MN-мэдээллийн төвд

12:00 цагт: “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувь ард түмний мэдэлд байх уу, Худалдаа хөгжлийн банкны мэдэлд байх уу” сэдвээр “Эрх чөлөө“ намаас мэдээлэл хийж “Эрдэнэт” үйлдвэрийн хувьчлалтай холбоотой шинэ баримт дэлгэнэ.

12:30 цагт: Соёлын тэргүүний ажилтан, дуучин Н.Бямбажавын “Түмэнтэйгээ” тоглолтын талаарх мэдээллийг сонирхоорой.

БХБЯ-ы Барилгын Хөгжлийн Төвд

14:00 цагт: ”21 аймгийн Газрын Харилцаа Барилга Хот Байгуулалтын Газрын дарга нарын уулзалт семинар” болно. Энэ үеэр Барилгын Хөгжлийн Төвийн захирал Ц.Амарсанаа Аймгуудын ГХБХБГ-ын дарга нартай гэрээ байгуулна.

С.Зориг агсны дүү С.Оюун ч мөн адил саналтай байгаагаа хэвлэлд ярьсан байгаа. Биднийг мэдээлэл тарааж болохгүй гэж тагнуулын байгууллага анхааруулсан. Гэвч бид дуугүй байсаар гэмгүй мөрөөрөө амьдарч байсан ах дүүсээ хэрэгтэн мэтээр яллуулахыг хүсэхгүй байна. Бидний амь нас эрүүл мэндэд ямар нэг аюул учирвал тагнуулын байгууллга болон төрийн тэргүүн хариуцах болно.

...АН намын оршуулга сайхан болж байна. Амь тасалж үзсэн туршлагатай хүнээр нам бариулж байгаад нийт гишүүд баяртай байна. АН гишүүдэд ардчилал хэрэггүй, ажил ч хэрэггүй, улс орны хөгжил ч хэрэггүй. Тэдэнд 5-10 цаас өгөхөд л цадчихна. Ийм л үнэн ил боллоо...

Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн талаар болон цагдаагийн байгууллагын өмнөх хуулиудын тухай Цагдаагийн ерөнхий газрын дарга асан, хошууч генерал Б.Пүрэвтэй ярилцлаа.

-Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн талаар ярихын өмнө 1990 оны Цагдан сэргийлэх, засан хүмүүжүүлэх байгууллагын ажилтнуудын үйл ажиллагааны хуулийн тухай ярилцъя.
-1990 оны дөрөвдүгээр сард НАХЯ татан буугдаж, цагдаагийн байгууллага Засгийн газрын харьяанд шинэчлэн байгуулагдаж байх үед эрүүгийн болон нийгмийн хэв журмын байдал хүнд байлаа. Тэр үед хүнд байсан нэг асуудал бол, цагдаагийн алба хаагчдын ажлыг хийлгэдэггүй залуус олон болсон. Мөрдэсийг нь авч хаядаг, автобуснаас хөөж буулгадаг, хүн баривчлаад явж байхад нь бөөгнөрч очин тавиулдаг, нэг тийм хуурамч хувьсгалчид бий болоод байв. 1990 оны дөрөвдүгээр сарын сүүлч гэхэд тэр үеийн цагдан сэргийлэхийн алба хаагчид дүрэмт хувцас өмсөхөө больсон, Улаанбаатарт дүрэмт хувцастай цагдаа харагддаггүй болоод байсан. Тэгээд Ардын их хурлын чуулган хуралдахад цагдаагийн байгууллагын ажилтны үйл ажиллагааны баталгааны тухай хуулийн төсөл оруулсан юм. Үүнийг хэлэлцэн батлах гэж байхад засан хүмүүжүүлэх гэдэг үгийг оруулъя гэдэг санал гарсныг бид дэмжиж, Цагдан сэргийлэх, засан хүмүүжүүлэх байгууллагын ажилтнуудын үйл ажиллагааны тухай их сайн хууль баталсан юм даа, 1990 онд.
Ардчилсан засаг байгуулагдаад баталсан анхны хуулиудын нэг. Их хурал баталж, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч П.Очирбат гарын үсэг зурж батламжилсан. Тэр их сайн хууль болсон учир өнөөдрийг хүртэл хоцрогдоогүй. 1990 оны хуульд хуулбарлагдаж орсон, саяын /Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл/ хуулийн төсөлд хуулбарлаж оруулсан. Бид тэрхүү хуулиас эхлээд Цагдаагийн байгууллагын хуулиа ноороглосоор байгаад 1993 онд батлуулсан. Гадна, дотрын юм их үзсэн. Сүүлдээ энд, тэндхийн юм хараад хэрэггүй юм байна. Албандаа юу хэрэгтэй байна, тэрийгээ л бичиж хууль болгоё гэсэн онол бариад хуулиа боловсруулж хийсэн дээ.

-Хорин жил үүрэг гүйцэтгэсэн Цагдаагийн байгууллагын хуулийг шинэчлэх цаг нь болсон байсан уу, 2013 онд. Магадгүй арай эртэдсэн юм болов уу?
-1993 оны хууль 20 гаруй жил үйлчилж, үүргээ сайн биелүүллээ. 2013 онд уг хуулийг шинэчилсэн. Шинэчлэх цаг нь болсон байсан уу гэвэл болсон, тодруулмаар юм байсан. Анхны хуулийг бичиж байх үед нэг их хууль боловсруулж мэдэж байсан биш, ямар нийгэм хаашаа хөгжихийг мэдсэн биш. Тийм болохоор нийгмийн хөгжлөө дагаад өөрчлөх шаардлага гарсан. Гэхдээ тодруулах, дэлгэрүүлэх юм байснаас засаж залруулах алдаа байгаагүй юм шүү, 1993 оны хуульд. 2013 онд баталсан Цагдаагийн албаны тухай хуулийн заалтууд хуулийн шинжлэх ухааны эсвэл практикийг зөрчсөн юмгүй хууль шиг л хууль байсан.

-Тэгвэл батлагдан, хэрэгжээд удаагүй хуулийг ийм яаруу засах ямар шалтгаан байна вэ?
-Гагцхүү 1993 оны хуулиар зохицуулж байсан нэг хэсэг асуудлыг 2013 онд хасаж, биеэ даасан өөр хуулиар зохицуулна гээд аваад үлдсэн нь яаралтай засаж буй шалтгаан юм. Тухайлбал, хууль сахиулагчийн эрх зүйн байдлын хууль, Хууль сахиулахын хуулиар зохицуулна гээд хассан. Мөн яг санал өгмөөр өдөр тутмын амьдралд хэрэг болдог зүйлд санал оруулах гэхээр энэ асуудлыг хууль зүйн асуудал эрхэлсэн Засгийн гишүүн шийднэ гээд нэг өгүүлбэр тавьчихсан, санал өгөх ямар ч боломж байдаггүй. Энэ хоёр шалтгаанаас болоод 2013 оны хууль түргэн засагдаж байна. Энэ удаа боловсруулсан хуулийн төслийг дэлгэрэнгүй үзсэн, сайн ажилласан. “Хууль төрөхийн өмнө” хэлэлцүүлэг дээр товч илтгэл хэлэлцүүлсэн, ер нь аятайхан хууль болж байгаа. 1993, 2013 оны хуулиас авах юмыг нь сайн авсан, заримыг үг үсэггүй хуулсан бас дэлгэрүүлж, шинэчилсэн. Цагдаагийн алба хаагчдын эрх зүйн байдлыг сайн дэлгэрүүлж өгсөн.
Аливаа үйл ажиллагаа явуулах процессын гэж хэлмээр заалтыг дэлгэрүүлсэн. Түүнчлэн хүний биед үзлэг хийнэ, замын хөдөлгөөний чиглэлийг өөрчилнө гэдгийг хэн, хэрхэн хийхийг дэлгэрүүлэн зааж өгсөн. Ер нь цагдаагийн албатай холбоотой юмыг бүгдийг нэг хууль дээр бөөгнүүлсэн, аятайхан хууль болж байгаа. Их эвдэлгүй батлагдаад гарвал монголын цагдаагийн байгууллага, алба нэлээн боломжийн хуультай болно гэж би бодож байна.

