталчилгаа хийж, гарц, гарамгүй хэсгээр явганаар болон автомашинтайгаар голыг гатлах­гүй байхыг анхааруулсан тэм­дэг тэмдэглэгээг 78 цэгт шинээр байршуулаад байна.
Усны осол хамгийн ихээр бүртгэгд­дэг нийслэлийн хэмжээнд гэхэд нэгдсэн арга хэмжээ явагдсан 21 хоногийг өмнөх 21 хоногтой харьцуулахад санамж, сэрэмжлүүлэг хүргэсэн иргэдийн тоо 52,7 хувиар өсч, усанд осолдож амь насаа алдсан иргэдийн тоо 42,8 хувиар буурсан байгаа нь урьдчилан сэргийлэх нэгдсэн арга хэмжээний үр дүн байлаа. Энэ бүгдийг аймаг орон нутаг бүрээр ярих юм бол нэлээд дэлгэрэнгүй ярилцлага болох учраас үр дүнг нэгтгээд танилцуулахад ийм байна.
-Энэ жилийн хувьд үерийн тохиолдол бас нэлээд их байх шиг байлаа?
-2016 он гарсаар манайд ирсэн мэдээгээр 17 удаа үер болсон байна. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад өссөн үзүүлэлт юм. Монгол оронд тохиолдож буй байгалийн аюулт үзэгдлийн нэг бол үер усны аюул юм. Ялангуяа зуны улиралд их хэмжээний аадар бороо орж, зарим бүс нутагт хүндрэл учирдаг. Энэ жил долоодугаар сарын 14-нөөс хойш буюу наадмын дараа дийлэнх нутгаар их халсныг эс тооцвол нийт нутгаар хүчтэй аадар бороо цөөнгүй орсон. Улмаар зарим бүс нутагт үерийн аюул болсныг та бүхэн мэдэж байгаа. Ялангуяа Баян-Өлгий, Увс, Орхон, Завхан, Баянхонгор, Өвөрхангай, Дархан-Уул аймаг болон Улаанбаатар хотын зарим дүүрэгт үерийн аюул нүүрлэж, иргэд багагүй хохирол амслаа.
Үерийн хор хохирлыг арилгах зорилгоор ОБЕГ болон тухайн аймаг, орон нутгийн онцгой комисс тодорхой арга хэмжээнүүдийг түргэн шуурхай авч ажилласаны үр дүнд байдлыг хурдан тогтворжуулсан. Мөн аймаг бүрт үерийн далан шуудууг засч сайжруулах ажлууд хийгдсэн. Эдгээр үерийн голомтуудад Онцгой байдлын 380 гаруй албан хаагч, орон нутгийн цагдаагийн байгууллага, мэргэжлийн ангийн бие бүрэлдэхүүн, орон нутгийн иргэдийн хамт нийтдээ 450 хүн, 100 гаруй техник хэрэгсэлтэй ажилласан байна.
Ер нь жил бүр үргэлжилсэн бороо орох үеэр үер буух тохиолдол их гардаг. Газар төлөвлөлт буруу, айл өрхүүд гэрийн буурь, байшингийнхаа суурийг өндөрлөөгүй суурьшнаас болж ус тогтох нөхцөл бүрддэг. Тиймээс энэ тал дээр анхаарч үер усны гэнэтийн аюулаас урьдчилан сэргийлж, хашаа орчмыг өндөрлөх, үерийн ус зайлуулах далан, суваг шуудуу татах зэрэг арга хэмжээг иргэд маань өөрсдөө авч, урьдчилан сэргийлэх хэрэгтэй. Мөн орон нутагт гол, мөрөн болон хуурай сайр, гуу жалга даган нутаглаж буй малчид, ард иргэдийг үер усны аюулаас болгоомжлох, тээврийн хэрэгслийн жолооч нар зам, гарам, гарцаар зор­чихыг бид байнга анхааруулж байдаг.
-Аливаа гамшиг осол ард иргэдийн хайхрамжгүй, анхаарал болгоомжгүй байд­лаас үүсэх нь бий. Тэгвэл Онцгой байдлын албаны зүгээс явуулж байгаа анхааруулга, сэрэмжлүүлгийг иргэд хэр хүлээж авч байна вэ?