-Энэхүү хуулийн төсөлд цагдаагийн алба хаагч хуулиа баримтлан ажиллахын сацуу иргэдийн эрхийг хамгаалах асуудлыг хангалттай зохицуулж чадсан уу?
-Энэ хуулийн гол онцлог нь иргэдэд тусалсандаа байгаа юм. Хуучин бол ийм шалтгаанаар иргэдийн орон байранд нэвтрэн орж болно, бичиг баримтыг шалгаж болно гээд гээд хэлчихсэн, заримд нь тийм нөхцөлд гээд үндэслэл тавьсан байдаг. Харин энэ хуульд тэр бүрийг задалж өгсөн нь иргэний эрхээ хамгаалж, цагдаагийн ажилтан зөв ажиллах, алдаа гаргахгүй байх эрхийг нээж байгаа чухал алхам юм. Иргэний эрхийн хамгаалаад, хуулиа баримтлан зөв ажиллана гэдэг цагдаагийн ажил бүтэмжтэй болох үндэс суурь байдаг байхгүй юу. Миний цагдаагийн ажилтнуудад удаа дараа хэлдэг “Хуулиа сайн баримталж ажилла, хүний эрхийг хүндэтгэж ажилла” гэсэн хоёр үгийг төрөөс та нарт тавиад, юм хийлгэх гээд байгаа шаардлага юм шиг битгий бод. Миний ажил амжилттай болох, сүүлд нь би хэл аманд орохгүйгээр ажлаа зөв хийх технологи гэдгийг ойлгож ажилла гээд дахин дахин хэлээд байгаа юм.

-Алба хаагчдын нийгмийн баталгааг таван бүлэгт оруулж нэлээн сайжруулж өгсөн гэж байна. Тухайлбал?
-1993 оны хууль алба хаагчийн нийгмийн баталгааг хангах талаар нэлээн сайн болсон. Жишээлбэл, 1990 онд батлагдсан хуулиас авч оруулсан хоёр заалт бий. Цагдаагийн алба хаагч албан үүргээ гүйцэтгэж яваад амь насаа алдвал тухайн бала хаагчин авч байсан цалинг бага хүүхдийг нь насанд хүртэл олгоно. Алба хаагч албан үүргээ гүйцэтгэж яваад хөдөлмөрийн чадвараа алдаж, тэтгэвэр, тэтгэмж авахад хүрвэл түүний авч байсан цалинг нь өгнө. Хэрэв насаараа тийм байдалд байх болвол насан туршид нь олгох, энэ хугацаанд цалин нэмэгдвэл тэр хэмжээгээр бодож өгөх тухай хуульчилсан байдаг. Дэлхийн бусад орноос ч үүнээс давсан баталгаа олно гэж байхгүй болов уу. Яг энэ асуудлаар бол чинээндээ тулсан баталгаа. Гэвч 1993 оны хуульд орсон баталгааг сайжруулж болохгүй гэсэн үг биш. Энэ бол зөвхөн эдийн засгийн баталгаа. 2013 оны хуульд цөөхнийг оруулаад бусдыг өөр хуулиар зохицуулна гэж үлдээсэн байсан. Одоо энэ хуульд хууль зүйн баталгаа, эдийн засаг, нийгмийн баталгаа зэрэг таван бүлэг болгоод хийж байгаа.
Нийгмийн баталгаа сайжирсан гэж бодож байна. Цагдаагийн алба хаагч юунд ч санаа зовохгүй ажлаа хийгээд байхаар цалин хангамж өгнө гэж байхгүй. Энэ боломж манай улсад байхгүй, дэлхийн бусад чинээлэг орнуудад ч байдаггүй л юм шиг байна билээ. Гэхдээ манайх байгаа түвшиндээ, улсынхаа хөгжилд тааруулаад цагдаагийн алба хаагчийн нийгмийн баталгааг таван хэсэг болгоод нэлээн сайн гаргаж өгсөн. Төр намайг хамгаалж, миний ар талыг чадах хэмжээгээрээ дааж байгаа гэж цагдаагийн алба хаагч, түүний гэр бүлийн гишүүд бодож, ажлаа сайн хийхийн төлөө зүтгэх сэтгэл төрөх боломж бүрдэж байна гэсэн үг.

-Хэрэв энэ хуулийн төсөл батлагдвал Монголын цагдаагийн байгууллагад үзүүлэх үр дүн, ач холбогдлыг та юу гэж харж байна вэ?
-Энэ хууль нэг их эвдрэхгүй батлагдвал Монголын цагдаагийн байгууллага, алба боломжийн хуультай болох нь. Үүгээр барахгүй 20 гаруй жил хүчин төгөлдөр хэрэгжсэн өмнөх хуулиас дутахгүй тогтвортой үйлчлэх болов уу гэж дүгнэж байна даа, онол, практикийн талаас нь хараад. 1993 оны хуулийн Интерполын Азийн бүсийн 30-аад орны төлөөлөгчдийн бага хурлын үеэр танилцуулан санал авч байхад газар, газрын хуулиас дутахааргүй л юм шиг дуулдаж байсан. Энэ удаагийн хууль үүнээс улам сайжирч байгаа. Тиймээс нэлээн хэдэн жил цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааны эрх зүйн үндэс болж үйлчлэх байх гэж бодож байна.

ХОНЬ - (3/21-4/19)



Санхүүгийн байдлаа сайжруулах, мөнгөтэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлэхэд тохиромжтой өдөр. Хувийн төлөвлөгөө амжилттай хэрэгжинэ. Зарим нь томоохон эд зүйлийг боломжийн үнээр худалдан авна. Хоол хүнсээ анхаарч, эрүүл зөв хоолны дэглэмийг дага.



ҮХЭР - (4/20-5/20)



Өдрийн эхний хагас чөлөөтэй бодож сэтгэх, уран зөгнөл төсөөлөлд автахад ээлтэй. Харин аливаа чухал ажил хэргийг үдээс хойш барьж авбал амжилттай хэрэгжинэ. Хамт ажиллагсад болон удирдлагадаа юу чадахаа харуулаарай. Эрүүл мэнддээ анхаарвал үр дүн сайтай байна.



ИХЭР - (5/21-6/21)



Сайн өдөр. Өнөөдөр хамгийн чухал ажлаа амжуулж болно. Санхүүгийн асуудлаа шийдвэрлэх, том эд зүйл худалдах, худалдан авах гэх мэт. Нүүдэл хийх, барилга засварын ажил эхлүүлэх, шинэ мэргэжилд суралцахад ээлтэй. Бодлын энерги хүчтэй байгаатул зөвхөн сайн зүйлийг бодож, ирээдүйгээ сайнаар зөгнөн төсөөл.



МЭЛХИЙ - (6/22-7/22)



Амьдралын шалгуур тавигдах өдөр. Тиймээс та өнөөдөр юу юунаас илүү ухаалаг байж, амьдралын апь ч хүрээний асуудалд хариуцлагатай ханд. Таны цаашдын амьдралыг тодорхойлох зарим нэг чухал үйл явдлын эхлэл тавигдах ба таны хандлагаас үр дүн нь хамаарна.



АРСЛАН - (7/23-8/22)



Өнөөдөр таны хийх ямар ч ажил ашиг орлого, баяр баясгалан сэтгэлийн таашаал өгнө Бүтэхгүй байгаа зүйлийг бүтээх гэж дахин оролдох хэрэггүй. Мөнгө санхүүтэй холбоотой аливаа ажиллагааг хойшлуул.



ОХИН - (8/23-9/22)



Өнөөдөр нөхцөл байдал танаас илүү хариуцлагатай, туйлбартай байхыг шаардана. Хамгийн эгзэгтэй мөчид элдэв хориг саадтай тулгарахгүйн тулд өглөөнөөс эхлээд биеэ хэрхэн авч явахаа нарийн тооцох ёстой. Зардал гарах магадлал байгаа болохоор санхүүгийн хуваарилалтаа зөв хийх нь чухал. Хайр дурлалын асуудалд бодитой хандахыг хичээ. Хэт хийсвэр байвал хууртаж болзошгүй.



ЖИНЛҮҮР - (9/23-10/22)



Чухал шийдвэр гаргах, холын аянд гарахад тохиромжтой өдөр. Шинэ хүмүүстэй танилцаж сэтгэл санаагаа сэргээх нь танд ашигтай тул найз нөхөдтэйгээ хамт бай. Ганцаардах, гуньж гутрахад таагүй нөлөөтэйг анхаар.



ХИЛЭНЦ - (10/23-11/21)



Санхүүгийн асуудлаа шийдвэрлэхэд ээлтэй өдөр. Өр төлбөр, өглөг авлагаа барагдуулахад сайн. Шударга ёсыг эрхэмлэн, зүтгэлтэй ажиллавал амжилтанд хүрнэ. Уран бүтээл туурвигчид, дархчууд, зураач нар, зохиолч яруу найрагч нарт уран бүтээлийн онгод ирж, ихийг туурвина. Шинэ мэргэжил эзэмших, суралцахад ээлтэй.



НУМ - (11/22-12/21)



Хариуцлагатай өдөр. Хэрвээ та шийдэмгий, идэвхитэй байвал амжилтад заавал хүрнэ. Ажил хэрэгч хөдөлмөрч хүмүүсийн хувьд бүх боломж нээлттэй байна. Аливаад чин сэтгэлээсээ хандаж, юунаас ч битгий ай. Идэвхитэй, шинэчлэгч хүмүүс амжилтанд хүрнэ. Судлаач шинжээч, жүжигчдийн хувьд маш сайн өдөр.



МАТАР - (12/22-1/19)



Санхүүгийн байдлаа сайжруулах, мөнгөтэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлэхэд тохиромжтой өдөр. Хувийн төлөвлөгөө амжилттай хэрэгжинэ. Зарим нь томоохон эд зүйлийг боломжийн үнээр худалдан авна. Хоол хүнсээ анхаарч, эрүүл зөв хоолны дэглэмийг дага.



БУМБА - (1/20-2/18)



Сайн өдөр. Ажил албандаа ахиц дэвшил гаргахыг хүсвэл санаачлагатай байх нь зөв. Санхүүгийн асуудлаа шийдвэрлэх, нөлөө бүхий хүнээс дэмжлэг авах, шинэ байгууллагын үйл ажиллагааг эхлүүлэхэд ээлтэй. Гоо сайхны үйлчилгээ үр дүнтэй. Бусдаас тус дэмжлэг хүсвэл хүсэл биелнэ.



ЗАГАС - (2/19-3/20)



Аз сорьсон том ажил үйлсийн эхлэлийг тавихад ээлтэй өдөр. Эрч хүчтэй байвал амжилтад хүрнэ. Өр төлбөрөө барагдуулах, аян замд гарах, шударга үйлийн төлөө тэмцэхэд үр дүнтэй. Ирээдүйн төлвийг тодруулах хувь тавилангийн тэмдгүүдийг онцгой анхаар. Тантай уулзах хүмүүс, тохиолдох үйл явдал болгон утга агуулгатай

1.Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 “Их Эзэн Чингис хаан” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
Согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн этгээдийг албадан эрүүлжүүлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Захиргааны хариуцлагын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн М.Билэгт нарын 10 гишүүн болон Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг нэгтгэсэн төсөл, анхны хэлэлцүүлэг/;
Цагдаагийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2016.12.22-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
Дотоодын цэргийн тухай хуулийн төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2016.12.22-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
Хууль зүйн байнгын хорооны 2016 оны 06 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан Оросын холбооны Улсын Засгийн газар болон тус улсын өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн бүтээх, үйлдвэрлэх, экспортлох ажиллагааг дэмжих “Ростех” улсын корпорацийн “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК болон “Монголросцветмет” ХХК-нд эзэмшиж байсан 49 хувийн энгийн хувьцааг Монголиан Коппер Корпорейшн ХХК худалдан авсантай холбогдох асуудлыг иж бүрнээр нь шалгаж, санал, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн санал, дүгнэлт.
2.Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “Жанжин Д.Сүхбаатар” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
“Хэнтий Хан уулын нэрийг Бурхан Халдун уул гэж өөрчлөх тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.22-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг, санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлнэ/;
Хог хаягдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/.
3.Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Их Эзэн Чингис хаан” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Занданшатар нарын 30 гишүүн 2016.12.26-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг/;
Сонгогдсон болон томилогдсон төрийн өндөр албан тушаалтанд хүлээлгэх хариуцлагын тухай хуулийн төсөл /Ерөнхийлөгч 2016.12.27-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, төcлийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэх эсэх/;
Үндэсний их баяр наадмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн О.Баасанхүү 2016.12.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, төcлийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэх эсэх/;
Байнгын хорооны 2016 оны 07 тоот тогтоолын хэрэгжилтийн талаархи танилцуулга.
4.Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны хуралдаан 14.00 цагаас “Жанжин Д.Сүхбаатар” танхимд:
Хэлэлцэх асуудал:
Алдар цолтон ахмад настанд төрөөс нэмэгдэл, хөнгөлөлт олгох тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.11.11-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
Нийгмийн даатгалын сангаас олгох, тэтгэвэр тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн С.Чинзориг 2016.10.07-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн С.Чинзориг 2016.10.07-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
Эх, олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эцэг, эхэд тэтгэмж олгох хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, төcлийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэх эсэх/;
Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, төcлийн үзэл баримтлалыг хэлэлцэх эсэх/;
Ажлын хэсэг байгуулах тухай.

2017.1.31, МЯГМАР ГАРАГ / БИЛГИЙН ТООЛЛЫН: 4

ӨВЛИЙН АДАГ ЦАГААГЧИН ҮХЭР САР
ХОЁР ХАР МЭНГЭТЭЙ ХАРАГЧИН ГАХАЙ ӨДӨР

Аргын тооллын: 2017.1.31, Мягмар гараг
Наран ургах шингэх: 08.21-17.52
Үс засуулбал: Бие эрхтний хүч сайжирна
Барилдлага: Арвидах
Шүтэн барилдлага: Нэр өнгө
Тухайн өдөр могой, морь, гахай, хулгана жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Идээ, хувцас хунар олдох, худалдаа наймаа хийх, эд зүйлс өгөлцөж авах, өглөг өгөх, хөрөнгө цацах, эдийн тэнгэр тахиулах, шид бүтээл үйлдэх, үйл буруутгах, ламд золгох зэрэг цагаан зүгийн үйлэнд сайн. Баруун нүд татвал холын сураг сонсох, зүүн нь татвал эд олдох, баруун чих хангинавал ундаа олдох, зүүн чих хангинавал түлэгдэх, нохой уливал үхсэний сураг сонсох, хэрээ дуугарвал нөхөртэй учрах, тагнай загатнавал хувцас олдох, бие татвал эцэг, эхэд муу. Хөл татвал хэрүүл, тэмцэл гарах муу ёр болой. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой.