-Өөрийн тань хэлдгээр иргэд маань анхаарал болгоомжгүй, хэнэггүй зангаасаа болж аливаа осол гамшигт өртөх нь бий. Тиймээс бид аливаа гамшиг ослын үед иргэдийг авран хамгаалахаас гадна гамшиг осол болохоос урьдчилан сэргийлэх чиглэлийг түлхүү барьж ажиллаж байна.
Үүнд иргэдийн маань оролцоо туйлын чухал. Бидний зүгээс хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудтай хамтран сэрэмжлүүлэг явуулахаас гадна дээрх урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнүүдийг байнга зохион байгуулж, аврагчид маань өөрсдийн биеэр явж иргэддээ анхааруулга, сэрэмжлүүлэг хүргэн ажилладаг. Олон хүн сайнтай муутай, ой мод урттай богинотой гэгчээр бидний шаардлага, анхааруулгыг нээрээ тийм шүү, ойл­голоо, баярлалаа гэж хүлээн авч, дагаж мөрдөх нэгэн байхад үл тоох нь ч байна.
Гэхдээ энэ бүгд иргэд та бүхний төлөө гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ямар ч гамшиг ослыг эрсдэл багатай даван туулахад иргэн таны оролцоо туйлын чухал гэдгийг энд онцлон тэмдэглэмээр байна. Иргэд та бүхэн гамшгийн эрс­дэлээс урьдчилан сэргийлэх боловс­ролыг олж авснаар өөрийгөө болон бусдын амь насыг авран хамгаалах мэд­лэг чадвар, дадалтай болж, эрүүл, аюулгүй амьдрах орчныг бий болгож чадна. Тийм болохоор иргэний үүргээ биелүүлж, мэргэжлийн байгууллагуудын үйл ажиллагааг дэм­жиж, өгсөн анхааруулга, сэрэмжлүүл­гийг мөрдөж байгаарай гэж хүсэх байна.
-Дэлхийн улс орнуудын жиш­­гийг харж байхад гамш­гаас урьдчилан чиглэлийн мэдлэгийг бүр бага наснаас нь суулгаж өгдөг юм билээ. Тухайлбал, газар хөдлөлт, цунамигийн гамшиг ихээр тохиолд­дог болоод ч тэр үү газар хөдлөлтийн гамшгийн үед ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ гэдгийг японд цэцэрлэгийн хүүхдүүд ч мэдэж байдаг. Гэтэл манай томчууд бараг мэдэхгүй гэж хэлж болно. Энэ тал дээр Онцгой байдлын байгууллага ямар бодлого барьж ажиллаж байгаа юм бол?
-Өнөөдөр дэлхий нийтээрээ гамш­гаас урьдчилан сэргийлэх, эрсдэлийг бууруулах асуудалд анхаарлаа хандуулж байна. Ялгаагүй манай Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллагын хувьд ч урьдчилан сэргийлэх асуудлыг чухалчлан авч үзэж, олон төрлийн сургалт, сурталчилгааг явуулж байна.
Аливаа гамшгийн эрсдэлийг бууруулахын тулд иргэдэд энэ чиглэлийн мэдлэгийг олгох хэрэгтэй. Үүний тулд бид гамшгаас хамгаалах иж бүрэн сургууль, команд штабын сургууль гээд олон төрлийн сургалтыг ард иргэдийн дунд зохион байгуулж байна. Албан хаагчдаа чадавхжуулах сургалтуудыг мөн зохион байгуулж, гадаад дотоодын академи, сургуулиудад сургаж байна. Тэр дундаа гамшгийн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх насан туршийн боловсролыг олгохын тулд сургуулийн өмнөх насныхан болон ЕБС-ийн сурагчдад зориулсан “Аюулгүй амьдрах ухааны үндэс” хичээлийн сургалтын хөтөлбөр, сэдэвчилсэн төлөвлөгөө, гарын авлагыг боловсруулан сургалтын цөм хөтөлбөрт оруулан хэрэгжүүлэх саналаа БСШУСЯ-нд хүргүүлээд байгаа. Энэ хөтөлбөр, төлөвлөгөөг Боловсролын хүрээлэнгийн зохих мэргэжилтнүүд хянаж үзээд, санал дүгнэлтээ өгөх юм. Энэ ажил маань дэмжигдэх байх гэсэн итгэл дүүрэн байна.