2017 оны 1 дүгээр сарын 30-ны 20 цагаас 1 дүгээр сарын 31-ны 20 цаг хүртлэх
цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Увс нуурын хотгор, Хүрэн бэлчир, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 38-43 хэм, өдөртөө 21-26 хэм, Монгол Алтайн нурууны өвөр хэсгээр шөнөдөө 26-31 хэм, өдөртөө 12-17 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 21-26 хэм, өдөртөө 8-13 хэм хүйтэн байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Дархадын хотгор, Ерөө, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 36-41 хэм, өдөртөө 22-27 хэм, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Орхон-Сэлэнгэ, Эг, Хараа голын хөндийгөөр шөнөдөө 33-38 хэм, өдөртөө 17-22 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 24-29 хэм, өдөртөө 10-15 хэм хүйтэн байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 4-9 метр, зарим газраар секундэд 14-16 метр хүрч ширүүснэ. Хэрлэн, Онон, Улз, Халх голын хөндийгөөр шөнөдөө 25-30 хэм, өдөртөө 16-21 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 13-18 хэм хүйтэн байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 28-30 хэм, өдөртөө 17-19 хэм хүйтэн байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи зүүн хойноос секундэд 5-10 метр. Өмнөговийн нутгаар шөнөдөө 18-23 хэм, өдөртөө 4-9 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 23-28 хэм, өдөртөө 9-14 хэм хүйтэн байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 35-37 хэм, бусад хэсгээр 25-27 хэм, өдөртөө 13-15 хэм хүйтэн байна.

2017 оны 2 дугаар сарын 1-нээс 2 дугаар сарын 5-ныг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв

4-нд баруун аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр цас орж, зөөлөн цасан шуурга шуурч, салхи секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Бусад хугацаанд цас орохгүй. Хүйтний эрч суларч Увс нуур болон Дархадын хотгор, Завхан голын эх, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 31-36 хэм, өдөртөө 18-23 хэм, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Орхон-Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз, Халх голын хөндий, Хүрэн бэлчир орчмоор шөнөдөө 23-28 хэм, өдөртөө 14-19 хэм, Их нууруудын хотгор, Монгол Алтайн нурууны өвөр хэсэг, Хангай, Хэнтэйн уулархаг нутгаар шөнөдөө 19-24 хэм, өдөртөө 8-13 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 10-15 хэм, өдөртөө 0-5 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 15-20 хэм, өдөртөө 3-8 хэм хүйтэн байна.

Монголбанк нэг долоо хоногтой 173.5 тэрбум төгрөгийн ТБҮЦ-ыг 14.0 хувийн ЖДХ-ээр арилжааллаа. Ингэснээр өнөөдрийн байдлаар 1 долоо хоногтой ТБҮЦ-ны үлдэгдэл 422.5 тэрбум төгрөг боллоо.

Нэг долоо хоногийн хугацаатай ТБҮЦ нь банкуудын нөөцийг удирдахад чухал үүрэг гүйцэтгэх бөгөөд Монголбанкны мөнгөний бодлогын үндсэн хэрэгсэл юм. Энэ төрлийн үнэт цаасны хүү нь Монголбанкны бодлогын хүү болох бөгөөд банк хоорондын зах дээр хөтөч хүүний үүргийг гүйцэтгэдэг. Анх тогтмол хүүтэй, борлогдох хэмжээ нь хязгаарлалтгүй байсан энэхүү үнэт цаасыг 2007 оны 7 дугаар сард анх нэвтрүүлж 7 хоног бүрийн Лхагва гаригт БХЗ дээр арилжаалах болсон нь банкуудын сонирхолыг ихэд татжээ.

“Ногоон титэм” лабораторийн хамт олон ажил үүргээ гүйцэтгэж буй замын цагдаагийн алба хаагч агаарын бохирдолд ямар хэмжээгээр өртдөг болохыг хувцсанд нь дээж авах багаж зүүн туршиж үзжээ.
Олон улсын MNS 4585:2016 стандартад NO2-ын агаар дахь хүлцэх хэмжээг 50 мкг/м3 гэж заасан байдаг аж. Гэтэл туршилтын үр дүнд авто замын хажууд зогсож үүрэгт ажлаа хийж яваа цагдаа нар хүлцэх хэмжээнээс 3-4 дахин их азотын давхар ислээр амьсгалж байгаа нь тогтоогджээ.
Иймд Замын цагдаагийн албанаас алба хаагчдынхаа эрүүл мэндийг хамгаалах, ажиллах нөхцлийг сайжруулах зорилгоор “Мөнхийн цагаан жим” ХХК-тай хамтран 3000 ширхэг амны хаалтыг гудамж замд үүрэг гүйцэтгэж байгаа 380 алба хаагч нарт олголоо.
Тус амны хаалт нь ТПМ 2,5 стандарт, шаардлагын дагуу хийгдсэн, агаарын бохирдолоос хамааран 1 удаагийн шүүлтүүр нь 48-72 цаг хүртэл хугацаагаар ашиглах боломжтой юм.

Нийслэлийн Залуучуудын хөгжлийн газраас залуучуудын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагуудтай хийх энэ оны анхны зөвлөлдөх уулзалтаа өнгөрсөн баасан гаригт зохион байгууллаа. Уулзалтад 30 гаруй ТББ-ын төлөөлөл оролцож хотын хөгжилд залуусын оролцооны талаар санал бодлоо солилцон цаашид хэрхэн хамтарч ажиллах талаар ярилцсан юм. Тус уулзалтад оролцогсод санал бодлоо нэгтгэн сар бүр уриалга гаргаж аян өрнүүлж байхаар тогтлоо. Тодруулбал энэ сарыг “Залуучууд ба их хотын соёл” гэсэн уриан дор аян өрнүүлэх аж. Харин хоёрдугаар сарыг “Залуучууд үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих сар” болгон зарлахаар тохиролцов. Тус байгууллагаас сар бүр уриалга гарган Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар болон холбогдох төрийн бус байгууллагуудтай хамтран ажиллахаар төлөвлөж байна.

Уулзалтын эхэнд “Залуучуудын дуу хоолойг төрд уламжлах, төрийн бодлогод тусгаж ажил хэрэг болгох замаар хотын хөгжлийг урагшлуулна” хэмээн нийслэлийн Залуучуудын хөгжлийн газрын дарга С.Сүх-Очир онцоллоо. Тэрбээр “Залуучуудын хөгжлийг дэмжих зорилгоор 2016 онд манай газар байгуулагдсан. Бид нийгмийг цогцлоох залуусын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, тэдэнд эрүүл мэндийн боловсрол олгох, их хотын соёлч иргэний хандлагыг төлөвшүүлэхээр маш олон ажил хийхээр төлөвлөж эхний уулзалтаа хийж буй нь энэ юм. Залуучууд өнөөдөр үүнийг хийгээд өгөөч гэж төр засгаас гуйж суухын оронд гар бие оролцон эерэг нийгмийг бүтээхийн төлөө эрмэлзэх ёстой. Тиймээс цахим ертөнцийг түлхүү ашиглан залуусын сэтгэлгээг өөрчилж “Миний Улаанбаатар-Миний гэр” гэсэн хандлагыг бий болгоход үйл ажиллагаагаа чиглүүлнэ. Өнөөдөр Төрийн бус байгууллагуудын залуучуудтайгаа хамтран ажиллах талаар ярилцаж, 2017 онд хийх үйл ажиллагааныхаа төлөвлөгөөг баталлаа. Залуус бидний зорилго нэг учраас хамтын ажиллагаагаа илүү үр бүтээлтэй болгох үүднээс энэ уулзалтыг сар бүр уламжлал болгон зохион байгуулна” хэмээв.

Нийслэлийн хүн амын 34 хувийг залуучууд эзэлдэг бөгөөд тэдэнд чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулах нийслэлийн Залуучуудын хөгжлийн газар байгуулагдаад 3 сар болжээ. Тус газар нь зөвхөн дотооддоо үйл ажиллагаагаа чиглүүлэхгүй бөгөөд гадаадад сурч, ажиллаж буй залуучуудаа дэмжих, тэдэнтэй хамтрах зорилгоор ”Бидний хайртай эх орон” аян зохион байгуулж, эх орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулахыг уриалахаар ажиллаж буйгаа дуулгалаа гэж нийслэлийн Залуучуудын хөгжлийн газраас мэдээллээ.

Мэргэжлийн сүмогийн 70 дахь аварга Харумафүжи аваргын зурсан зураг 100000 ам.доллараар зарагджээ. Тэрбээр энэ талаар сүмогийн 68 дахь аварга Асашёорюү ”Харумафужи аваргын зурсан зураг нэг нь 100000$ зарагдсан байна гэнэ шүү!! Bravo” хэмээн өөрийн твиттер хуудаснаа жиргэжээ.



Мэргэжлийн сүмогийн 70 дахь аварга Харумафүжи, зураач Заяасайхантай хамтран уран зургийн үзэсгэлэнгээ гаргаж байсан удаатай. Харумафүжи аварга тухайн үед зурсан зурагнуудаа дуудлага худалдаагаар зарна гэсэн бөгөөд бүтээлээс олсон мөнгөө Монгол дахь хүнд өвчтэй хүүхдүүдийг эмчлэхэд зарцуулна гэж байсан юм.

Хил дээрх зөрчил 2015 онд нийт 4377 зөрчил бүртгэгдсэн бол 2016 онд 4727-оор нэмэгдсэн гэх үзүүлэлттэй байна. Зөрчлөөр нь аваад үзвэл, хууль бусаар хил нэвтрэхийг завдсан 131 тохиолдол гарсан бол 5000 гаруй хүний баримт бичгийн зөрчлийг илрүүлж, хил нэвтрэхийг түдгэлзүүлжээ.



Тоо үзүүлэлтийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад хил нэвтэрсэн зорчигч 11.8 хувь, тээврийн хэрэгсэл 29.4 хувь, хууль бусаар хил нэвтрэхийг завдсан зөрчил 36.5 хувь, баримт бичгийн зөрчил 7.9 хувиар тус тус өсчээ.

НИТХ-ын төлөөлөгч Д.Мөнхжаргал Нийслэлийн 216 цэцэрлэгийн анги бүрт 1 ангийг тохижуулж хүүхдийн сэтгэхүй хөгжүүлэх тоглоом, номоор хангаж, эцэг эхчүүдэд лекц унших ажлаа ХУД-ын 209-р цэцэрлэг дээрээс эхэллээ.

Хүүхдээ багаас нь хөгжүүлэх нь ямар чухал болох талаар НИТХ-ын төлөөлөгч, Нийгмийн хөгжлийн хорооны дарга Д.Мөнхжаргал ХУД-ын 209-р цэцэрлэгийн эцэг эхчүүдэд лекц уншлаа. Тэрээр Ерөнхий боловсролын сургууль, Их дээд сургуулийн чанар, үр дүнг сургуулийн өмнөх боловсролтой шууд хамааралтай гэж үзэж байгаа учраас цэцэрлэгүүдийн сургалтын материаллаг бааз, хүүхдүүдийн нас сэтгэхүйд тохирсон тоглоом, багш нарын гарын авлага, хэрэглэгдэхүүн, үзүүлэн таниулах материалд хангалттай төсвийг хуваарилаж, эцэг эхчүүдийг нь энэ ажилд сайн дураар идэвхийлэн оролцохыг уриалж байгаа юм.

Хүүхэд төрөхдөө 100 сая гаруй мэдрэлийн эстэй төрж, секунд дутамд 700-1000 шинэ эс, холбоос үүсч байдаг. 0-5 насанд хүүхдийн тархины бүтцийн хөгжлийн 85% орчим бүрэлдэж тогтдог. Хүүхэд 3 нас хүрэхэд хүүхдийн тархины мэдрэлийн эсийн холбоос ойролцоогоор 1 000 их наяд буюу насанд хүрсэн хүмүүсийнхээс 2 дахин илүү их мэдрэлийн эсийн холбоос үүссэн байдаг.
Сүүлийн 20 гаруй жил сургуулийн өмнөх боловсрол, түүний ач холбогдлын талаар өргөн хэмжээний судалгаа хийгдэж, Дэлхийн олон улс гүрнүүд сургуулийн өмнөх боловсролын ач холбогдлыг дуу нэгтэйгээр хүлээн зөвшөөрч, СӨБ-д хамгийн их хөрөнгө оруулалтыг оруулдаг болжээ. Нобелийн шагналт эрдэмтэн Жеймс Хейкман сургуулийн өмнөх боловсролын эдийн засгийн үр дүнг тооцож, 0-6 насанд хүүхдийн боловсролд оруулсан 1 долларын хөрөнгө оруулалт 13 дахин үр ашигтай байдаг гэдгийн баталсан байна гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

МУИС-ийн оюутнууд өнөөдөр 14.00 цагт сургуулийнхаа гадна талбайд жагсаал зохион байгууллаа. Тус сургууль сургалтын төлбөрөөс гадна суурь хураамж авдаг байна. Энэ суурь хураамжийг бакалаврын түвшний оюутан жилд 224 мянган төгрөг, магистр, доктороор суралцаж буй оюутан 336 мянган төгрөг төлдөг тухай тус сургуулийн оюутнууд ярилаа.



Тэрбээр, энэхүү суурь хураамж оюутны сурч боловсрох таатай орчныг бүрдүүдлэхэд зарцуулагдах ёстой байтал сургууль дээрх нам дагасан бүлэглэлүүдийн тансаглал гадаад дотоод аялал зугаалганд зориулагддаг хэмээн суурь хураамжийг зогсоохыг шаардаж байна гэв.



Монгол Улсын их сургуулийн оюутнууд суурь хураамжаа төлсөн тохиолдолд хичээл сонголтоо хийх нөхцөл бүрддэг байна.