Мөн их, дээд сургуулийн оюутнуу­дад зориулсан сургалтын хөтөлбөр боловсруулж, БСШУСЯ-ны дээд боловсролын асуудал хариуцсан газар болон МУИС-ийн эрдэмтэн багш нараар хянуулж, зохих дүгнэлтийг аваад байна. Энэ хөтөлбөрийг их, дээд сургуулийн сургалтын төлөвлөгөөнд тусгаснаар оюутнуудад гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, гамшгийн үед өөрийгөө болон бусдыг авран хамгаалах мэдлэг, чадвар олгох сургалтыг албан ёсоор явуулж эхлэх юм. Ингэснээр бид гамшгийн ослын аюулаас урьдчилан сэргийлэх, хор хохирлыг бууруулах талаарх мэдлэг, чадварыг ард иргэддээ бүр хүүхэд наснаас нь системтэйгээр олгох нөхцөл боломж бүрдэж байна.
Харин ард иргэд болон байгууллагын удирдах ажилтан гэх мэт бусад ангиллын сургалтууд хөтөлбөр, төлөвлөгөөний дагуу байнга явагдаж байна. Эдгээр сургалтад зориулсан гарын авлагыг боловсруулж, хэвлэлтэд өгөхөд бэлэн болсон. Гарын авлагууд хэвлэгдсэнээр ард иргэд, байгууллага, аж ахуйн нэгжийн ажилтан, албан хаагчид, удирдах албан тушаалтан, аймаг, сум, дүүргийн удирдлагууд, мэргэжлийн ангийн бүрэлдэхүүн гамшгийн талаар иж бүрэн ойлголтыг авах ширээний номтой болно гэсэн үг.
Энэ мэтчилэн гамшгийн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлийн олон ажлыг хийж байна.
-Өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг эрчимжүүлэх хэрэгтэй, цочир хүйтэрч болзошгүй гэсэн анхааруулгыг холбогдох байгууллагууд өгч байгаа. Тэгэхээр сүүлийн үеийн цаг агаарын нөхцөл байдлын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгөхгүй юү?
-Цаг агаарын байгууллагаас ирүүлсэн мэдээгээр есдүгээр сарын дунд үеэс ихэнх нутгаар бороо, уулархаг нутгаар нойтон цас орж, тариалангийн нутгаар цочир хүйтрэх төлөвтэй байгаа. Тиймээс хоног алдалгүй тариа ногоогоо хураах, хадлан тэжээл бэлтгэх ажлыг гүйцэтгэх хэрэгтэй гэсэн анхааруулгыг өгөөд байна.
Мөн 2016-2017 оны бэлчээрийн даацыг тооцоолж гаргасан дүнгээр нутгийн 80 орчим хувьд мал өвөлжилт, хаваржилт хэвийн байх боломжтой гэж үзэж болохоор байна. Харин нутгийн 20 гаруй хувьд өөрийн сумын нутагт мал сүргээ онд оруулах боломж муу, ялангуяа Архангай, Баян-Өлгий, Булган, Өвөрхангай, Дархан-Уул, Дорноговь, Дундговь, Сүхбаатар, Төв, Увс, Ховд, Хэнтий аймгуудын зарим сумын нутгаар бэлчээрийн даац олон дахин хэтэрсэн тул мал өвөлжилт, хаваржилтын нөхцөл хүндрэх төлөвтэй байна.
Мөн цас ахиу орох төлөвтэй байна гэж Цаг уурын байгууллагаас мэдээлсэн тул хадлан тэжээлээ сайн бэлтгэх, өвөлжилт хаваржилтын ажлыг эртнээс оновчтой зохион байгуулах шаардлагатай байгааг анхааруулья.