ОРШИХ ЭС ОРШИХЫН ЗӨРЛӨГ ДЭЭР
Монгол Улсад ардчилсан шинэ Үндсэн хууль батлагдсаны 25 жилийн ойн баяр ёслол төгөлдөр өндөрлөж, түүнийг өөрчлөх шинэ аянд мордоод буй монголчууд бид орших, эс оршихын зөрлөгт хүссэн ч, эс хүссэн ч тулж ирээд байна. Өнгөрсөн 25 жилийн хугацаанд парламентын шинэ бүрэлдэхүүн гарч ирэх бүртээ Үндсэн хуулиа өөрчлөх их ажлыг эхлүүлж, үр дүнд хүрсэн эс хүрсэн түүх огт мартагдаагүй байна. Тухайлбал, 2000 \1999\ онд Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийг “дордохын долоо” нэрээр монгол хүн бүр мэддэг болжээ. Үүнийг тэрлэн суугаа судлаач Үндсэн хуулийг огт өөрчлөхгүй гэж гэдийдэггүй нэгэн бөгөөд харин ч судалгаа шинжилгээнд тулгуурласан шинжлэх ухааны үндэслэл бүхий өөрчлөлт шинэчлэлийг хүсдэг нэгэн билээ. Гэхдээ энд нэмэлт, өөрчлөлтийн талаарх асуудлыг хөндөх гэсэнгүй харин ардчилсан, шинэ Үндсэн хуулиа өөрчлөхийн өмнө түүнийг бид хэрхэн ойлгож, хэрэгжүүлж байгаа талаар үзэл бодлоо өөрийн судалгаанд тулгуурлан хуваалцах гэсэн юм.
1990 онд өмнө нь мөрдөгдөж байсан\1960 оны\ Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулсанаар Монгол Улсад шинэчлэлийн “асар хүчтэй үер буусан” билээ. Өөрөөр хэлбэл, тухайн үеийн дэлхий дахинд болж байсан глобаль өөрчлөлтөөс бид хоцроогүй юм. Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Холбоот Улс\тэр үеийн нэрээр\-д 1980–аад оны дунд үеэс эхэлсэн өөрчлөн байгуулалтын давалгаа, Хятадад болж байсан оюутны хөдөлгөөн, зүүн европын орнуудад “сэвэлзсэн” ардчилалын салхи гэх мэт гадаад ертөнцийн өөрчлөлтүүд дээрх Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн өдөөгч нь байсан билээ. Мөн дотоодод бий болсон шинэчлэлийг хүссэн залуучуудын нэгдэл ч өөрчлөлтийн суурь зарчмыг бий болгоход нөлөөлсөн байна. 1988 оны 11 дүгээр сард хуралдсан МАХН-ын Төв Хорооны 5 дугаар бүгд хурлын тогтоолд “БНМАУ-ын Үндсэн хуулийг шинэчлэн найруулах тухай” заалт оржээ. Үүний үр дүнд 1989 оны 2 дугаар сарын 2-нд “БНМАУ-ын Үндсэн хуулийг шинэчлэн найруулах комисс байгуулах тухай” МАХН-ын Төв Хорооны Улс Төрийн Товчооны 20 дугаар тогтоол гарч, комиссын даргаар МАХН-ын Төв Хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга Ж. Батмөнх, комиссын нарийн бичгийн даргаар МАХН-ын Төв Хорооны гишүүн, БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн хэлтсийн дарга Б. Чимид нарыг томилж байжээ. Ийнхүү 1990 оны 3 дугаар сарын 23-ны өдөр Ардын Их Хурлын 11 дэх удаагийн 8 дугаар чуулган хуралдаж, 1960 оны Үндсэн хуулийн оршил хэсэг болон 82 дугаар зүйлд байсан нэг нам удирдан чиглүүлэгч байх заалтыг хасаж, Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулсан байна. Энэ нь төрийн болон намын нийгэмд гүйцэтгэх үүргийг зааглахад чухал алхам болсон юм. Тухайн үед улс төрийн шинэчлэлийн гол зорилго нь нийгмийн амьдралын бүх талыг ардчилах замаар хувь хүний ашиг сонирхлыг нийт нийгмийн ашиг сонирхолтой зөв хослох, хүний чөлөөтэй хөгжлийг хангах явдал байлаа.
Аливаа Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг суурь зарчмын өөрчлөлт, тухайн Үндсэн хуулийн суурь зарчмыг өөрчлөхгүйгээр нэмэлт, өөрчлөлт хийх гэсэн хоёр үндсэн хэсэгт ангилан авч үздэг. Тэгвэл 1990 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдөр Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлт нь өмнөх өөрчлөлтийн хамт суурь зарчмын өөрчлөлт байсан билээ. Учир нь төрийн тухай ойлголтыг онолын түвшинд ч, зохион байгуулалтын түвшинд ч өөрчлөн, шинэчилсэн юм. Тухайлбал, БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн нэмэлтийн тухай хуулийн “БНМАУ-ын төрийн дээд эрх барих ёс” гэсэн нэгдүгээр бүлэгт а\ БНМАУ-ын Ардын Их Хурал, б\ БНМАУ-ын Бага Хурал, в\ БНМАУ-ын Ерөнхийлөгч гэсэн хэсгүүдийг оруулж, хоёрдугаар бүлэгт “БНМАУ-ын Засгийн газар” гэсэн нэмэлтийг хийн, 1960 оны Үндсэн хуулийн гурав, дөрөвдүгээр бүлгийг тус тус хүчингүй болгосон байна. Энэ нь 1924, 1940, 1960 оны Үндсэн хуульд байгаагүй цоо шинэ зарчмын өөрчлөлт байсан юм. Энэхүү нэмэлт өөрчлөлтийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд “БНМАУ-ын Бага Хурлын гишүүнийг БНМАУ-ын Ардын Их Хурал нэр дэвшсэн хүн нэг бүр дээр хэлэлцэж саналыг нууцаар гаргаж сонгоно. Ийнхүү сонгоход хууль ёсоор бүртгэгдсэн намуудын нэрийн жагсаалтаар нийт сонгогчийн саналыг шууд, нууцаар хурааж, түүний дүнг үндэслэн БНМАУ-ын Бага Хурлын гишүүний мандатыг зохих тооны санал авсан намуудад хувь тэнцүүлэн хуваарилана...” хэмээсэн байх бөгөөд энэ нь Монгол Улсад урьд өмнө нь огт байгаагүй олон урьгалч үзлийг хүлээн зөвшөөрч, нэг намын тогтолцоог халах өмнөх өөрчлөлтийн үргэлжлэл болсон байна. БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга П. Очирбат БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын 11 дэх удаагийн сонгуулийн 9 дүгээр чуулганд тавьсан “БНМАУ-ын төрийн эрх барих дээд байгууллагын бүтцийг өөрчлөн шинэчлэх тухай БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн нэмэлтийн тухай хуулийн төсөл” илтгэлдээ: “... Манай төрийн эрх барих дээд байгууллагыг өөрчлөн шинэчлэх асуудлын агуулгын гол нь түүний зохистой бүтэц бий болгож, төр, засгийн эрх мэдлийг харилцан хамаарал, зөв тэнцэлтэй хуваарилах хамгийн оновчтой шийдвэр гаргахад оршиж байна” хэмээн төрийн эрх мэдлийг хуваарилж, хяналт, тэнцвэртэй байлгах Ш.Л. Монтеськегийн ардчилсан онол зарчмыг хуульчлан баталгаажуулах суурийг тавьжээ.
Үндсэн хуулийн дээрх өөрчлөлтүүдийн үр дүнд орчин үеийн улс орнуудын төрийн байгуулалт дахь Ерөнхийлөгчийн болон парламентын Бүгд Найрамдах Улс гэсэн хоёр үндсэн хэлбэрийн парламентын хэлбэрийг сонгон улс орныхоо хөгжлийн цаашдын чиг баримжааг тодорхойлсон. Өөрөөр хэлбэл, төрийн эрх барих дээд байгууллагын тогтолцоонд Ардын Их Хурал гэсэн түүхэн нэрийг ард олны саналын дагуу хэвээр үлдээж, бүрэн эрхийг нь шинэчилсэн байна. Түүний онц эрхийн хүрээнд БНМАУ-ын Үндсэн хуулийг батлах, өөрчлөх, Ерөнхийлөгч, Дэд ерөнхийлөгч сонгох, чөлөөлөх, огцруулах, Улсын Бага Хурлыг сонгох, бүрэлдэхүүнд нь өөрчлөлт оруулах, ажлынх нь тайланг хэлэлцэх, Үндсэн хуулийн хяналтын зөвлөл, Засгийн газрын Ерөнхий сайд, Дээд шүүхийн дарга, Улсын ерөнхий прокурор зэрэг дээд албан тушаалтныг батлах, өөрчлөх, улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн үндсэн чиглэлийг батлах зэрэг зангилаа асуудал хамаарч байлаа. Мөн үүний хамт авсаархан, мэргэшсэн бүрэлдэхүүнтэйгээр байнга ажиллаж, хууль тогтоох, хянан шалгах, зохион байгуулах үүрэг бүхий төрийн эрх барих дээд байгууллага Улсын Бага Хурлыг байгуулсан юм. Үүний тулд намуудын нэрийн жагсаалтаар Сонгуулийн хуулийн дагуу сонгогчдын саналыг авч нийт саналын дүнд тухайн намын авсан саналын мандатын тоогоор Бага Хурлын гишүүдийг бүрдүүлжээ. Тэгэхдээ Ардын Их Хурлын депутатуудын дотроос буюу шаардлагатай бол намын гишүүн ба гишүүн бус өөр хүний нэрийг дэвшүүлэн Ардын Их Хурал нэг бүрчлэн хэлэлцэж, депутатууд саналаа нууцаар гарган олонхийн санал авсан хүнийг Бага Хурлын гишүүнд сонгогдсонд тооцож байжээ. Тухайн үедээ Бага Хурлыг дарга, орлогч дарга, нарийн бичгийн даргаас гадна 50 гишүүнтэй байхаар тооцоолжээ. Мөн ийнхүү Улсын Бага Хурлыг бүрдүүлэх нь шууд хийгээд төлөөллийн ардчилалыг хослуулсан, шударга ёсны зарчимд нийцсэн арга зам гэж үзэж байв. Ардын Их Хурлын 9 дүгээр чуулганы хуралдаанд БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга П. Очирбат тавьсан илтгэлдээ “Бага хурлын гишүүн ямар хүн байх вэ? гэдэг асуудал хөдөлмөрчдийн анхаарал их татаж байна. Төрийн эрх барих байнгын дээд байгууллагад сонгогдож ажиллах хүнийг онож сонгоод зохих түвшинд нь хүргэн ажиллуулж чадвал ард түмний засаглалыг бодитой хэрэгжүүлэхэд шийдвэрлэх нөлөөтэй билээ” гэжээ. Тэрээр цааш нь хэлэхдээ “...хамгийн гол нь байнга ажиллах хууль тогтоох дээд байгууллагын гишүүн бол нийгэм, эдийн засаг, улс төр, эрх зүй, оюун санааны амьдралын улсын хэмжээний гол асуудлыг бие дааж шийдэх чадвартай, засаг, төрийн ажилд мэргэжиж дадлагажсан, нэг үгээр хэлбэл төрийн мэргэшсэн зүтгэлтэн байх ёстой” гэжээ. Энэ нь цоо шинэ байнгын ажиллагаатай хууль тогтоох байгууллагыг бий болгоход, гишүүдийн үүрэг хичнээн ихийг тодотгосон хэрэг юм. Энэ зарчим нь яваандаа мөнгөний шалгуурт унаж, төлөөллийн ардчилалын утгыг алдагдуулан байнгын ажиллагаатай парламентад мөнгөөр уралдан сонгогдох боломжийг нээсэн байна.
Төрийн байгуулалтын шинэчлэлийн анхны зургийг гаргасан МАХН-ын Төв Хорооны 1988 оны V бүгд хурлын баримт бичигт Ардын Их Хурлын даргыг төрийн дээд албан тушаалтан болгох санааг анх дэвшүүлсэн. Гэвч хөдөлмөрчдийн болон эрдэмтдийн гаргасан саналыг харгалзан Үндсэн хуулийн нэмэлтийн төсөлд Ерөнхийлөгчийн тухай оруулж хэлэлцүүлэн баталсан байна. Ийнхүү 1924 оны Үндсэн хуульд “тэргүүлэх дарга Да жунтангүй улс болно” гэснээр биш, шинээр Ерөнхийлөгчийн институцийг бий болгосон билээ.
Эдгээр өөрчлөлтийн хүрээнд БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийг “Засгийн газар” гэж нэрлэх болсон. Энэ өөрчлөлт зөвхөн нэрээр хязгаарлагдаагүй бөгөөд кабинетийн зарчмаар ажиллах цоо шинэ “төрийн хуулийг биелүүлэх үндсэн дээр улс орноо удирдаж, хууль тогтоох байгууллагын өмнө үйл ажиллагаагаа хариуцан хэрэгжүүлдэг” байгууллагыг бий болгох асуудал байлаа. Энэ бүхэн ардчилсан зарчмыг үндсээ болгосон төрийн харилцааны үнэт зүйлсийг шинэ Үндсэн хуулиар бататган бэхжүүлэх шаардлагыг бий болгосон юм. Тухайн үеийн их өөрчлөлт, тэр дундаа нийгмийн улс төрийн хүрээн дэх шинэчлэл өөрчлөлт нь бүх нийтээр ардчилалд суралцах, улс төр, эрх зүйн өндөр соёл эзэмшихийг гарцаагүй шаардсан төдийгүй Монгол хүн сэтгэлгээний хувьд өөрчлөгдөх суурийг бэлтгэсэн гэж хэлж болох юм. Гэхдээ бид энэ бүх өөрчлөлтийг ардчилсан шинэ Үндсэн хуулиаараа баталгаажуулсан боловч ард иргэддээ түүнийг таниулах, цоо шинэ үнэт зүйлсээр баримжаалсан соёлыг төлөвшүүлэх ажлыг орхигдуулсан юм. 1990-1992 онд хийгдсэн суурь, зарчмын өөрчлөлтүүд нь нэг нийгмийн төлөв байдлаас нөгөө нийгмийн төлөв байдалд шилжих шилжилтийн үетэй давхцаж байсан билээ.