Ардчилсан нам ялагдлын шалтгаануудад дүгнэлт хийж байна

АН-ын шинэчлэлийн ажлын хэсгээс мэдээлэл хийлээ. Тус ажлын хэсэг нь өнгөрсөн сарын 3-ний өдөр байгуулагдсан бөгөөд 2016 оны УИХ-ын сонгуульд АН-ын ялагдсан шалтгаанд дүгнэлт хийж, намын дүрмийг шинэчлэх зорилготой юм.

Жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулагддаг “Итгэл, найдвар, боломж - Улаанбаатар-2016” бүх нийтийн гүйлт ирэх бямба гарагт Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд болно.

Төрийн албан хаагч тэтгэвэрт гаргахад 24-36 сарын цалинтай тэнцэх тэтгэмжийг 1-12 сар болгон бууруулж байгааг эсэргүүцэн Эрүүл мэндийн ажилтны үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос өнөөдөр мэдээлэл хийлээ.

Хууль зүйн байнгын хороо өнөөдөр хуралдлаа.

Канад Улсын парламентын Нийтийн танхимын дарга Жиофф Рэганы Монгол Улсад хийж буй албан ёсны айлчлалын хүрээнд өнөөдөр хэд хэдэн баримт бичигт гарын үсэг зурлаа.

АН-ын 100 орчим нэр дэвшигчийг бүртгэхээс татгалзжээ
Орон нутгийн сонгуульд нэр дэвшигчдийг бүртгэх үеэр Ардчилсан намын гишүүдийг бүртгэхээс татгалзсан ноцтой зөрчлүүд илэрсэн талаар тус намын Намын байгуулалтын газрын дарга Л.Уртнасан, Онцгой комиссын хяналтын ерөнхий хорооны нарийн бичгийн дарга Б.Батхуяг, Нийслэлийн Багахангай дүүргийн намын хорооны гишүүд мэдээлэл хийлээ.
Ирэх сарын 19-ны өдөр орон нутгийн сонгууль болно. Өнөөдрийн байдлаар уг сонгуульд нэр дэвшихээр нийт 14300 орчим нэр дэвшигч бүртгүүлсэн байна. Нэр дэвшигчдийг бүртгэх үеэр 9 аймагт 100 орчим АН-ын нэр дэвшигчийг бүртгэхээс татгалзсан байна. Тодруулбал, Архангай аймгийн Өлзийт суманд АН-аас нэр дэвшсэн 21 нэр дэвшигчийг тодорхойгүй шалтгаанаар бүртгэхээс татгалзжээ. Мөн Өгийнуур суманд 1, Жаргаланд суманд 1, Өмнөговь аймгийн Ханхонгор суманд 21, Дархан-Уул аймагт 1, Баянхонгор аймгийн Шинэжинст суманд 2, Дорноговь Даланжаргалт суманд 2, Багахангай дүүрэгт 17 нэр дэвшигчийг сонгуульд нэр дэвшигчээс хассан шийдвэрийг гаргажээ. Ингэхдээ үл ялиг шалтгаанаар, хуулийн тодорхой заалтгүйгээр бүртгэхээс татгалзжээ. Тиймээс улс төрийн нэг хүчний үйл ажиллагааг дэмжсэн, эрх баригч намын талд ажилласан ийм үйлдлээ зогсоохыг АН-аас шаардлаа. Гишүүдийнх нь сонгох, сонгогдох эрхийг хаасан, ялгаврлан гадуурхсан уг асуудлаар АН хууль, шүүхийн байгууллагад хандахаар болсноо мөн энэ үеэр мэдэгдлээ.
Өнгөрсөн зургадугаар сард болсон УИХ-ын сонгуулийн үр дүнд нөлөөлсөн гэж үзсэн иргэдийн шилжилт хөдөлгөөн буюу “царцааны нүүдлийн” асуудлаар АН Үндсэн хуулийн цэцэд хандсан ч дээрх маргааны асуудлыг хууль зөрчсөн гэж үзээгүй байна. Тиймээс Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанд давж заалдахаар болжээ.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч С.Батболд “Газар эзэмшүүлэх эрх олгож баталгаажуулах тухай” А/640 дүгээр захирамж гаргалаа. Захирамжаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг баталгаажуулах хүсэлт гаргасан хуулийн этгээдийн хүсэлтийг үндэслэн Сонгинохайрхан дүүргийн 25 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт 104 дүгээр сургуулийн баруун талд цэцэрлэгийн зориулалттай 1600 ам метр газрыг Сонгинохайрхан дүүргийн Засаг даргын Тамгын газарт 15 жилийн хугацаатай эзэмшүүлэх, Хан-Уул дүүргийн 1 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт 1422 ам метр газрыг Монгол Улс дахь Арабын нэгдсэн Эмират Улсын Элчин Сайдын Яаманд конторын зориулалтаар 5 жилийн хугацаатай ашиглуулах эрхийг тус тус баталгаажуулав. Газар эзэмших, ашиглах эрх нь баталгаажсан хуулийн этгээдтэй холбогдох хууль тогтоомж, журмын дагуу гэрээ байгуулж, гэрчилгээ олгон, хэрэгжилтэд хяналт тавьж ажиллахыг нийслэлийн Газрын албанд даалгалаа гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.