Саяхан Хятадын Жилин мужийн монгол үндэстэн, зохиолч Бао Гуанлиний бичсэн ”XX зууны Хятадын монгол эрдэмтэн-Ли Сигуан, Лян Шүмин, Шяо Чянь, Ай Сичи” хэмээх номыг БНХАУ-ын Үндэстний хэвлэлийн хороо хэвлэн тараасан нь эрдэмтэн судлаач, уншигч түмний талархлыг хүлээж байна. Хятадын Нийгмийн шинжлэх ухааны академийн судлаач Бао Шэнли ”Гуан Мин Ри Бао” сонинд тус номын тухай бичсэн шүүмжээ нийтэлж, ”Энэ номын зохиогч бол өргөн мэдлэгтэй хүн. Ердөө ганц жишээ татахад, 1955 оноос эхэлсэн Энгельсийн ярианы тухай философийн хоёр дахь маргаан дөрвөн жил гаруй үргэлжилж, хэн хэнийхээ саналыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байхад Бао Гуанлинь гуай хэлний зүйн судалгаа, логик тайлбарын аргаар үнэмшилтэй дүгнэлт хийж, Ай Сичигийн үзэл баримтлалыг дэмжсэн юм” хэмээн тэмдэглэлээ.



Саяхан миний бие ”XX зууны Хятадын монгол эрдэмтэн-Ли Сигуан, Лян Шүмин, Шяо Чянь, Ай Сичи” хэмээх номын зохиогч Бао Гуанлинь гуайтай уулзаж, зохиогчийн нутаг ус, түүх намтар, тэрхүү номыг туурвисан үйл явцын тухай хууч хөөрөн, энэ номын тухай судлаачдын санал бодлыг сонссон байна. 300 гаруй мянган ханзтай тус номонд Хятадад төрж өссөн дөрвөн монгол эрдэмтний түүх намтар, эрдэм шинжилгээний бүтээл, Хятад улс болон хүн төрөлхтний хөгжил дэвшилд оруулсан хүчин зүтгэл, хувь нэмрийг дэлгэрэнгүй танилцуулжээ. Зохиогч Бао Гуанлинь арав гаруй жилийн хугацаа зарцуулж, маш олон сурвалж, материал ашиглан, агуулгыг бүрэн гүйцэд эш баримттай бичсэн юм. Энэ номонд тэр дөрвөн эрдэмтний шинжлэх ухааны төлөө гаргасан гавьяа зүтгэлийг өгүүлснээс гадна шударга ёсны төлөө тууштай тэмцдэг монгол хүний эр зориг, цагаан цайлган зан чанарыг товойлгон үзүүлжээ. Судлаачид тус номыг эрдэм шинжилгээ, сурган хүмүүжүүлэх ач холбогдлоос гадна хэл найруулгын хувьд гойд уран тансаг болсон хэмээн өндрөөр үнэлж байна.



Яагаад энэ дөрвөн хүнийг сонгосон тухайгаа Бао Гуанлинь гуай: Манай монгол эрдэмтэд энэ дөрвөн хүнээр зогсохгүй, маш олон байгаа. Миний сонгосон энэ дөрвөн хүн бол хамгийн нөлөөтэй эрдэмтэд, манай улс үндэстний хөгжилд их хувь нэмэр оруулсан төлөөлөгчид юм. Энэ дөрвөн хүн эрдэм шинжилгээний талаар өндөр амжилт гаргасан, дэлхий дахинд алдартай судлаачид мөн. Хамгийн гол нь тэдний зан чанар, эр зориг нь үр хойчид үлгэр жишээ болно” гэжээ.

Энэ номонд бичсэн Ли Сигуан бол геологи, боловсрол судлал, дуу хөгжим, нийгмийн ухааны эрдэмтэн юм. Тэр Хятадын геологийн шинжлэх ухааны тулгын чулууг тавьж, БНХАУ-ын Геологийн яамны сайд зэрэг өндөр албан тушаал хашиж байлаа. Ли Сугуан гуай 1971 онд 82 настайдаа өөд болжээ. Хятадын шуудангийн салбар түүний зурагтай дурсгалын марк гаргаж, их дээд сургуулиудад хөшөөг нь босгож, музей байгуулах зэргээр түүний гавьяа зүтгэлийг үнэлжээ. 2009 онд түүнийг Хятад улс байгуулагдсанаас хойших шилдэг 100 хүний нэг, Монгол үндэстний арван том эрдэмтний нэгээр тодруулж, Олон улсын сансар судлалын холбоо шинээр олдсон нэг гарагийг ”Ли Сигуан гараг” хэмээн нэрлэжээ.

Лян Шүмин бол Хятад улсын орчин үеийн Күнзийн ухааныг үндэслэгч юм. Тэр уламжлалт соёлын өвийг хамгаалах санаачилга гаргаж, хуулиар засаглах зэрэг санал дэвшүүлэн, шударга ёсыг сахиж, шаргуу тэмцсэн хүн юм. Шяо Чянь бол алдарт сэтгүүлч, уран зохиолч, орчуулагч хүн юм. Тэр олон төрлийн хэдэн зуун уран бүтээл туурвисан төдийгүй Жеймс Жойсын ”Үлисс” зэрэг дэлхийд алдартай олон зохиолыг хятад хэлээр орчуулсан соён гэгээрүүлэгч хүн. Харин Ай Сичи бол философи, боловсрол судлал, нийгэм судлалын эрдэмтэн хүн байлаа. Түүнийг 1966 онд 56 настайдаа өөд болоход нь Хятад улсын дарга Мао Зэдүн ”ХКН-ын онолын фронтын үнэнч дайчин” хэмээн үнэлжээ. Тэр БНХАУ-ын намын дээд сургуулийн философи судлалын албаны дарга бөгөөд орлогч захирлаар ажиллаж байсан юм.

”Энэ номонд бичсэн дөрвөн хүн бүгдээрээ монгол үндэстэн. Би монгол хүн болж төрсний хувьд тэдний түүх намтрыг илүү их сонирхон уншдаг байлаа. Ялангуяа тэдний үнэнч шударга зан чанар, эр зоригийг бахархаж, хүүхэд залууст танилцуулахыг зорьж арваад жил хичээн зүтгэсний эцэст энэ номыг бичиж дуусгасан” хэмээн Бао Гуанлинь гуай ярьсан юм.



Бээжингийн их сургуулийн багш, профессор Дулаан: ”XX зууны монгол дөрвөн эрдэмтний тухай энэхүү тэмдэглэлд түүхэн сурвалж, материалыг өргөнөөр ашиглан, бодит байдлыг нээн харуулж, монгол үндэстний энэ дөрвөн эрдэмтэнд нийтлэг байсан үндэстнийхээ төлөө гэсэн сэтгэлийг гүн гүнзгий харуулсан” хэмээн үнэлжээ.

Хятад төдийгүй дэлхий дахины хөгжлийн түүхэнд шилдэг бүтээл туурвин, амжилт гаргасан эдгээр монгол эрдэмтний намтар түүх, зүтгэж явсан үйл хэрэг нь шинжлэх ухаан, философи, уран зохиол, мэдээ мэдээлэл зэрэг олон салбартай нягт холбоотой. Бао Гуанлинь гуай түүхийн маш олон эх сурвалж, материал ашиглан, бүтээлээ туурвисан учраас энэ номыг бүрэн уншихад тэдний амьдарч асан цаг үеийн түүхийг уншсантай адил хэмээн судлаачид үнэлж байна.

Төвийн үндэстний их сургуулийн профессор Мөү Жүнжянь: ”Энэ номонд маш их сурвалж материал ашиглан, нөр их хүч хөдөлмөр оруулсан нь тодорхой байна. Олон сайхан үйл явдлын тухай бичсэн нь их сонирхолтой юм. Уран тансаг хэл найруулгаар, түүхэн үнэнийг баримталж, эр зоригтой дөрвөн эрдэмтний улс орноо хайрлах сэтгэлийг товойлгон гаргасан нь боловсрол нь ёс суртахууны хувьд үлгэр жишээ үүрэгтэй, түүхэн сурвалж адил үнэ цэнэтэй болсон” гэжээ.

Бао Гуанлинь 1940 онд Жилин мужийн монгол үндэстний өөртөө засах Өмнөд Горлос суманд төрсөн монгол үндсэнтэн юм. Нутгийнх нь тухай хууч хөөрөхөд ус нутгаараа бахархдаг монгол зангаараа ”Өмнөд Горлос бол Зоригт баатар Тогтохын нутаг юм. Тогтох баатар бол миний өвөөгийн дүү. Миний нутаг Өмнөд Горлос Монгол үндэстний өөртөө засах сум бол урт удаан жилийн түүхтэй, түүх соёлын баялаг өвтэй. Загас агнуур, газар тариалан, мал аж ахуйн соёл зэрэгцэн оршдог учраас соёлын нөөцөөр баялаг. Манай нутгаас олон алдартан төрж гарсан. Мөн монгол ардын дуу, хөгжим бүжиг, бөө мөргөлийн соёл зэрэг олон зүйл биет бус соёлын өвөөр бүртгэгдсэн” хэмээн ярьж байлаа.

Хятадын нийгмийн шинжлэх ухааны академийн судлаач Бао Шэнли ”Арваад жилийн хүч хөдөлмөрөө зарцуулан Ли Сигуан, Лян Шүмин, Шяо Чянь, Ай Сичи нарыг олон түмэнд танилцуулсан Бао Гуанлинь гуай өөрөө ч гэсэн мохошгүй зоригт монгол эрдэмтэн мөн. Түүний хүсэл мөрөөдөл хүүхэд залуусын зүрх сэтгэлд гүн гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлж, эрдэмтэн судлаачдад үнэ цэнэтэй эх сурвалж болно гэдэгт итгэлтэй байна” гэжээ. Бао Гуанлинь гуай үүнээс өмнө найрууллын хоёр ном хэвлүүлсэн бөгөөд түүний бичсэн ”Зоригт баатар Тогтох” хэмээх ном түүхийн үнэ цэнэтэй материал болж, гурвантаа хэвлэгдсэн байна.

ХОУР-гийн сэтгүүлч Сарантуяа
Эх сурвалж: mongol.cri.cn

Монгол Улсын “Авто тээврийн өөрөө явагч хэрэгслийн албан татварын тухай хууль”, “Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хууль”-ийн дагуу авто тээврийн болон өөрөө явагч хэрэгслийг эзэмшиж байгаа хувь хүн, хуулийн этгээд жил бүр албан татвар төлдөг. Ингэхдээ улсын дугаарын төгсгөлийн тооноос хамаарч сар бүрд хуваарилж өгөх учиртай. Хуулийн дагуу 1 дүгээр сард 1, 6-аар төгссөн улсын дугаартай жолооч нар татвараа төлж байгаа билээ. Хуулийн хугацаа маргааш дуусах учраас 1 болон 6-аар төгссөн улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн жолооч нар маргаашийн дотор татвараа төлөх ёстой юм. Ирэх сард 2, 7-оор төгссөн улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн жолооч нар маргаашийн дотор татвараа төлнө.

Тодруулбал, жолооч таны автомашины улсын дугаар:

1, 6 тоогоор төгссөн бол нэгдүгээр сард
2, 7 тоогоор төгссөн бол хоёр дугаар сард
3, 8 тоогоор төгсссөн бол гуравдугаар сард
4, 9 тоогоор төгссөн бол дөрөвдүгээр сард
5,0 тоогоор төгссөн бол тав дугаар сард албан татвар, төлбөр хураамжаа төлнө гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

бясалгалд

Тэрбум гаруй төгрөгийн хохирол учруулсан хулгайн хэргийг илрүүлэн шалгаж байна